یادداشت/
ولنتاین؛ روز خودنمائی فرهنگ وارداتیِ غربی/ جشن ها و اسطوره های عشق در فرهنگ اسلامی را رواج دهیم
نکته قابل تأمل اینست که چرا علیرغم آنکه ظرفیت های ملی و مذهبی متعالی متعددی در ابراز مهر در فرهنگ اسلامی و ایرانی وجود دارد، یک عنصر غیربومی اینقدر در فرهنگ ما رسوخ کرده و جایگزین جشن ها و اسطوره های عشق در فرهنگ مذهبی و ملی شده است؟[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ محمود علی آبادی در پیک هشترود نوشت: چهاردهم فوریه روز ولنتاین یا روز عشاق، یکی از آداب تاریخی برای ابراز عشق در فرهنگ غربی است، که افسانه ها و روایت های مختلفی در بازگویی خاستگاه آن وجود دارد. هدف در این مجال گذری بر زوایای اجتماعی و فرهنگی ولنتاین و گرایش جوانان به آن است.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, پیک هشترود,,
آداب و رسوم، برساخته هایی فرهنگی و اجتماعی اند. در واقع رسوم هر منطقه ای، در خلأ اجتماعی و فرهنگی شکل نمی گیرند و رخ نمی دهند، بلکه با سایر عناصر و مؤلفه های نظام فرهنگی تعامل داشته و از آن تأثیر می پذیرند. از این رو مصرف یک مراسم، با توجه به ذائقه، پایگاه طبقاتی و اجتماعی، هویت، سبک زندگی و نیاز افراد صورت می پذیرد. اما آنچه در این میان اهمیت دارد، پدیده ورود آیین های وارداتی و پذیرش آن در فرهنگ عامه دیگر کشورهاست.
,,
ولنتاین یکی از آیین های فرهنگ غربی است که با توجه به توانایی رسانه های بین المللی و تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی در انتقال و اشاعه فرهنگ ها، در سال های اخیر در فرهنگ ایران اهمیت بسیاری یافته و علی رغم آنکه گزینه هایی متناسب با پیشینه فرهنگ باستانی ایرانی یا مذهبی به عنوان روز بزرگداشت مهر و محبت مطرح شده است، اما همچنان ولنتاین از استقبال بالایی برخوردار است.
,,
در سال های ابتدایی ورود این فرهنگ در ایران به نظر می رسید، که مراسم این روز بیشتر به دوستی های آزاد خارج از چارچوب خانواده و رابطه های ناشناس و پنهان اختصاص دارد، و روابط رمانتیک دو جنس مخالف را که اغلب از مشروعیت و قانونمندی برخوردار نیست، پیوند می زند.
,,
در واقع ولنتاین به گونه ای تلویحی و کنایی به روابط خارج از خانواده و پیوندهای عاطفی ضدخانواده اشاره داشت. اما اخیراً تقلید از جشن ولنتاین آنقدر در فرهنگ ما رسوخ کرده که مورد استقبال خانواده ها و حتی برای ابراز مهر به فرزندان قرار گرفته است، به طوری که دریافت و اهدای کادوی روز ولنتاین و جشن گرفتن آن، اهمیتی به اندازه کادوی روز مرد و زن و تولد پیدا کرده و نمایانگر اهمیت دوستی است و شاید به مرور فراموش شود که این مراسم یک آیین وارداتی ناآشنا و منبعث و وام گرفته از فرهنگ غرب است، که در ابتدا مقاومت های فرهنگی بسیاری علیه آن صورت می گرفت و هیچ سنخیت و الفتی با فرهنگ مردم ایران نداشت. اکنون این سؤال مطرح است که چه مؤلفه هایی در فضای فرهنگی و اجتماعی ایران در پذیرش فرهنگ ولنتاین و گرایش جوانان به آن مؤثر است؟
,,
در همه فرهنگ ها و نظام های اجتماعی، جوانان دارای طبعی نوخواه و در پی دگرگونی و تغییرات هستند(لاور، ۱۸۹:۱۳۷۳). از سویی گسترش فناوری های ارتباطی دنیای پیرامونی جوانان را افزایش داده و با عرضه کالاهای مادی و غیرمادی، فرهنگ های متنوع، ارزش ها و هنجارهای جدیدی را تجویز و جوانان را برای تغییرات آماده و جذب می کند. این ارزش ها تمایل به مظاهر فرهنگی غرب را گسترش داده و جوانان را به رسوم و آداب آنان علاقمند می‌سازد. به ویژه آیین هایی که مانند ولنتاین، با احساسات و نیازهای عاطفی جوانان پیوند می خورد.
