• دوشنبه ۲۶ فروردین ۱۳۹۸ ۱۱:۱۳
• کد خبر : 1476399

• اخبار
• سایر رسانه ها

آخرین نشست سرانه اتحادیه عرب به میزبانی تونس در حالی به پایان رسید که ترس و وحشت از نفوذ ایران و ترکیه در جهان عرب از سوی کشورهای گرداننده­‌ این سازمان دیده می­‌شد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از تهران نیوز، آخرین نشست سرانه اتحادیه عرب به میزبانی تونس در حالی به پایان رسید که ترس و وحشت از نفوذ ایران و ترکیه در جهان عرب از سوی کشورهای گرداننده­‌ این سازمان دیده می­‌شد. این نگرانی در سخنان شاه سعودی نمود بیشتری داشت و با تلاش این کشور بخشی از بیانیه­‌ پایانی نیز به موضوع نفوذ ایران و ترکیه اختصاص داده شد. این نگرانی ما را بر آن داشت تا به موضوع نفوذ ایران و ترکیه در جهان عرب در قالب سلسله گزارشات نفوذ ایران و ترکیه در سرزمین‌­های عربی بیشتر پرداخته شود.

این قسمت؛ قطر

نفوذ سیاسی

با تغییر سیاست خارجی دولت ترکیه به سیاست نوعثمانیست، روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه با بسیاری از کشورهای منطقه دگرگون شد و تحت الشعاع بلند پروازی‌­های دولت اردوغان قرار گرفت. این تأثیرات در بعضی از موارد مثل رابطه با سوریه و عراق منفی بود و به تنش بیشتر انجامید و در بعضی از موارد مثبت تلقی شد که روابط ترکیه با قطر از دسته‌ دوم محسوب می‌شود.

شروع روابط تنگاتنگ ترکیه و قطر به سال ۲۰۱۱ و شروع انقلاب های عربی منطقه موسوم به بهار عربی یا بیداری اسلامی برمی گردد. ترکیه و قطر از حامیان اصلی تفکر اخوان المسلمینی محسوب می­‌شدند و کشور به کشور به این حمایت دامن می‌­زدند که موفق­‌ترین نمونه‌­ آن مصر بود. پیروزی محمد المرسی نخستین دستپخت مشترک اردوغان و آل ثانی بود که بدجور برای عربستان و امارات گران تمام شد و کینه­‌ آنها را در دل گرفتند.

سال ۲۰۱۷ و با شروع تنش در روابط قطر و ائتلاف عربی به رهبری عربستان، قطر در محاصره‌­ اقتصادی و تنگنای سیاسی قرار گرفت. شرایط اقتصادی در این شبه جزیره کوچک و متمول رو به وخامت گذاشت، زیرا این کشور تماماٌ به واردات وابسته است و این محاصره‌­ اقتصادی، سیاسی و نظامی ضربه­‌ هولناکی به قطر محسوب می­‌شد. شروع بحران در روابط کشورهای عربی با قطر، این کشور را بیشتر از گذشته به ترکیه نزدیک کرد و ترکیه از آب گل آلود شده ماهی­‌های بزرگی صید کرد.

ایران به هیچ وجه به اندازه­‌ ترکیه با قطر همسویی نداشته است بلکه در موضوع سوریه، اختلاف نظرات جدی با آل ثانی و سیاست های این کشور داشته و دارد. ایران از حامیان دولت بشار اسد به حساب می­‌آید در حالی که قطر با حمایت از مخالفین و تروریست‌های مخالف دولت سوریه در نقطه­‌ مقابل قرار می­‌گیرد.

به غیر از موضوع سوریه، قطر در مسئله­‌  فلسطین و یمن به سمت ایران گرایش داشته است. قطر مقاومت اسلامی مردم فلسطین را نماینده اصلی فلسطینیان می­‌داند و در این مورد با ایران هم نظر است. همچنین یکی از بزرگ ترین دفترهای مقاوت در قطر قرار دارد که باعث خشم سعودی­‌ها است.

