وقتی عدالت اجتماعی برقرار نیست؛

• دوشنبه ۲۷ دی ۱۳۹۵ ۱۲:۱۴
• کد خبر : 1007784

• اخبار
• سایر رسانه ها

حاشیه نشینی به عنوان یکی از چالش های پیش روی جوامع محسوب می شود که در استان زنجان نیز مانعی بزرگ برای توسعه است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل از موج رسا،سکونتگاه هایی در مناطق شهری است که افراد ساکن در آن از لحاظ برخورداری از امکانات اجتماعی،اقتصادی، سیاسی، حقوقی و... با سایر سکونتگاه های شهری تفاوت بسیار دارند. این نوع از مساکن با فقر فرهنگی، برخورداری بسیار کم از امکانات و خدمات شهری، فزونی جمعیت و نیز با تجمع اقشار کم درآمد با مشاغل غیر رسمی و مساکن نا مقاوم روبه رو هستند.

"عیسی پیری" برنامه ریز شهری و عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان  اسکان غیر رسمی را مربوط به دوره های گذار از نظام اقتصادی، سیاسی، فرهنگی دانست و در رابطه با اسکان غیر رسمی در ایران گفت: سکونتگاه های غیر رسمی در کشور زمانی به وجود آمد که نظام های  سیاسی، اقتصادی و فرهنگی پارادوکس ها و تناقض هایی را نشان دادند.

وی با اشاره به اینکه در دهه 1340 تا 1350 درآمدهای نفتی بالا رفت، افزود: به دنبال این رشد، نظام سیاسی تصمیم گرفت که تحولی را در نظام اقتصادی ایجاد کند در نتیجه به اجرای برنامه اصلاحات ارضی و انقلاب سفید پرداخت، با این کار خواست شهرنشینی را که شاخصی از توسعه ملی است را افزایش دهد و توزیع منابع را به سمت صنعتی شدن پیش ببرد، از این رهگذر بود که نظام اقتصادی و مدیریتی روستا از هم پاشید و روستانشین ها به سمت شهر هجوم آوردند و چون نظام اقتصادی شهر توانایی پذیرش جمعیت را نداشت، بسیاری از مهاجران در حاشیه اقتصادی شهر ساکن شدند و وضعیت کالبدی، مسائل زیست محیطی بسیار نامطلوبی را به وجود آوردند.

وی تصریح کرد: شهر زنجان هم به عنوان عنصر تبعی از اقتصاد ملی است که با بحران سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه نشینی رو به رو است.

این کارشناس خاطرنشان کرد: ما در دهه 1360 شاهد اوج رشد جمعیت در شهر زنجان از رهگذر رشد طبیعی و رشد جمعیت از طریق مهاجرت ها هستیم، این جمعیت مهاجر هم در متن و هم در لبه شهر اسکان یافته اند که حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی هم موازی با آن رشد پیدا کرده است.

*حاشیه نشین چه کسی است؟

این برنامه ریز شهری ادامه داد: برای اینکه بدانیم حاشیه نشین کیست بهتر است از واژه حاشیه اقتصادی استفاده کنیم، این ها کسانی هستند که توانایی وارد شدن در اقتصاد رسمی شهر را ندارند. زیرا نمی توانند زیر نظر نهادهای رسمی شغلی را برای خود پیدا کنند و وارد شغل هایی چون کارگری، دستفروشی و اشتغال کاذب می شوند، این کارها دارای درآمد کمی است و نمی تواند با شرایط اقتصادی شهر سازگاری داشته باشد که مسائل تبعی دیگری چون مسائل فرهنگی، اجتماعی و ... هم از آن ناشی می شود.

پیری با اشاره به اینکه با توجه به اینکه شهر زنجان بزرگترین نظام شهری استان زنجان است که دارای مناطق اسکان غیر رسمی و حاشیه نشین است، تشریح کرد: این شهر با تحولات ناشی از وضعیت اقتصاد جهانی و عدم رقابت پذیری اقتصادی در سال های اخیر حاشیه نشینی خود را بازتولید کرده است.

 وی ادامه داد: از رهگذر این باز تولید، حاشیه نشینی وضعیت کالبدی متفاوتی را به خود می گیرد، اگر در دوره های قبل ما حاشیه نشینی را به صورت ساخت افقی در لبه های شهر مشاهده می کردیم الان در پروژه هایی چون مسکن مهر این حاشیه نشینی خود را در تراکم های بالای ساختمانی بازتولید می کند و این ناشی است از یک پس رفت اقتصاد ملی در شهر زنجان، علاوه بر این که این مساله را در محدوده هایی چون "کوی فاطمیه"، "بی سیم"، "اسلام آباد"شاهد هستیم، در جاهای دیگری چون "پونک" و "گلشهر" ما این تجمع جمعیت حاشیه نشین را می بینیم. اغلب کسانی که در پونک ساکنند در طبقات پایین جامعه از نظر اقتصادی قرار می گیرند و به شغل هایی چون کارگر ساختمانی یا دستفروشی مشغول می باشند، که شکل شهر را دگرگون کرده اند وگرنه از نظر ماهیت اقتصادی- اجتماعی هیچ تحولی رخ نداده است.

وی ادامه داد: بیش از دو سوم اقتصاد شهر زنجان به صورت غیر رسمی است و ما نمی توانیم صرفا وجود اقتصاد غیر رسمی را به مثابه حاشیه نشینی در نظر بگیریم.

این کارشناس خاطرنشان کرد: در اغلب شهر های جهان سومی از جمله شهر زنجان، با تعریفی که ILO" " سازمان بین المللی کار ارائه داده، اقتصاد غیر رسمی بخش قابل توجهی از اقتصاد و اشتغال را به خود اختصاص داده است که  کمک کننده به اقتصاد ملی است اما به شرطی که حجم آن بالا نرود و از کنترلش خارج نگردد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: الان در شهر زنجان با جمعیتی نزدیک 500هزار نفر شاید حدود 150 هزار تا 200 هزار نفر در حاشیه ها و سکونتگاه های غیر رسمی زندگی می کنند که به نقش مدیریتی و پیش تازی شهر زنجان در توسعه استان آسیب می زند و از این نظر حتما باید مدیریت سیاسی استان این مناطق را در اولویت برنامه های خود قرار دهد و بتواند با سیاست ها و راهبرد هایی مثل توانمند سازی این حاشیه نشینی را بیشتر و بهتر و مطلوب تر مدیریت کند.

*چگونه می توان  مناطق حاشیه نشین و اسکان غیر رسمی زنجان را توانمند کرد؟

این برنامه ریز شهری خاطر نشان کرد: پروژه توانمند سازی اسکان غیر رسمی به اواخر دهه 1980 می رسد زمانی که بانک جهانی به دنبال توانمند سازی فقرای شهری بود و آن  را برای کشورهایی مثل آفریقا، امریکای لاتین، آسیا، برزیل، اندونزی و ترکیه مطرح کرد.

وی ادامه داد: زمانی که پروژه ای را بانک مدیریت کند ما می توانیم این را متصور شویم که بازگشت سود سرمایه گذاری اولین اولویت بانک است یعنی بانک می خواهد هر کاری که انجام داده دو برابر یا یک و نیم برابر آن را از آن میزان سرمایه گذاری را در فرصت کم به دست آورد.

پیری اظهار داشت: حاشیه نشینی دوره های مختلفی را به همراه داشته است در دوره ای سیاست تخریب را به کار گرفته اند و در دوره ای دیگر سیاست قرار دادن زمین و خدمات در اختیار حاشیه نشینان مطرح شد که به انتقال دسته جمعی حاشیه نشین ها به منطقه دیگر توجه می شد.

وی گفت:در سیاست توانمند سازی تاکید بر این است که حاشیه نشین ها آموزش ببینند و مهارت های مختلف بازار کار، مهارت های خرد و کنش جمعی را یاد بگیرند تا بتوانند کارگاه بزنند. نهایتا از مهارت های سنتی خود به دگرگونی بازار کار به سمت انعطاف ناپذیری از این وضعیت استفاده کنند و خود را از نظر اقتصادی تامین کنند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: در شهر زنجان اولین کاری که ما باید انجام دهیم یکپارچه کردن دیدگاه هاست، نباید نهاد های موجود در شهر برای خود دیدگاه های جداگانه ای داشته باشند، از نهادهای مختلفی چون بانک گرفته تا نهادهای آموزشی، شهرداری و حتی  نهاد جامعه مدنی به یک دیدگاه یکپارچه برسند تا بتوانیم وضعیت اسکان غیر رسمی شهر را متحول کنیم.

پیری در رابطه با انتقال برخی از مناطق حاشیه نشینی  که بر روی تپه ماهور قرار دارند، افزود: مردم مناطقی مثل "کوی فاطمیه" باید به جایی دیگر از شهر با در نظر گرفتن وضعیت حقوقی و شهروندی انتقال داده شوند برای انجام این کار باید وام بلا عوض و کم بهره در اختیار ساکنان قرار گیرد.

 این برنامه ریز شهری اذعان کرد: نقش زنان حاشیه نشین را نباید نادیده گرفت با توجه به اینکه 50 درصد جمعیت را شکل می دهند، باید به نقششان توجه شود زیرا آنها از رهگذر سیاست هایی، می توانند به کنش جمعی دست بزنند.

این استاد دانشگاه تشریح کرد: سکونتگاه های غیر رسمی از لحاظ کالبدی در وضعیت نامناسبی هستند چون اغلب قطعات آنها ریز دانه است،  از گذرها، کوی ها، کوچه ها و خیابان های نامناسب برخوردارند واز لحاظ زیست محیطی وضع نامطلوبی دارند، همچنین به همراه ارتقای کالبدی، به ارتقای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها  نیز باید توجه شود که همه ابعاد در نظر گرفته شده و در چهارچوب کلی آن را بررسی کرد.

حسینی از ساکنان منطقه کوی فاطمیه زنجان در رابطه با وضع مردم حاشیه نشین گفت: میزان دسترسی ما به خدمات شهری  مثل  درمانگاه یا نانوایی ، سوپرمارکت، وسایل نقلیه عمومی و...بسیار کم است. وضع مساکنی که ما در آن ساکن هستیم نیز از لحاظ مصالح و متراژ بسیار نامناسب است.

وی ادامه داد: بیشتر مردم ساکن در این منطقه را مهاجران از روستاهای اطراف، افراد از کارافتاده، بیکار و غیر ماهر تشکیل می دهد. این افراد غیر ماهر، به علت عدم مهارت، در کارهای غیر رسمی و کاذب با درآمد کم و موقتی اشتغال می یابند که درآمد حاصل از آن برای خرج و مخارج زندگی شان کافی نیست.

حسینی افزود: ما به کمک دولت و شهرداری در زمینه ایجاد خدمات درمانی، بهداشتی مثل درمانگاه و خدمات تجاری  نیازمندیم، و نیز  پرداخت وام مسکن برای نوسازی و بهبود وضع مسکن بسیار کمک کننده خواهد بود.

نهایتا شهر زنجان به منظور راهبری توسعه ملی باید بر فقر شهری غالب شده و به میراث فرهنگی و برند سازی شهر بسیار اهمیت قائل شود.حاشیه نشین ها در چهارچوب اقتصاد خدماتی شهر می توانند موثر باشند. توانمند سازی حاشیه نشین ها و مناطق سکونتگاه های غیر رسمی باید در برنامه های مدیران شهری دیده شود و یک استراتژی شهری مدنظر باشد که در چهارچوب این استراتژی  در بخش عظیم جمعیت شهر بتوان کنشگری، حس اجتماع و حس مکان را بالا برده و بخشی از برنامه های توسعه شهر را در اختیارشان قرار داد.

انتهای پیام/رض

• برچسب ها
• #
• #
• #