,,
در پژوهشی که بر روی جوانان تهرانی انجام شده، نقش استفاده از اینترنت و ماهواره در گرایش به برگزاری مراسم ولنتاین، تأیید می شود.(مهدیزاده و عبداللهی، ۱۳۸۶) همچنین شبکه های ماهواره ای فارسی زبان نقش مهمی در تبلیغ و ترویج آیین و مراسم ولنتاین در فرهنگ جوانان داشته اند، که همه اینها، ولنتاین را به یک مسئله اجتماعی تبدیل کرده است.
,,
انگیزه هایی فردی چون «میل به شور و شادمانی»، «خودنمایی»، «چشم و همچشمی»، «از خود بیگانگی»، «برترشماری فرهنگ غربی و تقلید از آن»، «مد و مصرف گرایی»، «کمبود محبت در خانواده»، «تمایز جویی»، «ابراز هویت»، «نمایش طبقه اقتصادی و فرهنگی» و «تشخص یابی» در استقبال از ولنتاین تأثیرگذار است. کمبود سرمایه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باعث می شود که فرد برای ابراز تمایز به مصرف ولنتاین روی آورد و با این دست مراسم ها، احساس نوعی همسانی جهانی و شهروندی جهانی را تجربه کند.
,,
غیر از فضای مراکز خرید و فضای سایبری اینترنت و ماهواره، این فرهنگ توسط گروه های دوستی و همسالان(۱) نیز تقویت می شود. از آنجا که محوریت ولنتاین، عشق ورزی است، ساختارشکنی در ابراز عشق، یکی از انگیزه های گسترش فرهنگ ولنتاین در ایران است. در فرهنگ سنتی ایران، بیان کردن عواطف به جنس مخالف، دارای محدودیت هایی است، اما ولنتاین نوعی شکستن این قواعد و قوانین، به ویژه در رابطه های غیررسمی بین دختران و پسران است.
,,
استقبال و ترویج ولنتاین فراتر از آنکه معنایی در مواجهه فرهنگی دارد، پیامد برخی خلأهای فرهنگی و ساختاری در جامعه نیز هست. «عدم استفاده از ظرفیت‌ها و جایگزین های رسوم و فرهنگ ایرانی»، «بی توجهی به نیازهای فراغتی عاطفی و روانی جوانان»، «ضعف عملکرد خانواده ها، رسانه های داخلی، سیستم آموزشی، نهادها و متولیان فرهنگی» درعمومیت یافتن ولنتاین در بین جوانان نقش دارد. ولنتاین اگرچه برای برخی حاوی مضامین و رمزگان های عاطفی است، اما کارکردهای اقتصادی فراوانی دارد. نظام سرمایه داری از طریق تبلیغات، آیین عشق و مهرورزی را وسیله ای برای فروش وکسب منفعت خود کرده است و «دوستی» را با سود کلانی می فروشد.
,,
رواج این فرهنگ، آسیب های ذهنی و عینی بسیاری با خود به همراه آورده است. یکی از آسیب های این فرهنگ که شاید کمتر بدان توجه شده باشد، ارائه مناسکی سطحی و مصرف گرایانه از مهروزی است که نه تنها ریشه و اصالتی در فرهنگ ما ندارد، بلکه با تعریفی که در ادبیات ایرانی از عشق می شود، تفاوت زیادی دارد.
,,
آنچه در ولنتاین خود نمایی می کند، عدم حضور هویت، فرهنگ، تمدن و تجربه تاریخی ایرانی و یا حتی نمادهای آن است. نوع کادوها، تعاملات و انگیزه هایی که در کنش های ولنتاین دیده می شود، به هیچ وجه ماهیت ایرانی و گاه حتی اخلاقی هم ندارد و از آنجا که آیینی وارداتی است در محتوا، شکل و نمادها، تناقض ها و ناسازگاری بسیاری با ارزش ها، ذائقه و هنجارهای فرهنگ ایرانی دارد. نکته قابل تأمل اینست که چرا علیرغم آنکه ظرفیت های ملی و مذهبی متعالی متعددی در ابراز مهر در فرهنگ اسلامی و ایرانی وجود دارد، یک عنصر غیربومی اینقدر در فرهنگ ما رسوخ کرده و جایگزین جشن ها و اسطوره های عشق در فرهنگ مذهبی و ملی شده است؟
,منابع
,
۱٫ لاور، رابرت(۱۳۷۳) دیدگاههایی درباره‌ی دگرگونی اجتماعی، ترجمه کاووس سیدامامی، مرکز نشر دانشگاهی
۲٫ مهدی زاده، شراره؛ عبداللهی، الهه(۱۳۸۶) بررسی جامعه¬شناختی روز ولنتاین در میان جوانان تهران، فصلنامه مطالعات جوانان، شماره ۱۱- ۱۰
,
پایان پیام/
]
ارسال دیدگاه