به مناسبت روز بزرگداشت حافظ؛

• پنج‌شنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۶ ۱۶:۳۴
• کد خبر : 1212718

• اخبار
• سایر رسانه ها

رئیس هیئت مدیره بنیاد فردوسی مشهد با تأکید به این مهم که حافظ شیرازی نه تنها شخصیتی دیندار بوده، بلکه درد دین داشته است، گفت: حافظ شوریده بر بی‌دینی بوده است و شعر او زبان بیان حال انسان است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بصیر کاشمر، بیستم مهرماه در تقویم کشورمان، روز بزرگداشت حافظ نامگذاری شده است به همین مناسبت خبرنگار کاشمر بصیر، گفت‌و‌گویی تفصیلی با عباس خیرآبادی که دارای تخصص ویژه در شناخت و معرفی جامع از شاعران مطرح کشورمان در سطح جهان از جمله حافظ، سعدی، مولانا و دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی، رئیس هیئت مدیره بنیاد فردوسی مشهد، عضو سابق هیئت علمی دانشگاه تربت حیدریه و استاد دانشگاه است، ترتیب داده که در ادامه می خوانید.

صبح توس: لطفا یک معرفی کلی از حافظ شیرازی داشته باشید؟

خیرآبادی: خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین محمد حافظ شیرازی، شاعر بزرگ قرن هشتم و یکی از ستارگان قدر اول شعر جهان است و در ایران هم محبوبترین شاعر ایرانی است که دیوانش در هر خانه‌ایی وجود دارد و به عبارتی در کنار قرآن کریم و نهج‌البلاغه، دیوان حافظ هم دیده می‌شود.

دیوان حافظ هر ساله پرفروش‌ترین کتاب در حوزه ادبیات ایران است که حدود صدها هزار جلد چاپ می‌شود و بسیاری از مردم با علاقه تمام خریداری می‌کنند و این مهم دلیل این است که حافظ لسان‌الغیب یا زبان غیب است؛ یعنی سخن از ماوراء و ملکوت می‌گفته و به همین دلیل به این عنوان معروف شده است و خود می‌گوید:

«هر چه دارم همه از دولت قرآن دارم یا هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم» و حافظ بسیار قرآن را گرامی می‌داشته و این کتاب مقدس را با چهارده روایت حفظ بوده و به تمام لایه‌های درونی قرآن کریم آشنا بوده است به طوری که می‌گوید:

«عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ     قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت»

بنابراین چنین شخصیتی در چنین جایگاهی و با چنین بیانی طبیعی است که در دل و جان مردم نفوذ پیدا می‌کند و تا اعماق روح انسانها می‌رود و این است که حافظ در جان‌ها نشسته و بر دلها حکومت می‌کند و به همین دلیل است که دیوانش این همه مورد اقبال و علاقه‌ی مردم قرار دارد و همه حافظ را دوست دارند.

صبح توس: لطفا نظر و دیدگاه حافظ را در مورد اهمیت تعهد به عهد و وفا تبیین کنید؟

خیرآبادی: یکی از مواردی که انسان باید رعایت کند وفای به عهد است و در مکتبی که حافظ استاد آن است در کنار درس‌های دیگری که این شاعر بزرگ به انسانها داده مسلم در مورد این مسأله هم سخن گفته است به عنوان نمونه:«وفا و عهد نکو باشد ار بیاموزی؛ وگرنه هر که تو بینی ستمگری داند»

در این اشعار حافظ مخاطب خودش را به وفا توصیه می‌کند و می‌گوید همه می‌توانند جفا کنند؛ اما مهم این است که به مردم وفا کنی و در انجام پیمان خطا نکنی و این یکی از توصیه‌های حافظ به انسان است و چنانچه واژه‌ی وفا در غزلیات حافظ را در اینترنت جستجو کنید ابیات زیادی در این مضمون معرفی می‌شود.

در واقع غزلیات حافظ غزلیات جامعی است یعنی راجع به یک مسأله نیست و در هر بیت غزل یک مسأله را مطرح می‌کند و چندین موضوعی در غزلیات حافظ لحاظ می‌شود و موضوع وفا و عهد هم به همین روش در غزلیات حافظ به خوبی دیده می‌شود.