در مورد یمن نیز قطر بعد از اختلاف با عربستان و حامیانش به صف منتقدان محور عربی پیوسته است و از موضع میانه حمایت می­‌کند. در هر صورت قطر پیش از این به سعودی­‌ها نزدیک­‌تر بوده است و امروز نیز به ترک ها قرابت بیشتری دارد و روابط ایران و قطر همیشه حالت میانه داشته است.

دو کشور همواره براساس حسن همجواری به پیگیری منافع خود دست زده­‌اند و کمترین درگیری آشکار را با هم داشته‌­اند. نزدیکی ایدئولوژیکی و سیاسی دو کشور ایران و قطر با توجه به ماهیت نظام سیاسی دو کشور تا حدود زیادی دور از دسترس است.

نبض اقتصاد قطر در دستان عثمانی

تنها ۳۷ روز پس از شروع بحران در روابط سعودی ها و قطر، ۱۹۷ پرواز، ۱۶ کانتینر و یک کشتی حمل کالا از ترکیه عازم قطر شد و کلید روابط جدید دو کشور زده شد. کالاهای صادر شده شامل اقلام ضروری برای مصرف روزمره‌­ این کشور بود. واکنش بسیار سریع ترک ها، حجم صادرات ترکیه به قطر را در مدت کوتاهی بیش از ۴۰درصد افزایش داد و از ۴۳۹ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ به ۷۵۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ رساند.

ترک ها به این موضوع اکتفا نکردند و به دنبال راه­ های پایدارتری برای کمک به قطر گشتند که مطمئن ترین راه، مسیر زمینی ایران بود. خط زمینی از این نظر حائز اهمیت است که هزینه انتقال کالاها را در مقایسه با انتقال هوایی به نسبت زیادی کاهش می‌دهد. انتقال زمینی به طور میانگین ۱۰ روز زودتر از کشتی انجام می­ شود که دستاورد مهمی تلقی می­‌شد و این ظرفیت در اختیار ترک ها قرار گرفت.

اتحادیه‌­ صادرکنندگان ترکیه اعلام کرد، بلافاصله بعد از شروع بحران، صادرات میوه و سبزیجات به قطر افزایش قابل توجهی داشته، که در این میان ارزش صادرات مواد غذایی ترک به قطر از ۳۷۹ میلیون و ۸۶۱ هزار دلار در سال ۲۰۱۷ و در شروع بحران سیاسی در قطر، فراتر رفته است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۲۴ درصد رشد داشته است. این اقدامات اول راه ترکیه و قطر بود و در سال ۲۰۱۸ حجم صادرات ترکیه به قطر به رقم بی سابقه­ ۱.۵ میلیارد دلار رسید و عملاٌ بازار مصرفی قطر به دست ترکیه افتاد.

عبدالرحمان کاآن رئیس انجمن صنعت‌گران و بازرگانان مستقل ترکیه از احتمال افزایش حجم تجاری با قطر به بیش از ۵ میلیارد دلار در سال‌۲۰۱۹خبر داده و گفته که این انجمن با ۱۱ هزار شرکت عضو می‌تواند تمامی نیازهای قطر را برآورده کند.

سرمایه گذاری­‌های مشترک دو کشور نیز مؤید حرکت ریشه­‌ای ترکیه در قطر است. شرکت­‌های ترکیه‌­ای با سرمایه‌ ۱۱.۶ میلیارد دلاری به جام جهانی قطر ورود پیدا کردند و نقش مهمی در برگزاری این رویداد ورزشی پیدا کرده‌اند، موضوعی که ایران با توجه به همسایگی با این کشور و امکان استفاده از جزایر خود در این رویداد ورزشی از آن بی بهره مانده است.

قطری­‌ها نیز این حسن نیت، ترک‌ها را بی جواب نگذاشتند و با سرمایه‌­گذاری ۲۰ میلیارد دلاری در ترکیه به دومین سرمایه گذار خارجی ترکیه تبدیل شده‌اند. در جریان بحران مالی سال ۲۰۱۸ در ترکیه که به خاطر تنش در روابط ترکیه و آمریکا به وجود آمد قطرها با کمک ۱۵میلیارد دلاری مانع از سقوط بیشتر ارزش لیر شدند تا باز هم دهن کجی محکمی به سعودی­‌ها کرده باشد.

در کنار صادرات وسیع کالاهای ترک به قطر، ترکیه به منابع وسیع نفت و گاز قطر به عنوان جایگزینی برای گاز روسیه و ایران، نگاه ویژه‌ای دارد. ترکیه به عنوان یکی از اقتصادهای نوظهور در جهان به انرژی زیادی نیاز دارد که تأمین آن از طریق روسیه و ایران ریسک و هزینه­‌ بالاتری نسبت به قطر به همراه دارد زیرا این دو کشور در کنار دوستی با ترکیه رقابت ­های پنهانی با هم دارند.

این اقدامات دولت ترکیه برای تسخیر بازارهای قطر در سایه­‌ کم تحرکی ایرانیان پررنگ تر جلوه می­‌کند. در حالی که ایران تنها کشور همسایه با قطر است که با این کشور مرادوات تجاری دارد ترک ها خیلی زودتر خود را به دوحه رساندند. حجم کل صادرات ایران به ترکیه در سال گذشته‌­ میلادی حدود ۳۰۰میلیون دلار بود که این رقم یک پنجم صادرات ترک ها به قطر به حساب می­‌آید. از سوی دیگر بیشتر صادرات ایران به ترکیه مواد خام غذایی است که امنیت غذایی ایران در شرایط تحریم را به خطر انداخته است.

دکترین امنیتی ترکیه در قطر

بیرک بورا تحلیل‌گر ترک شبکه‌­ی الجزیره در خصوص بحران در روابط قطر و عربستان و استفاده­‌ فرزندان عثمانی از این بحران در جهت نفوذ در این امیرنشین می­‌گوید «ترکیه علاوه بر روابط اقتصادی، روابط دفاعی خود با قطر را به مثابه­‌ ستون جدایی‌ناپذیر استراتژیک خود در منطقه تعریف می‌کند تا خلیج فارس بازیگر جدیدتری به نام ترکیه را بیش از پیش در خود ببیند. بورا همچنین اضافه می ­کند؛ آنکارا با دایر کردن پایگاه نظامی در قطر، این کشور را عمق استراتژیک خود در جهان عرب خواهد کرد، و بدین وسیله از امکان تأثیرگذاری بالایی بر معادلات خلیج فارس برخوردار می‌شود.

کارشناسان منطقه‌­ای اعتقاد دارند؛ افزایش حضور نظامی ترکیه در قطر نوعی تضمین امنیتی به دوحه است تا از خطر سعودی‌­ها در امان باشند. این پایگاه که در سال ۲۰۱۴ تأسیس شده است و بعد از افزایش تنش در روابط قطر و سعودی و تهدید قطر به حمله­‌ نظامی، اکنون پذیرای ۵ هزار نظامی ترک است. برگزاری رزمایش مشترک نظامی ترکیه و قطر در سال ۲۰۱۸ نیز پالس بعدی در روابط عمیق دو کشور است.

امروزه قطر در مدار سیاست های دولت عثمانی قرار دارد و اردوغان بر روی این متحد خود حساب ویژه­ای باز کرده است. قطر نیز  از سال ۲۰۱۷ به بعد تنها به دو کشور منطقه یعنی ایران و قطر تکیه دارد که در این میان ترکیه نقش پررنگ ­تری دارد.

عربستان و متحدان این کشور نسبت به وضعیت قطر نگران هستند و این حضور اقتصادی، نظامی، سیاسی و روابط استراتژیک را خطری جدی در بیخ گوش خود می‌­دانند. در تازه‌­ترین نگرانی سعودی‌­ها این کشور ادعا کرده که نیروهای سپاه پاسداران ایران در قطر حضور دارند که این موضوع از سوی قطری­‌ها تکذیب شد تا توهم و کابوس آنها بیشتر نمود پیدا کند.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #