بخش دوم گفتگو با ذبیح الله وزیری سمنانی؛

• پنج‌شنبه ۳۰ دی ۱۳۹۵ ۱۵:۴۷
• کد خبر : 1011233

• اخبار
• سایر رسانه ها

پژوهشگر زبان سمنانی با بیان اینکه این زبان بیش از 3 هزار سال قدمت دارد گفت: یونسکو اعلام کرده است وضعیت زبان سمنانی در شرایط بحرانی و هشدار قرار دارد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت، در آخرین روز دی ماه سال گذشته بود که زبان سمنانی با تلاش جمعی از مسئولان، اساتید و فرهنگ دوستان سمنانی با شماره 1115 در فهرست ملی میراث فرهنگی به ثبت رسید. انتشار این خبر شادی مردم و مسئولان سمنان را درپی داشت و شهروندان سمنانی از آن به عنوان نقطه عطفی در تاریخ میراث فرهنگی سمنان یاد کردند. 

در اولین سالگرد ثبت زبان سمنانی در فهرست ملی میراث فرهنگی، استاد ذبیح الله وزیری پژوهشگر زبان و فرهنگ سمنانی که به عنوان گویشور در جلسه نهایی ثبت ملی زبان سمنانی حضور داشته است در بازدید از دفتر شبکه اطلاع رسانی مرآت استان سمنان با خبرنگار این شبکه به گفتگو پرداخت.

وزیری با تاکید بر اینکه زبان سمنانی از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به عنوان "زبان" شناخته شده است اظهار کرد: مسئولان، مردم و رسانه ها وظیفه دارند در جهت حفظ و ترویج زبان سمنانی گام بردارند.

گفتنی است وزیری چند سال قبل کتابی را با عنوان "گنجینه ضرب المثل های سمنانی" گردآوری و منتشر کرده بود که این کتاب بارها مورد تقدیر مسئولان کشوری و استانی قرار گرفته است.

پس از انتشار بخش اول این گفتگو، اینک دومین بخش گفتگوی استاد ذبیح الله وزیری با مرآت تقدیم شما می شود:

مرآت- به جز گردآوری مجموعه ضرب المثل های سمنانی، چه اقداماتی برای ترویج زبان سمنانی انجام داده اید؟

وزیری- پس از انتشار آن مجموعه، یک روز از فرهنگستان زبان و ادب فارسی با من تماس گرفتند و گفتند قصد دارند واژگان و جملات ایرانی را که حدود 25 صفحه می شد به زبان های محلی جمع آوری کنند لذا بخش سمنانی را به من سپردند. من در ابتدا فکر کردم کار آسانی است. به هر تقدیر شخصا اقدام به نوشتن آنها کردم. در همان هنگام به این فکر افتادم که اگر یک واژه نامه فارسی به سمنانی وجود داشته باشد در پژوهش های بعدی بسیار مفید واقع خواهد شد. بنابراین فرهنگ واژه نامه سمنانی را نوشتم و در حدود سه سال در هر روز بین 8 تا 10 ساعت شخصا آنها را تایپ کردم.این فرهنگ واژه که بر مبنای فرهنگ بزرگ سخن گردآوری شد در دو جلد در حدود 1200 صفحه به چاپ رسید. این نکته را عرض کنم که فرهنگ بزرگ سخن حدود 8600 صفحه داشت و شخصا تمام صفحات آنرا مطالعه کردم.

از طرفی دیگر در فضای مجازی گروهی را با نام تمرین زبان سمنانی تشکیل داده ام که هفته ای سه روز در روزهای زوج از ساعت 19 تا 20:30 با علاقه مندان زبان سمنانی به تمرین زبان می پردازیم. به عنوان مثال من کلمه ای را به فارسی می نویسم و سوال می کنم که وازه سمنانی آن چه می شود. اعضا پاسخ می دهند و من صحیح آنرا به صورت صوتی بیان می کنم. برای آنکه این موضوع را گسترش دهم با همکاری جوان علاقه مندی به نام آقای مجتبی آقا عمو کانالی را با عنوان "سمنی حکاتی" ایجاد کرده ایم.

نامه ای هم در این خصوص به دانشگاه سمنان نوشتم که درپی آن قرار شد کارگروهی در خصوص شیوه نوشتار زبان سمنانی اقدام و شیوه نامه زبان سمنانی به صورت دقیق و با استفاده از اساتید این حوزه تنظیم شود. در حقیقت به دنبال آن هستیم که متونی که به زبان سمنانی چاپ می شوند دارای چارچوب منظم و مشخصی باشند چراکه در حال حاضر برخی از کتبی که به زبان سمنانی منتشر می شوند دارای نواقص زیادی هستند.

مرآت- زبان بودن گفتار سمنانی چگونه به اثبات رسید؟ تفاوت گویش و زبان را بفرمایید.

وزیری- براساس اظهارنظر استادان فرهنگستان زبان و ادب فارسی اگر دو نفر با یکدیگر صحبت می کردند و ما متوجه 70 یا 80 درصد صحبتهای آنان شدیم به آن گویش می گوییم که زیرمجموعه زبان فارسی است، نظیر گویش مشهدی، شیرازی، یزدی و اصفهانی. اما وقتی دو نفر آذری و یا لر با یکدیگر صحبت می کنند آیا متوجه گفتگوی آنها می شویم؟ بنابراین به این گفتار زبان می گویند.

لذا وقتی دو نفر سمنانی اصیل با یکدیگر صحبت می کنند فرد سوم اگر سمنانی نباشد متوجه محتوای آن گفتگو نخواهد شد بنابراین گفتار سمنانی زبان محسوب می شود.

در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زبان سمنانی در سال گذشته به عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس معنوی به ثبت رسید.

مرآت- از جزئیات جلسه ثبت زبان سمنانی به عنوان اثرملی ناملموس معنوی بفرمایید.

وزیری- سال گذشته اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان مدارک و مستندات خود را برای ثبت این زبان آماده کرده بود و درخواست آنرا به سازمان مرکزی ارائه داده بود. در آن جلسه که در آخرین روز دی ماه برگزار شد از من نیز دعوت شده بود تا از این موضوع دفاع کنم. در آن جلسه پنج زبان شناس به عنوان داور حضور داشتند و از من خواستند به عنوان گویشور توضیحات لازم را ارائه کنم. البته مستندات دیگری نیز ارائه شده بود. من نیز در ابتدا از تجارب کاری و پژوهشی خود گفتم و سپس از کتاب خودم چند ضرب المثل را برایشان خواندم و از آنها خواستم معنای آنرا بگویند. گفتم "پیل همیشه رَف اِشتَه، وختی مگه وِیگیر بینی پا دیمی چیچی مِنده" اما آنها متوجه نشدند که معنای آن این است که " پول در بلندی خانه است وقتی میخواهی آنرا برداری ببین پایت را روی چه چیزی می گذاری" یا این ضرب المثل که "اگه الَه دِمبال بَشه دیمی کویی مِرِس، کِلن دِمبال بَشه شَخُ رَزُ" یعنی اگر دنبال عقاب بروی به بالای کوه میرسی اما اگر دنبال کلاغ بروی به شاخ ریز و منجلاب میرسی! این را بگویم که در سمنان گودالی بود که کله پزها، قصاب ها و چرمسازها ضایعات خود را به آن می ریختند و کلاغ ها از آنجا تغذیه می کردند. یعنی اگر معلم خود را از میان انسانهای برجسته انتخاب کنی تو را به بلندی و موفقیت می رساند اما اگر راهنمای خود را از میان انسانهای سطح پایین انتخاب کنی تو را به منجلاب می رساند.

من از بیان این ضرب المثل ها دو هدف داشتم. یکی نشان دادن زبان سمنانی و دیگر نشان دادن فرهنگ غنی مردم سمنان. توجه کنید که این ضرب المثل ها اختصاصا سمنانی هستند.

در آن جلسه حدود 6 یا 7 ضرب المثل را گفتم که حضار متوجه معانی آن نشدند. لذا با تعریف خودشان زبان بودن گفتار سمنانی اثبات شد.

همچنین مستندات آقای مهندس احسان ابراهیمی نیز در آن جلسه ارائه شد.

مرآت-  در خصوص لهجه نیز توضیح دهید.

وزیری- در مناطق مختلف شهر سمنان اشکال مختلف بیان زبان سمنانی وجود دارد. یعنی در محله های مختلف نحوه بیان زبان سمنانی متفاوت است که به آن لهجه می گویند.

این نکته را عرض کنم که در سالهای اخیر در زبان سمنانی متاسفانه نه تنها کلمات فارسی نیز وارد شده اند بلکه کلمات انگلیسی نیز بعضا ورود کرده است. چرا باید این اتفاق بیفتد وقتی معادل سمنانی آن وجود دارد؟ چرا نسبت به حفظ زبان خود اینقدر بی اهمیت شده ایم.

مرآت- تاریخچه زبان سمنانی به چه دوره ای بازمی گردد؟

وزیری- خدا رحمت کند مرحوم پرویز پژوم شریعتی که در این موضوع تحقیقات بسیار خوبی انجام دادند. وی هم شاعر بودند و هم پژوهش های بسیار خوبی در این حوزه انجام دادند. مرحوم شریعتی همراه با آقای محمد حسن جواهری واژه نامه زبان سمنانی را چاپ کرده بودند که واژه نامه ای از سمنانی به فارسی بود. اما وازه نامه من از فارسی به سمنانی بود که دایره لغات بیشتری را دربر می گیرد.

زبان سمنانی بر اساس گفته اساتید به دوره ساسانیان باز می گردد. حتی زمانی که صد دروازه پایتخت ساسانیان بود زبان سمنانی به عنوان زبان رسمی کشورداری محسوب می شد.

مرآت- چرا زبان سمنانی در سالهای اخیر مهجور مانده است؟

زبان سمنانی در سالهای اخیر به دو دلیل مهجور مانده است. یکی کوچک بودن محیط جغرافیایی سمنان و کم بودن جمعیت و دیگر اینکه خود مردم نسبت به حفظ این میراث اصیل بی تفاوت بوده اند. من زبان سمنانی را به یک برکه تشبیه می کنم که ورودی و خروجی دارد. ورودی های زبان سمنانی نوزادانی هستند که باید اضافه شوند و خروجی های آن نیز افرادی هستند که فوت می کنند و یا از محدوده جغرافیایی سمنان خارج می شوند. متاسفانه خروجی های این برکه بسیار بیشتر از ورودی آن است. حدود 50 یا 60 سال است که پدر و مادرها با فرزندانشان کمتر به زبان سمنانی صحبت می کنند.

حتی یونسکو هم اعلام کرده زبان سمنانی یکی از 14 زبان ایرانی است که در وضعیت خطرناکی قرار دارد. زبان سمنانی بیش از 3 هزار سال قدمت دارد.

مرآت- به نظر شما زنگ خطر انقراض زبان سمنانی به صدا در آمده است؟

وزیری- متاسفانه بله، بنده تمام تلاشم این است که این انقراض را با کارهای متعدد به تعویق بیاندازم. این انقراض ناچرا رخ خواهد داد چراکه گویشوران اندکی مانده اند. از طرفی دیگر علاقه مندی کمتری نسبت به این زبان دیده می شود. اما در مورد زبان های دیگر این وضعیت وجود ندارد. مثلا آذری ها از بدو تولد آذری صحبت می کنند و پدر و مادرشان معتقدند کودک وقتی به دبستان برود زبان فارسی را خواهد آموخت.

در جایی خواندم که یکی از دانشمندان جوان فرانسوی وقتی از روستای خود به پاریس رفته بود همچنان با زبان روستایش سخن می گفت. وقتی از او علت را پرسیده بودند پاسخ داده بود من عمدا از زبان زادگاهم استفاده می کنم تا همه بدانند اهل کجا هستم.

مرآت- چه افراد یا سازمانهایی مسئول ترویج زبان سمنانی هستند؟

وزیری- بنده به همراه استاد عبدالمحمد خالصی، استاد محمد حسن جواهری، استاد محمدرضا طاهریان، استاد فرهنگ شکوهی و استاد رحیم معماریان و بسیاری دیگر که دست به قلم هستند تلاش کرده ایم موج جدیدی در ترویج زبان سمنانی ایجاد کنیم.

اما از سازمانهایی که باید فعالیت بیشتری در این خصوص انجام دهند در درجه اول صدا و سیما قرار دارد. در حال حاضر صدای سمنان برنامه خوبی به نام شبهای نقره ای در حال اجرا دارد که جای تشکر دارد. از دیگر سازمانهایی که می توانند به این موضوع کمک کنند فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و نهادهای فرهنگی دیگر هستند.

این را عرض کنم که پس از ثبت زبان سمنانی در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ابلاغیه ای با امضای معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به استاندار محترم سمنان ارسال شد که در آن دستور داده شده است نسبت به ترویج زبان سمنانی اقدامات لازم صورت گردد.

همچنین در حال حاضر در اواسط هر ماه جلسه ای با همکاری انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی سمنان و با حضور علاقه مندان زبان سمنانی در فرهنگسرای کومش سمنان برگزار می شود که اشعار و متون ادبی سمنانی در آن خوانده می شود.

مرآت- به عنوان سوال پایانی بعضا مشاهده می شود برخی از جریانات سیاسی از نام شما و برخی اساتید فرهنگی زبان سمنانی استفاده های خاص می کنند. نظر شما چیست؟

وزیری- بنده این را عرض کنم که هیچ گاه به سیاست علاقه ای نداشته ام و سیاسی نبوده ام چون اساسا به مسائل فرهنگی پرداخته ام لذا از اینکه فرد یا افرادی از تصاویر من استفاده های خاص و سیاسی می کنند مطلع نیستم.

مرآت- از اینکه وقتتان را در اختیار مرآت قرار دادید ممنونم.

وزیری- من هم از تلاش های شما برای ترویج زبان سمنانی ممنونم و امیدوارم در فعالیت های رسانه ای خود موفق باشید.

مصاحبه و تنظیم: مسعود تبریزی

عکس: محمد نجم

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #
• #
• #