صبح توس: چرا بعد از گذشت قرنها، حافظ زنده است؟

خیرآبادی: در شعر حافظ مسائلی مطرح شده است که مناسبتی نیست و به زمان و مکان خاصی تعلق ندارد و در واقع انسانی است و مسلم انسان در همه ادوار تاریخ و در همه‌ی جغرافیای زمین وجود دارد.

بنابراین شعر حافظ هیچگاه کهنه نمی‌شود؛ چرا که موضوعاتی در شعر این شاعر بزرگ لحاظ شده که مسائل مربوط به انسان است به عنوان نمونه یک موضوع عشق است؛ تمام انسانهای زمین به گونه‌ایی عشق را تجربه می‌کنند و حافظ که سخن از عشق می‌گوید چه عشق الهی و چه عشق زمینی هر دو در شعرش دیده می‌شود و این مسأله‌ای است که به زیباترین نحو ممکن بیان شده است.

موضوع دیگر سفر است که حافظ شیرازی سفر را به بهترین وجه بیان کرده است. «یوسف گم گشته بازآید به کنعان غم مخور؛ کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور»

هر کسی یک مسافری دور از خود دارد و وقتی که این بیت را می‌خواند مثل این است که حافظ از زبان او این صحبت را کرده و به خواننده امیدواری می‌دهد که مسافر تو برمی‌گردد و نارحت نباش.

همچنین می‌گوید: «دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نگشت» که در همه‌ی جهان و در همه‌ی انسانها این مهم وجود دارد و شامل همه‌ی انسانها می‌شود و ادامه می‌دهد «دائما ثابت نماند دور گردون، غم مخور».

همچنین حافظ عنوان می کند که برای استواری اراده انسان بر عهد خود استوار باشید؛ «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم؛  سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان غم مخور»

اینها مسائلی است که در همه‌ی انسانها هست و به این لحاظ غزلیات حافظ هرگز کهنه نمی‌شود؛ شاعرانی مثل حافظ، سعدی، فردوسی، مولانا و خیام، فرا زمانی هستند یعنی بالای زمان حرکت می‌کنند و هیچگاه کهنه نمی‌شوند و همیشه از زمانشان جلوتر هستند و نه تنها در ایران که در همه عالم هر انسانی به گفته‌های این شاعران بزرگ نیاز دارد؛ چراکه اشعارشان به زیباترین شکل، بیان حال انسانها است.

به عنوان نمونه با وجود حیات در قیامت به طور کلی انسانها دریغ این را دارند که ای کاش وقتی که می‌مردیم دوباره برمی‌گشتیم و حیات می‌داشتیم که همین مطلب را خیام به چه زیبایی گفته است: «ای کاش که جای آرمیدن بودی؛ یا این ره دور را رسیدن بودی؛ یا از پس صد هزار سال از دل خاک؛ چون سبزه امید بر دمیدن بودی»

و حافظ که می‌گوید:«آن سفر کرده که صد قافله دل همره اوست؛ هر کجا هست خدایا؛ به سلامت دارش»

حافظ با سرودن همین بیت، حرف دل تمام انسانهای زمین را که در تمام مدت زمانها کسی را در مسافرت دارند بیان کرده است و واقعا زیباتر از این شعر نداریم و مگر می‌شود که زیباتر سرود؟!

صبح توس: به نظر شما امروز چه نکاتی در مورد حافظ وغزلیاتش لازم است که مورد توجه بیشتری قرار گیرد؟

خیرآبادی: ضروری است که روی این ویژگی شعر حافظ بیشتر کار کنیم که شعر حافظ زبان بیان حال انسان است و این انسان صرفا انسان شیرازی قرن هشتم نیست، انسانی است در همه‌ی دوران‌ها و همه‌ی زمان‌ها.

شعر حافظ زبان بیان حال انسان است

بنابراین شعر حافظ برای همیشه در جهان باقی خواهد ماند و همیشه مردم جهان به این زبان و به این شعر نیازمند خواهند بود چه پارسی زبان باشند که دیوان این غزلسرای بزرگ را بخوانند و چه بیگانه که از راه ترجمه‌های حافظ می‌توانند به این بیانها دسترسی پیدا کنند که زبان حال خودشان است و هرگز از میان نخواهد رفت.

نکته‌ی دیگری که در شعر حافظ بسیار رواج دارد و بسیار خوب از عهده‌‌ی آن برآمده، مبارزه‌ای است که حافظ با ریاکاری می‌کند و به عبارتی مبارزه با سالوس و نیرنگ دارد؛ مردمی که آنچه نیستند و سعی دارند به مردم نشان دهند؛ خودشان را مؤمن نشان دهند در حالی که مؤمن نیستند و این مبارزه در سرتاسر دیوان حافظ دیده می‌شود.«صراحی می‌کشم پنهان و مردم دفتر انگارند؛ عجب گر آتش این زرق در دفتر نمی‌گیرد»

حافظ در این شعر به عنوان نمونه خودش را مثال می‌زند و می‌گوید اینقدر مردم به من اعتقاد دارند که من صراحی شراب زیر جامه‌ام دارم؛ اما مردم فکر می‌کنند که من دارم کتاب حمل می‌کنم.

و در غزلی دیگر می‌گوید:«آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سوخت؛ حافظ این خرقه پشمینه بینداز و برو»

حافظ، دینداری به معنای واقعی کلمه و بسیار پاک دین بوده است. مطلب بعدی که حائز اهمیت است و باید مورد توجه قرار گیرد این است که متأسفانه بعضی روشنفکرنماها مطرح می‌کنند حافظ ضد دین بوده و علیه دین شعار می‌داده است؛ اما حافظ، دیندار به معنای واقعی کلمه و بسیار پاک دین بوده و دین شایسته و بایسته‌ای داشته است، دینی که در آن از ریا و تزویر و نیرنگ و نفاق و دروغ خبری نیست.

مسأله این است که این غزلسرای بزرگ زمان نه تنها دیندار بوده، بلکه درد دین هم داشته است یعنی از اینکه اسلام در آن روزگار دچار مردمی فریب کار و سالوس شده ناراحت بوده و در غزلی می‌گوید:«نمی‌بینم نشاط عیش در کَس؛ نه درمان دلی نه درد دین/ درون‌ها تیره شد باشد که از غیب؛ چراغی برکند خلوت نشین»

و به عبارتی می‌گوید درمان دل و درد دین در مردم نمی‌بینم و این دغدغه‌ی حافظ است که دردش را در قالب غزل بیان کرده است؛ بنابراین با چه جرأتی می‌توانیم بگوییم که حافظ دین نداشته یا ضد دین بوده است؟!

حافظ عصاره‌ی دین را قبول داشته است و شخصیتی است که می‌گوید: «حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق؛ بدرقه رهت شود همت شحنه نجف»

این شاعر بزرگ توصیه می‌کند چنانچه با صدق در راه اسلام و دین و راه خاندان پیغمبر(ص) قدم برداری مسلم بدان که بدرقه‌ی رهت می‌شوند و به عبارتی حضرت علی(ع) که شحنه‌ی نجف است تو را همراهی، بدرقه‌ و حمایت می‌کند.

حافظ شوریده بر بی‌دینی بوده است

با این اوصاف چگونه شخصیتی به این عظمت را می‌شود گفت که علیه دین بوده است؟! دیوان حافظی که شاملو تصحیح کرده و در مقدمه‌ ادعا کرده است که حافظ شوریده بر دین بوده چگونه توانسته است چنین مطلبی را عنوان کند؟!

حافظ به هیچ عنوان شوریده بر دین نبوده است، بلکه حافظ شوریده بر بی‌دینی بوده است، شورید بر استفاده‌ی ابزاری از دین بوده است نه بر دین و اینها نکاتی است که باید مود توجه اهل علم و همه‌ی دوستداران علم و ادب قرار بگیرد.

گفت‌وگو از حوریه صادقی زیرک آباد

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #