اخبار داغ

یادداشت/ امید پودینه، رییس مرکز تحقیقات کشاورزی زهک:

سرمازدگی، یخبندان و راهکارهای مبارزه با آن درکشاورزی

سرمازدگی، یخبندان و راهکارهای مبارزه با آن درکشاورزی
سرمازدگی پدیده ای است که در درجه حرارت های پائین سبب ایجاد خسارت و یا از بین رفتن اندامهای گیاهی می شود.
[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل از اوشیدا؛ این عارضه در درختان میوه در فصل زمستان و یا اوایل بهار حادث می شود و هر ساله خسارت های زیادی بر جای می گذارد.

بر اساس آمار های ارائه شده تنها حدود ۱۰ درصد از کل زمین های قابل کشت دنیا ممکن است بدون تنش سرمازدگی باشند، خسارت سرما زدگی در آمریکا سالانه حدود ۴-۳ درصد و در برخی مناطق نظیر برزیل و نیمکره جنوبی حدود ۵ درصد و در ایران حدود ۳-۲.۵ درصد گزارش شده است.

جهت توضیح مطلب ابتدا به تعریف تنش و در ادامه به انواع سرمای نا مطلوب گیاه و روشهای پیشگیری از آن اشاره می شود؛ در گیاهان تنش یا استرس برابر است با تحریکاتی که منجر بر هم خوردن تعادل زیستی گیاه شود، حالت تنش در شرایطی پیش می آید که یک عامل محیطی خارج از حد نرمال بر گیاه اثر می گذارد.

تنش ها به دو دسته زیستی و غیر زیستی تقسیم می شوند و از جمله تنش های غیر زیستی نیز می توان به تنش دما که شامل تنش سرما، تنش یخبندان و تنش حرارت بالا اشاره کرد.

سرمازدگی به شرایطی اطلاق می شود که گیاه در نتیجه بروز درجه حرارتهای بین صفر تا ۱۰ درجه سانتی گراد ( بسته به گونه و رقم ) خسارت می بیند تنش سرما بر حالت عادی گیاه اثری ندارد. آثار اولیه این تنش عبارتند از : کاهش عمومی رشد، تغییر رنگ، کلروز، تخریب بافت های سلولی ، عدم جوانه زنی ، عدم انتقال مواد فتوسنتزی، عدم جذب عناصر غذایی و.... ، برخی از آثار این تنش برگشت پذیر و برخی از آثار دیگر این تنش مانند فتوسنتز در اثر تخریب کلروپلاست ها و پیری زود رس گیاه غیر قابل برگشت می باشند.

تنش یخبندان

خسارت مربوط به تنش یخ زدگی در نتیجه بروز درجه حرارتهای زیر صفر درجه سانتی گراد می باشد.

شرایط یخبندان و سرما به دو شکل ایجاد می شود که عبارتند از: ۱- یخبندان جبهه ای یا جابجایی ۲- یخبندان تشعشعی یخبندان و سرمازدگی جبهه ای در اثر عبور یک جبهه هوای سرد از روی یک منطقه بروز می کند به طوریکه دمای آن برای محصولات خاص منطقه می باشد.

یخبندان تشعشعی در شرایط آسمان صاف و بدون ابر واقع می گردد. در هنگامیکه تشعشع خالص منفی باشد سطح گیاه و خاک سردتر از هوای اطراف در نتیجه هوا در اثر برخورد با این سطوح سردتر و متراکم تر می گردد. هوای متراکم در سطح زمین باقی می ماند و مرحله انتقال حرارت ادامه می یابد حاصل این امر پدیده ای به نام وارونگی حرارت می باشد.

راههای مقابله و راهکارهای محافظت در برابر یخبندان

یخبندان و سرمازدگی ( سرمای زود رس پاییزه و دیر رس بهاره) همواره خسارت زیادی بر محصولات کشاورزی وارد می کند لذا آگاهی از تاریخچه های شروع و خاتمه یخبندان و همچنین نوع یخبندان و تاریخ کاشتن برای برنامه ریزان و زارعین بسیار با اهمیت است.

سرمازدگی بیشتر در چاله های سرمایی اتفاق می افتد لذا باید در اراضی دارای شیب مطلوب و طبیعی هوای سرد به سمت پایین هر نوع مانعی در مسیر جریان هوا وجود دارد حذف شود.

در اراضی که خاک هوموسی و شنی و اصولاً بافت سبک دارند خطر سرمازدگی تشعشعی بسیار بالا است لذا در چنین اراضی توصیه می شود سه روز قبل از بروز سرمازدگی زمین آبیاری شود تا در زمان وقوع سرما در مرحله ظرفیت مزرعه باشد.

استفاده از کودهای نیتروژنه تا پایان خطر سرمازدگی جداً خودداری شود. از انجام هر گونه عملیات خاک ورزی نظیر شخم و دیسک که موجب ایجاد خلل و فرج در خاک می شود تا پایان خطر سرمازدگی اجتناب شود.

اگر خاکی مورد عملیات خاک ورزی نظیر شخم قرار گرفته شود باید از طریق فشرده کردن و آبیاری به انتقال و ذخیره گرما در آن کمک ننمود و از این طریق مشکل را بهبود بخشید.

بهترین کار مرطوب کردن خاکهای خشک پیش از وقوع یخبندان است به طوری که خورشید بتواند خاک را گرم نماید.

حذف گیاهان پوششی نظیر علفهای هرز قبل از بروز سرما در کاهش خسارت سرمازدگی تشعشعی بسیار مؤثر است.

برای حذف علفهای هرز بهتر است از علف کش استفاده نماییم و مطلوب است در زمان بروز سرما سطح خاک عاری از پوشش باشد.

روشهای فعال در زمان بروز سرما برای مقابله با سرمازدگی استفاده از بخاری های باغی، به منظور گرم کردن موقت محیط مؤثر می باشد و بیشتر برای مبارزه با یخبندان نوع تابشی که تنها در طول شب اتفاق می افتد و تداوم شبانه روزی ندارد به کار می رود.

استفاده از ماشین های ثابت مولد باد یا استفاده از هلیکوپتر، که در این صورت استفاده از موارد بالا به منظور مخلوط کردن نزدیک ترین هوای گرم با هوای سرد روی زمین همزمان با رخداد پدیده اینوژن می باشد. این روش نیز تنها برای مبارزه با یخبندان ناشی از وقوع نوع تشعشعی به کار می رود این روش شامل ککهای نفتی یا مومهای جامد است. مزیتی که اینگونه سوختها نسبت به سوخت مایع دارند این است که بر خلاف بخاریهای معمولی که باسوخت مایع کار می کنند و نمی توان آنها را زیر درختان قرار داد این سوختها را می توان زیر درختان قرار داد بعلاوه جابجا کردن و روشن کردن این سوختها آسان است.

آبیاری سطحی از دیگر راه های جلوگیری از یخ زدگی است چرا که آب جاری سرما را به خود می گیرد همچنین با استفاده از تولید مه مصنوعی نیز می توان از کاهش درجه حرارت تا حدودی جلوگیری کرد، البته این روش معایبی نیز دارد مانند ایجاد خطر برای رانندگان از جمله معایب دیگر این روش مقرون به صرفه نبودن این روش می باشد.

روش حفاظت به وسیله پوشش

این روش یکی از متداول ترین روشهای حفاظت در برابر خسارت ناشی از یخبندان می باشد؛ در بعضی مناطق دیگر مانند جنوب کشور درختچه ها را توسط پوششی از شاخ و برگ درختان نخل می پوشانند و در بعضی مناطق دیگر تنه درختچه های حساس و جوان را با خاک متراکم می پوشانند و بعد از بر طرف شدن سرما در اولین فرصت خاکها را کنار می زنند. در مورد گیاهان یکساله در شبهای سرد که احتمال یخبندان زیاد است از کلاهکهای مخروطی شکل پلاستیکی استفاده می کنند چون خطر یخبندان نوعی تشعشع فقط در هنگام شب می باشد، در طول روز برای برخورداری از نوع آفتاب و انجام عمل کربن گیری کلاهک را بر می بردارند.


یکی از جدیدترین روش های مبارزه با این عارضه که جدیداً با بازار معرفی شده است استفاده از ضد یخ طبیعی می باشد. ضد یخ طبیعی ، کمک می کند تا از گیاهان در مقابل سرما و یخ زدگی محافظت شود. به دلیل جذب سریع این ماده توسط برگها، ساقه و ریشه در مدت کمی، گیاهان به فعالیت شدید متابولیکی کرده و محتویات آمینواسیدها، پروتئین ها، قند، روغن، ویتامین و مواد معدنی بویژه پروتئین ضد یخ در پیکره گیاه افزایش می یابد.

این ماده مقاوم به یخ زدگی است و نقطه انجماد را در گیاهان پایین تر می آورد، این ویژگی ها کمک می کند تا گیاهان در مقابل تأثیرات نا مطلوب محافظت شوند. همچنین گیاه را به ساختن پروتئین ضد یخ و آمینواسید ضد یخ تحریک می کند. بنابراین گیاه در مقابل سرمای ناگهانی و یخ زدگی به مدت (۱۵-۲۰ روز) مقاومتر می شود. این ویژگی ها در تمام درختان مشابه نیست.

بعضی از گیاهان می توانند برخی از پروتئین های ضد یخ را بسازند و برخی می توانند همه پروتئین ها را بسازند که این امر بستگی به ویژگی های ژنتیکی گیاه دارد همچنین برخی از گیاهان هم نمی توانند هیچ نوع پروتئین اسید آمینه ای بسازند.


بنابراین محصول فوق چندین مزیت عمده را برای گیاهان دارد که در این راستا می توان به موارد ذیل اشاره کرد؛

۱- مقاومت گیاهان را در برابر سرما و یخ زدگی تا حد قابل قبولی افزایش می دهد، در حین فصل رشد، مقدار و زمان مصرف صحیح موجب می شود که گیاه تولید پروتئین ضد یخ و آمینو اسید های ضد یخ کرده که همین امر سبب افزایش مقاومت گیاه در برابر آسیب های ناشی از سرمازدگی و یخ زدگی می شود.

در صورتیکه ابتدای شروع نمو جوانه های گل، شکوفه زدن و مراحل ابتدایی تشکیل میوه از این ماده استفاده می شود، موجب مقاومت بیشتر گیاه در برابر سرمای احتمالی اواخر بهار می شود و می تواند نقطه خسارت حاصل از انجماد گیاهان را تا ۷ درجه سانتی گراد بالا برد.

۲- این ماده مقاومت داخلی و خارجی گیاه در برابر انواع تنش ها را افزایش می دهد.

۳- اگر در فصل پاییزه استفاده شود، این ماده مقاومت گیاه در برابر آسیب ناشی از سرمای زود رس پاییزی را افزایش می دهد.

۴- در استفاده از این ماده میوه ها بزرگتر ، سنگینتر، براقتر و خوشمزه تر می شوند.

۵- این ماده توانایی انجام فتئسنتز بیشتری را به گیاه می دهد بنابراین موجب افزایش فشار اسمزی و فشار مکش آب و مواد غذایی از طریق ریشه گیاه خواهد شد و برگها نیز ضخیمتر و سالمتر می شود و به این دلایل گیاه می تواند در برابر گرما و محیط خشک نیز از خود مقاومت بیشتری را نشان دهد.

۶- در صورت مخلوط شدن با خاک، می تواند PH خاک را پایین بیاورد. باکتری Thiobacillus SPP نیتروژن آزاد را از هوا جذب کرده و وارد خاک می کند. مقدار نیتروژن خالص اضافه شده به خاک بر اثر استفاده از این ماده حدود ۶۰ الی ۸۰ کیلوگرم در هر هکتار در یک سال است.

۷- در گلخانه ها، مقاومت گیاه در برابر تنش ناشی از گرما و سرما را افزایش می دهد. بنابراین تنش حرارتی در گیاهان توسط این فرآورده پایین آورده می شودو در برخی نیاز به سیستم گرمایش در گلخانه کاملاً رفع می شود.


ضد یخ گیاهی از چه ساخته شده است؟


این ماده شامل سه نوع از انواع گوناگون باکتری تیوباسیلوس است که در طبیعت نیز وجود دارد، همچنین حاوی حدود ۶۰ نوع ماده معدنی به همراه اسید Oxaloacetic و Rusticyanin تولید شده توسط باکتری ها که بیعی و بی خطر برای محیط زیست هستند می باشد.

سرمازدگی در گیاهان یکی از دغدغه های باغداران به خصوص گلخانه داران می باشد، تا کنون راههای گوناگون جهت مبارزه با این مشکل مورد ارزیابی قرار گرفته است.


یکی از جدیدترین روش های مبارزه با این عارضه که جدیداً به بازار معرفی شده است ضد یخ طبیعی کراپ اید می باشد که توانسته کرسی کشاورزی را در سراسر دنیا متحول کند.

استفاده ار آبیاری بارانی برای مبارزه با یخبندان در باغها- آب زمانی که یخ می زند مقداری گرما آزاد می کند و باعث گرم شدن باغ می شود. از طرف دیگر وقتی که آب روی جوانه یخ می زند همانند عایقی عمل کرده و مانع از پایین رفتن دمای آن به زیر صفر درجه می شود. با این روش می شود درختان مرکبات را در شب های یخبندان به اندازه ۴-۵ درجه سانتیگراد حفاظت نمود.

روش های حفاظتی فعال یا کوتاه مدت شامل اقداماتی است که در شب های وقوع یخبندان به منظور تعدیل و کاهش اثرات دماهای زیر صفردرجه انجام میگیرد.هزینه برو موقتی هستند این روشها عبارتند از:

۱.بخاری ها: بهتر خواهد بود که تعداد زیادی بخاری با شعله ی کم بسوزد تا اینکه از تعداد کمی با شعله ی قوی تر استفاده گردد. حرارت به وسیله ی هوای گرم شده به برگها و شکوفه ها منتقل می شود.

۲. ماشین های باد: استفاده از مولد باد بیشتر در مواقعی مؤثر و مفید خواهد بود که وارونگی هوا وجود داشته باشد ستفاده از ماشین های مولد باد بعد از یک شب یخبندان و سرما بخصوص بعد از طلوع آفتاب به کاهش خسارت سرما زدگی کمک نموده و تا حدی جبران عدم انجام عملیات حفاظتی شب قبل را خواهد نمود. علاوه بر این باعث می شود که صعود درجه حرارت در روز به آرامی انجام و اگر قسمتهایی از نبات که یخ زده اند به آرامی آب شده و خسارت سرمازدگی کاهش یابد.

۳. حفاظت به وسیله ی ترکیبی از ماشین های مولد باد و بخاری ها: زمانی که این دو روش ترکیب می شوند نیاز به وجود بخاری در هکتار به نصف کاهش پیدا می کند.

۴. آب پاش ها یا آبیاری بارانی: زمانی که آب از مایع به یخ تبدیل می شود مقداری گرما تولید می کند. در طول یخ زدن گرمای نهان آزاد شده و گرمای از دست رفته پوشش گیاهی و محیط را جبران می کند..

۵.آبیاری سطحی: آبی که برای غرقاب کردن مصرف می شود معمولاً درجه حرارت بالاتری نسبت به سطح سرد زمین مزرعه و باغ داشته و بدینوسیله از نزول زیاد درجه حرارت زمین جلوگیری می نماید

۶.حفاظت به وسیله ی سوخت های جامد: این سوخت ها تهیه شده از کک های نفتی یا موم های نفتی هستند که بعضی از آنها به صورت آجر بسته بندی شده در بازار موجود می باشند. برخی دیگر از این نوع سوخت ها را داخل سطل ها و یاظروف آهنی جای داده و قابل پر شدن مجدد هستند. این نوع سوخت ها بیشتر در گرم کردن باغات هلوو مرکبات و سیب کاربرد دارد، به طوریکه آنها را مستقیماً زیر درخت قرار می دهند.

۷.حفاظت به وسیله ی سوخت های دیگر: می توان مصرف سوخت هایی مانند: چوب، ذغال سنگ، خاک ذغال، ، کاه، کود حیوانی و بوته های خشک در ایران را نام برد.

۸. حفاظت به وسیله ی پوشش: در این روش از شاخ و برگ درختان برای پوشش درختچه ها و نهال های جوان در مدت زمانی که احتمال سرما زدگی وجود داشته باشد استفاده می کنند. حفاظت نباتات بخصوص گیاهان زینتی به وسیله ی پلاستیک نیز در منازل نوعی از این حفاظت است.

۹. عایق سازی با کف: این روش تقریباً جدید می باشد. کف ها محلول هیدرو لیز شده پروتئینی می باشند که از سر لوله های مخصوص تحت فشار پاشیده می شوند. پروتئین ها نه فقط اثر سوئی روی نباتات ندارد بلکه دارای اثرات تقویت کننده مختصر نیز می باشد

۱۰. حفاظت به وسیله ی پاشیدن مواد مؤثر بر فیزیولوژی گیاه: اگر گیاهی در حال استراحت یا خواب باشد، مقاومت بیشتری نسبت به سرما دارد. تجربه نشان داده که برخی از درختان جنگلی در زمستان درجه حرارت تا ۵۰ درجه زیر صفر را بدون صدمات یخ زدگی تحمل نموده اند. همین درخت در تابستان موقعیکه اعمال حیاتی آن در حال فعالیت می باشد، حتی ممکن است چند درجه زیر صفر را تحمل ننماید. آزمایشات نشان داده است که Hydrazide Maleic با غلظت ۱ تا ۲ در هزار ایجاد استراحت مصنوعی در درختان می نماید.

۱۱. حفاظت از سرما زدگی با استفاده از ضد یخ ها: یکی ازجدید ترین روشهای در کاهش خسارت سرما زدگی ناشی از دخالت عوامل باکتریایی استفاده از مواد ضد یخ باکتریایی و ضد یخ زدگی است.

۱۲. مه سازها: استفاده ازسمپاش یا فوگر برای ایجاد حالت مه در باغات

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, اوشیدا,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
, تنش یخبندان, تنش یخبندان,
,
,
,
,
,
,
,
, راههای مقابله و راهکارهای محافظت در برابر یخبندان, راههای مقابله و راهکارهای محافظت در برابر یخبندان,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
, روش حفاظت به وسیله پوشش, روش حفاظت به وسیله پوشش,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
, ضد یخ گیاهی از چه ساخته شده است؟, ضد یخ گیاهی از چه ساخته شده است؟,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,

منبع :نشریه علمی، آموزشی و خبری دنیای کشاورزی.

,


انتهای پیام/

,
]
  • برچسب ها
  • #
  • #
  • #

به اشتراک گذاری این مطلب!

ارسال دیدگاه