یادداشت/

• سه‌شنبه ۳۱ فروردین ۱۳۹۵ ۱۶:۰۱
• کد خبر : 705531

• اخبار
• اقتصادی

قراردادی که با نیروی کار بسته می شود در ازای حضور در محل کار، یک مبلغ مشخصی را بعنوان حقوق برای وی تضمین می کند و در شرایطی که کارایی افراد در دریافتی ماهانه شان تأثیری نداشته و پاداش ها تحت تأثیر القاب افراد در محل کار تعیین می شود، طبیعی است که انگیزه فعالیت از افراد با انگیزه سلب می‌شود.

به گزارش خبرنگار شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در اقتصاد مقاومتی که در واقع بهره وری حداکثری از منابع است، با بهره گیری از امکانات موجود، هر فرد وظایف مربوط به خود را انجام می دهد. باید توجه داشت که منابع درآمدی کشورمحدود بوده و اگر بخواهیم در زمینه اقتصاد به رشد قابل قبولی برسیم می‌بایست در جهت بهره وری، سرمایه گذاری و اقتصاد مقاومتی حرکت کنیم. از جمله دلایل پیشرفت کشور های صنعتی، برنامه ریزی، نظم پذیری و حرکت به سوی بهره وری یا به عبارت دیگر اهتمام به یک اقتصاد مقاوم سازی شده است.

امروزه از لحاظ اقتصادی در شرایطی قرار گرفته ایم که با ساز و کار و روش های گذشته نمی توانیم شرایط کنونی کشور را اداره کنیم. اقتصاد مقاومتی را می توان این گونه معنی کرد که با تربیت منابع انسانی کارآمد و حمایت همه جانبه از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی از تأثیر تحریم بر حوزه ی تولید در بخش های مختلف اقتصاد، کاسته و در زمینه تولید محصولات به خود کفایی برسیم. لذا با توجه به لزوم بهره وری حداکثری از حداقل منابع در حرکت به سمت اقتصاد مقاومتی و جایگاه ویژه منابع انسانی در حوزه تولید که می‌توان آن را به نوعی مرکز ثقل اقتصاد مقاومتی دانست، راهکارهای استفاده بهینه از ظرفیت های نیروی کار در جهت تحقق اهداف یک اقتصاد مقاوم، بررسی می‌شود.

مفهوم بهره وری

اصطلاح شایع و رایج بهره وری(Productivity) در فرهنگ لغت فارسی به معنای بهره برداری و کامیابی است و در پژوهش ها نیز به معنای بازدهی و مولدیت مورد استفاده قرار می گیرد. آخرین و دقیق ترین تعریف که از واژه بهره وری صورت گرفته است عبارتست از اینکه «بهره وری، مجموع اثربخشی و کارایی است».

یا به عبارت دیگر: (اجرای درست کارها)کارایی+(انجام کار درست)اثربخشی=بهره وری

و این یعنی برای اینکه بتوانیم در کار خود، اثربخش باشیم و به هدف برسیم، باید کارهای درست را انجام دهیم و پس از انتخاب درست ترین کارها هم کارایی خود را با انجام کار بصورت شایسته بالا ببریم. 

بهره وری می تواند بیشترین استفاده از کمترین امکانات و منابع مادی و معنوی در راه رسیدن به رشد و شکوفایی همه جانبه زندگی انسان باشد. نیروی انسانی از جمله این منابع مادّیست که عواملی از قبیل ارزش ها، رفتارها، هنجارها و غیره که از آن ها به عنوان منابع معنوی یاد می کنند، بر عملکرد نیروی انسانی در فرآیند تولید، تأثیرگذار است که اگرچه میزان این تأثیر از لحاظ کمی قابل اندازه گیری نیست ولی نمی توان از اثرات مستقیم و غیرمستقیم آن بر بهره وری نیروی کار چشم پوشی کرد.

اهداف بهره وری

کارشناسان سه محور کاهش هزینه، افزایش تولید و خدمات و افزایش کیفیت را پایه های اساسی بهره وری در سطح کلی اقتصاد میدانند و معتقدند با بهره گیری از فن آوری های جدید، آموزش صحیح فنون کار و ابزار، اصلاح روش ها از جمله حذف فعالیت های زائد و انجام کارهای لازم می توان با کمترین تلاش، بهترین نتیجه یا به عبارتی دیگر حداکثر بهره وری را داشت. به بیانی دیگر، بهره وری بالاتر به مفهوم تکمیل و تولید کالاهای بیشتر ویا دستیابی به محصول بیشتر از نظر حجم و کیفیت با همان مقدار منابع است. در پرتو مدیریت خردمندانه، می توان با کاهش ضایعات، جلوگیری از اسراف و سایر موارد از خسارت های احتمالی و هدر رفت نیروهای مادی و معنوی فراوان، پیشگیری کرد.

بهره وری را از نظر آنکه در چه سطحی از اقتصاد تجزیه و تحلیل می شود، می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد:

1. بهره‌وری در سطح کارکنان که موضوع اصلی بحث ماست و به تجزیه و تحلیل، اندازه گیری و بهبود بهره وری منابع انسانی اختصاص دارد و هدف آن ارتقای بهبود بهره وری نیروی انسانی، اعم از نیروی کار مستقیم یا غیرمستقیم است.

همچنین سایر سطوح نیز چون مورد بحث ما نیستند، فقط به نام بردن از آن ها بسنده می کنیم.

1. بهره وری در سازمان
2. بهره وری  در سطوح مختلف اقتصادی از قبیل کشاورزی، خدمات، صنعت و غیره
3. بهره وری در سطح ملی .

در مفاهیم اسلامی نیز بی شک، با توجه به دو منبع فیّاض الهی(قرآن و سنت) مفاهیم ارزشمند فراوانی از کلام باری تعالی و معصومین علیهم السلام می توان یافت که انسان را به بهره گیری بهینه از نعمت ها، فرصت های ارزشمند عمر، دقت و اتقان در کار، نظم و مشارکت در امور، پیشگیری از اسراف و ده ها مفهوم ارزشی دیگر، فرا می خواند و به یقین هر تلاشی که در به فعلیت رساندن آن مفاهیم ارزشمند، انجام گیرد، کوشش در بهره ور ساختن خود و جامعه خواهد بود.

نگاهی به وضعیت بهره وری نیروی کار در شرایط کنونی اقتصاد ایران

کاملاً روشن است که بدون برنامه ریزی و ترسیم نقشه راه، نمی توانیم ادّعا کنیم که در جهت تحقق اهداف یک اقتصاد مقاوم، گام برمی داریم و اهمیت این نقشه کلان راه، از آن جهت است که می توان به وسیله آن، نقش دستگاه ها و بخش های مختلف را در تمام حوزه های مورد نظر، به طور کامل مشاهده کرد و لذا چون می‌خواهیم در نهایت، یک کار منسجم و مستند انجام دهیم، برای آنکه بتوانیم یک الگوی کلی طراحی کنیم، نیازمند داشتن یک نقشه راه هستیم. تعیین نقطه عزیمت(وضع موجود) و وضع مطلوب، مهمترین پیش نیاز های پیشرفت است که حرکت از وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب، با بهره گیری از مقدّمات، اصول و راهکارهایی که قبل از حرکت، به خوبی مشخص شده اند، امکان پذیر است.

با توجه به آنچه که مقدّمتاَ بیان شد، وضعیت مطلوب و ایده آل در زمینه بهره وری و استفاده بهینه از منابع انسانی و نیروی کار شناسایی شد، لذا برای شناسایی وضعیت موجود و تکمیل فرآیندی که قبل از اعمال تغییرات می بایست طی شود، در ادامه نگاهی به وضعیت بهره وری نیروی کار در شرایط کنونی اقتصاد ایران، خواهیم داشت.

میزان بهره وری در کشور های پیشرفته، هفت ساعت کار مفید در روز است که این میزان در مورد ایران، حداکثر یک ساعت و نیم است.[1]  و این در حالیست که کارایی برخی افراد، در محل کار، کمتر از 20% است و در عین حال،در شمار زیادی از سازمان ها نیروی مازاد بر نیاز وجود دارد.[2]

نمودار زیر[3]، درصد تغییر شاخص های بهره وری در اقتصاد ایران را نشان می دهد که طبق آن اگرچه در سال های اخیر در زمینه بهره وری نیروی کار، رشد داشته ایم ولی حتی با احتساب این نرخ رشد نیز، وضعیت مطلوبی در حوزه بهره وری نیروی کار نداریم. پس در چنین شرایطی نمی توانیم اقتصاد خود را یک اقتصاد مقاوم در برابر تهدیدات به شمار آوریم.

راهکارهای مؤثر بر ارتقای بهره وری

با توجه به موارد بیان شده، جایگاه لزوم ارتقای بهره وری نیروی کار، واضح و شناخته شده است. لذا در ادامه به راهکار های مؤثر بر ارتقای سطح بهره وری خواهیم پرداخت.

• آموزش دانش کاری:

در اسلام، فرآیند آموزش به هیچ مقطع زمانی ای محدود نمی شود و میبایست در همه حال تداوم داشته باشد. در بهره وری لازم است آموزش به موقع، هدفمند و متناسب با نیاز های شغلی و تخصصی فراگیران باشد تا بتواند از حجم مشکلات بنگاه ها بکاهد زیرا آموزشی که این شرایط را نداشته باشد نه تنها در جهت بهره وری نخواهد بود بلکه از بهره وری بنگاه های ذیربط به جهت صرف انرژی، وقت و هزینه های فراوان، خواهد کاست.

آموزش، مهمترین عامل در جهت افزایش بهره وری نیروی کار است که فقط مختص زمان اشتغال نیست بلکه با درک درستی از جایگاه فرهنگ و تربیت فردی در فرآیند تولید، زمانی مؤثر خواهد بود که یک عضو از جامعه از بدو شکل گیری فرآیند تربیت و تکامل، در بستر مدرسه و خانواده بعنوان یک نیروی کار تربیت شود. این فرد در عین حال با توجه به شرایط متفاوت سنی و اقتضائات دوره های مختلف رشد، تحت تعلیم مواردی چون شناخت ارزش وقت، برنامه ریزی و مدیریت زمان، محاسبه عملکرد، بهره گیری بهینه از نعمات، بکارگیری معیارهای اسلامی در عمل، دقت و اتقان، دوری از اهمال کاری، تقسیم کار، اولویت بندی، پشتکار، انضباط کاری، مشارکت و تعاون و پیشگیری از اسراف، قرار خواهد گرفت و این همان نکته ایست که خلأ آن در کتب درسی، سطوح مختلف تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش از یک سو و زمینه های متفاوت تربیت فرزندان در بستر خانواده از سویی دیگر، احساس می شود.

• هم جهت شدن انگیزه ی نیروی کار و کارفرما در قالب قرارداد های صحیح

در صورتیکه خلأ تربیت صحیح نیروی کار وجود داشته باشد و از طرفی نیز قراردادی که با نیروی کار بسته می شود در ازای حضور در محل کار، یک مبلغ مشخصی را بعنوان حقوق برای وی تضمین می کند و در شرایطی که کارایی افراد در دریافتی ماهانه شان تأثیری نداشته و پاداش ها تحت تأثیر القاب افراد در محل کار تعیین می شود، طبیعی است که انگیزه فعالیت از افراد با انگیزه سلب شده و زمینه برای سوء استفاده ی فرصت طلبان مهیا می شود. بر این اساس بهتر است مقررات حقوق و پاداش کارکنان و به دنبال آن، قرارداد ها به گونه ای طراحی شوند که مبنای پرداخت ها ارزش کار باشد نه صرف حضور فیزیکی. یعنی ابتدا حداقلی را بعنوان حقوق تعیین می کنند، سپس مابقی دستمزدها بر مبنای بهره وری و ارزش کار، پرداخت خواهد شد. لذا نیروی کار برای رسیدن به سطوح بالاتری از دستمزد، در جهت هدف کارفرما یعنی افزایش تولید تلاش خواهد کرد و نتایج آن سطح کلان اقتصاد را منتفع می کند.

• افزایش توان علمی کارکنان

همانطور که قبلاَ ذکر شد، آموزش از جایگاه ویژه ای در حوزه بهره وری برخوردار است،لذا علاوه بر جایگاه آموزش و تربیت در شکل گیری شخصیت افراد بعنوان مهمترین عامل تولید، آموزش های ضمن خدمت با چاشنی تجربه و بکارگیری تعهد و تخصص بوجود آمده در افراد، بهره وری نیروی کار در فرآیند تولید را تا حد زیادی بالا می برد.

• بیمه ها

نیاز به امنیت، همواره یکی از مهمترین و اساسی ترین نیازهای بشر است و محیطی که نیروی کار در آن به فعالیّت مشغول است نیز، از این قاعده مستثنی نیست. با طراحی الگویی مناسب برای بیمه ها در محل کار که این احساس امنیت از تمام جهات را پوشش دهد، بعنوان یکی از عوامل مهم انگیزشی در راستای افزایش بهره وری نیروی کار، تأثیر خواهد داشت.

منابع:

1-بهره‏ورى در پرتو اسلام / حسین بافکار؛ [براى] مرکز پژوهش‏هاى اسلامى صدا و سیما. ـ قم: صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران، مرکز پژوهش‏هاى اسلامى صدا و سیما.

2- خبرنامه انجمن بهره وری ایران_ سال اول_ شماره اول_ خرداد 93

3- نوری زینب، قنبری مهرداد، احمدی آرزو_ نقش منابع انسانی در اقتصاد مقاومتی و استقرار حسابداری منابع انسانی در ایران _ کنفرانس بین المللی حسابداری، اقتصاد و مدیدریت مالی- آبان 94

[1] - جام جم – ش 1385 – 1383.12.16 – ص 5

[2] - سازمان بهره وری ملی ایران – مجموعه مقالات و سخنرانی های دومین کنگره ملی بهره وری ایران – تهران – چاپ بصیر – 1375 – ج 1 – ص 325)

[3] - شاخص های بهره وری اقتصاد ایران1367تا1386 - بانک مرکزی - چاپ فروردین 1389 – ص 17

**احمد نوروزی

انتهای پیام/ط

• برچسب ها
• #
• #
• #