محقق طب سنتی:

• چهارشنبه ۲۱ بهمن ۱۳۹۴ ۱۴:۲۲
• کد خبر : 644223

• اخبار
• سایر رسانه ها

لازمه احیای یک تمدن تولید علم است. یعنی آن تمدن باید بر اساس نیاز بشر و به روز علم تولید کند. ما معتقدیم که مثلا در زمینه بهداشت و پزشکی یک گنجینه کهن داریم ولی معتقد نیستیم که این به تنهایی کافی است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از سلامت نا، همه طب سنتی را می شناسند. طبی است که تا نامی از آن می آید همگی به یاد داروهای گیاهی و درمان بدون عوارض می افتند. البته این تفکر، در حالت خوش بینانه است. برخی هم هستند که این نگاه را ندارند و طب نوین را ارجح تر می دانند. خارج از تمام این بحث ها نباید از این غافل باشیم که طب سنتی اسلامی ریشه در بیانات ائمه معصومین(ع) و روایات ایشان دارد و از طرفی مورد تأیید مقام معظم رهبری است و ایشان امر به احیای طب سنتی فرموده اند.

بسیاری از زوایای طب سنتی دچار ابهام است. اینکه تاریخچه اش از کجاست و یا اینکه چرا برخی با این طب مخالفند و جرا مغفول مانده است. برای یافتن پاسخ این سؤالات به سراغ یکی از محققین فعال حوزه طب سنتی رفتیم. با دکتر مجتبی کرباسی به گفتگو نشستیم تا از دغدغه های این پزشک مطلع شویم.

سلامت نا: از تاریخچه طب سنتی برایمان بگوئید. طب سنتی از چه وقت ظهور کرد؟
مجتبی کرباسی: ریشه این طب به دوران بسیار قبل بر می گردد. در واقع اگر نگوئیم همه این طب، ریشه هایش که به چهار طبع است و بر مبنای طبایع است، همان طب یونانی است. یعنی در واقع طب یونانی توسط دانشمندان ایرانی اقتباس می شود و روی آن فعّالیت های علمی می شود و باز تولید علمی صورت می گیرد. نظریه ای که در این زمینه وجود دارد حاکی از آن است که پیش از طب یونانی، همین طب و با همین ریشه ها و رویکرد طبایع در ایران باستان هم بوده است. یعنی این نظریه می گوید ریشه طب یونانی در ایران باستان است. با این حساب، این طب یک طب ایرانی حساب می شود. ولی به هر حال شواهدی وجود دارد که دانشمندان ایرانی، طب یونانی را اقتباس می کنند و از آن استفاده می کنند و تولید علم صورت می گیرد.

در دوران اسلامی، یعنی بعد از ظهور اسلام، طب یونانی، مورد تأیید تلویحی پیامبران(ص) و ائمه اطهار(ع) قرار می گیرد. یعنی آنها هم همین بحث گرمی و سردی و خشکی و تری را با همان ادبیات و با همان مبانی مطرح می کنند. بیاناتی که از پیامبران است به نحوی تأیید تلویحی است. چیز دیگری نمی گویند که این ها اشتباه است، غلط است و خرافات است. این باعث می شود که در دوره اسلامی هم، و به طور ویژه در ایران، طب یونانی که منشأ آن را می توانیم در یونان و یا پیش از اسلام در ایران بدانیم، پر و بال پیدا می کند و دانشمندانی مثل جورجانی، رازی و به طور خاص ابن سینا شروع به تولید علم با مبانی طب یونانی در این زمینه می کنند. حال این علمی که بعد از بروز دوره تمدن اسلامی حاصل می شود را امروزه در غرب به عنوان طب اسلامی می شناسند.

البته عبارت طب اسلامی خیلی دقیق نیست و بیشتر به نام طب عربی مشهور است و منظور غرب از طب اسلامی همان طب عربی است. چون که زبان کتب علمی آن دوران به زبان عربی نوشته می شد. در واقع آنها این طب را به نام Arabic medicine می شناسند. طب ایرانی هم در این دوره در واقع در قالب همین مفهوم است. پس بنابراین تاریخچه کلی مشخص شد که طب سنتی ایرانی قبل از اسلام و بعد از ظهور اسلام به چه معناست.

سلامت نا: طب اسلامی جدای از طب سنتی است؟ تفاوتی دارند؟
مجتبی کرباسی: بعضی ها عبارتی را به نام طب اسلامی به کار می برند. این مفهوم موافقین و مخالفینی دارد. آنهایی که به طب اسلامی معتقد هستند می گویند که طب اسلامی طبی متفاوت تر و فراتر از طب سنتی است. یعنی در واقع با یک سری مبانی خاصی که ریشه در وحی دارد سر و کار دارند که باز ریشه آن هم در آموزه های اسلامی و قرآن است و در نقاطی اشتراکاتی با طب یونانی و در نقاطی هم تفاوت هایی دارد. به هر حال در این زمینه هم اختلاف نظر وجود دارد. در کل رویکردهای طب سلامی با طب سنتی ایرانی تفاوت هایی دارد. ولی به هر حال همه این ها مربوط به حوزه تمدنی اسلام و ایران محسوب می شوند.

سلامت نا: چرا طب سنتی مظلوم واقع شده؟ آیا واقعاً کنار رفته گذاشته شده است؟
مجتبی کرباسی: شواهد جدی و تاریخی ای وجود دارد که طب سنتی بر اثر نارسایی علمی کنار نرفت. یعنی اینطور نبود که مثل علم نجوم و هیئت بطلمیوس که می گفت زمین مرکز است و خورشید به دور آن می گردد، بعدها کپلر و کوپرنیک ثابت کردند که این نگاه به نجوم اشتباه است و خورشید ثابت و زمین و سیارات به دور آن می چرخند. در واقع آن علم نجوم بطلمیوسی از لحاظ علمی منسوخ شد. حالا سؤال اینجاست که آیا طب سنتی و آن چیزی که طب ایرانی یا طب یونانی یا طب سنتیِ حوزه تمدنی اسلام گفته می شود، از لحاظ علمی منسوخ شده یا بر اثر حوادث و وقایع تاریخی کنار گذاشته شده است. شواهد متقنی وجود دارد که ثابت می کند مبانی این طب کاملاً محکم و اساسی بوده، رویکردهای آن دقیق و علمی بوده، برای زمان خودش بسیار پرکاربرد و بیماران خودش را درمان می کرد و در سده هایی که مورد توجه بود، پیشرفت علمی هم داشته و به مرور تکمیل شده است.

زمانی که در اروپا رنسانس اتفاق می افتد و مدرنیسم شکل می گیرد، بر اثر پسندهای آن زمان و بر اثر سیاست گذاری هایی که وجود داشته، همچنین بر اثر نابود شدن وقایع علمی، حمله هایی که صورت می گرفت و بر اثر ضعیف شدن حوزه تمدنی اسلام، این طب آرام آرام به حاشیه می رود. یعنی از میراث علمی طب سنتی استفاده می شود ولی طب دیگری را با مبانی متفاوت بنا می کنند. نه اینکه بخواهند ثابت کنند طب سنتی باطل است؛ خیر. برای این بحث هیچ شواهد تاریخی وجود ندارد.

سلامت نا: چه تفاوت هایی بین طب سنتی و طب مدرن وجود دارد؟
مجتبی کرباسی: اساساً طب جدید بر مبناهای دیگری شکل گرفت. مثلاً پزشکیِ مدرن بر اساس شیمیایی و مولکولی سلولی است، ولی طب سنتی بر مبنای طبایع است. طب سنتی یک نگاه های کل نگر دارد. یعنی وقتی فرد بیمار است نگاه کلی به وی دارد و معتقد است که این بیماری در کلّ وجود فرد اختلالی ایجاد می کند. اما طب مدرن نگاه جزء نگری دارد. یعنی به دنبال بافت ها و سلول ها و حتی ملکول هاست. در مورد سدیم و پتاسیم و در مورد کلسیم صحبت می کند.

در واقع می توانیم نام این طب را طب شیمیایی یا طب مولکولی بگذاریم. چرا که به جزء جزء باقت ها و تغییرات سلولی نظر دارد و به همین دلیل در درمان بیماری ها رویکرد شیمیایی و جزء نگر دارد. گاهی اوقات به دلیل این دقت نظر و این عمق، آن کل نگری طب سنتی در اینحا دیده نمی شود. خلاصه این است که مبانی این دو طب متفاوت است.

سلامت نا: این روند تاریخی و اقدامات که گفتید باعث شد تا طب سنتی به حاشیه برود، در ایران چگونه شکل گرفت؟
مجتبی کرباسی: طب مدرن هیچ وقت نتوانسته طب سنتی را اثبات کند که غیر علمی است. فقط به دلیل قدرت مندی و تسلّطی که در زمان مدرنیته در حوزه تمدنی غرب رخ داد، مثل خیلی علومی که در این حوزه شکل گرفت و تولید شد، پزشکی مدرن هم تولید و باعث شد که بر اثر یک سری وقایع تاریخی طب سنتی آن تکاپو، و آن روند تکمیل تاریخی خودش را از دست بدهد و به حاشیه رانده می شود. از جمله در کشور ما با وجود اینکه مهد طب سنتی ایرانی و بعد هم در حوزه اسلامی بوده، متأسفانه سیاستگذاری های دولتی و نوین بخصوص در دوران پهلوی و دوران ستم شاهی، منجر به کنار گذاشته شدن طب سنتی شد. دانشگاه جدیدی تأسیس شد، وزارت بهداشت مجوز تأسیس مطب و داروخانه را بر مبنای آموزش های طب مدرن گذاشت و آرام آرام آن حکیم باشی ها و داروخانه های سنتی به عنوان اینکه علمی نیستند و مجوز ندارند کنار گذاشته شدند. و سیستم بهداشت و درمان کشور ما بر مبنای طب مدرن شکل گرفت و اینطور در اذهان شگل گرفت که طب سنتی یک علمی بوده که در زمان خودش کاربرد داشته و الآن منسوخ شده است و جزء خرافات و علم غیرقابل استناد است و بیماران را نمی توان بر اساس آن درمان کرد.

سلامت نا: در ابتدای بحث از ابن سینا گفتید و معتقد بودید که به روایتی این علم همان طب یونانی است. پی می شود نتیجه گرفت که ابن سینا علمی را ابداع نکرد؟
مجتبی کرباسی: خیر. خود ابن سینا هم تحقیق و مطالعه تجربی داشت. عرض بنده این بود که آن چیزی که در آن دوران عنوان شد به یک اعتبار تاریخی برگرفته از متون طب یونانی بوده است. جالب است که برخی ها می گویند همان یونانی ها هم از ایران باستان اقتباس کردند. شواهد تاریخی هم می آورند. البته تمدن ها سیار هستند. علم در مراکز تمدنی تولید می شود و مراکز تمدنی هم در حال دست به دست شدن هستند. ما مراکز تمدنی در مصر باستان، ایران باستان، چین باستان داشتیم و بعداً به غرب منتقل شد. در حوزه غرب هم مراکز تمدّنی جابجا شد. بعد به روم و پس از آن در دوران شارلمانی به فرانسه رفت و در ۲۰۰ سال قبل هم به انگلیس مهاجرت کرد. الآن مرکز تمدنی غرب امریکاست. یعنی آنجا تولید علم می شود. در کل شکی نیست که طب سنتی ایرانی پیوند ناگسستنی با طب یونانی دارد.

سلامت نا: طب سنتی به حاشیه رفت. امروز باید به چه صورتی از حاشیه در بیاید و آن نمود واقعی خودش را نشان دهد؟
مجتبی کرباسی: در حال حاضر طب سنتی با توجه به این مبانی، متأسفانه در نظر خیلی از مردم ما و حتی برخی از دانشگاهیان ما، یک طب غیر علمی و منسوخ حساب می شود که این مایه تأسف است و مهمترین کاری که الآن لازم است صورت بگیرد این است که ذهنیت های منفی اصلاح شود. خیلی خلاصه می توان گفت که انقلاب اسلامی هدفش پایه گذاری و احیای تمدن اسلامی هست. یا به طور خاص در بیان مقام معظم رهبری می توان گفت “پایه گذاری تمدن نوین اسلامی”. یعنی تمدنی که زمانی بخش های مهمی از دنیا را درنوردید و توانست یک جلوه درخشانی تولید کند و تولید علم صورت بگیرد، امروزه باید احیاء شود.

لازمه احیای یک تمدن تولید علم است. یعنی آن تمدن باید بر اساس نیاز بشر و به روز علم تولید کند. ما معتقدیم که مثلا در زمینه بهداشت و پزشکی یک گنجینه کهن داریم ولی معتقد نیستیم که این به تنهایی کافی است. یعنی این علم باید به روز شود، باید تحقیقات امروزی بر اساس مبانی طب سنتی صورت بگیرد و این گنجینه به روز شود و به شکل یک علم امروزی قابل ارائه شود. چاره ای نیست جز اینکه اولاً این مبانی برای مردم و دانشگاهیان ما تبیین شود که این علم یک علم منسوخ شده نیست و کنار گذاشته شده است و در حقیقت به این علم ظلم شده و الآن باید آرام آرام احیاء شود و از نتایج علمی هم استفاده عملی شود.

سلامت نا: این روند چگونه باید شکل عملی به خود بگیرد؟
مجتبی کرباسی: لازمه این کار تأسیس دانشکده های طب سنتی، پرورش نیروهای متخصص طب سنتی، داروخانه های مخصوص و نهایتاً احداث درمانگاه ها و سلامت کده هاست که بتواند پاسخگوی نیازهای امروزی باشد. چیزی که متأسفانه در جاهایی مثل هند انجام شده است ولی در مهد طب سنتی، یعنی خود ایران با تأخیر آغاز شده است. البته بعضی استان ها مثل مشهد و تهران پیشرو بودند ولی در بسیاری از بخش های کشور پیشرفت لازم در این زمینه صورت نگرفته است. به نظر می رسد که اگر این اقدامات صورت بگیرد ما آرام آرام می توانیم طب خودمان را داشته باشیم.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #