نشست تحلیلی «آب و هواشناسی» و بررسی آخرین وضعیت «دریاچه ارومیه» ؛

• یک‌شنبه ۰۱ اسفند ۱۳۹۵ ۱۲:۱۳
• کد خبر : 1043074

• اخبار
• سایر رسانه ها

یک استاد دانشگاه گفت: با فراگیر شدن بحران ریزگردها همه از بین می‌روند و بلایای زیست‌محیطی مثل برجام نیست که با خنده و دست دادن بتوان به چیزی دست یافت.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل از آناج، هنگامی که صحبت از هواشناسی به میان می‌آید، بیشتر مردم فکرشان به سمت بارش برف و باران سوق می‌یابد اما این مبحث مسایل متعددی را در بر می‌گیرد و شاید در بلند مدت اتفاقاتی رخ دهد که در نظر عموم مشهود نباشد لکن در تحلیل‌های اهلِ فن بحران محسوب گردد و تبعاتِ آن یک ملت را تحت تاثیر قرار دهد.

در راستای آگاهی از میزان توجه مسئولین به دیپلماسی آب، تاثیرات سدسازی، مزایای انتقال آب ارس و راهکار برون‌رفت از بحران نشستی با اساتید دانشگاه تبریز داشتیم که موضوعات مطروحه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.

در ادامه مشروح نشست تحلیلی آناج با احمد فاخری‌فرد(استاد دانشگاه تبریز و عضو کمیته راهبردی ستاد احیاء دریاچه ارومیه) و بهروز ساری صراف(استاد دانشگاه تبریز و مدیر گروه آب و هواشناسی دانشگاه) را می‌خوانید:

مقوله دیپلماسی آب کمرنگ شده است/ با فراگیر شدن بحران ریزگردها دیگر ظریفی نمی‌ماند تا لبخند بزند

آناج: آیا در ایران به مقوله‌ی دیپلماسی آب توجه شده و برای مقابله با تهدیدات طبیعی برون‌مرزی اقداماتی صورت گرفته است؟

صراف: دریاچه ارومیه بخشی از جغرافیای کره زمین می‌باشد و در بحث های طبیعی مرزهای سیاسی مطرح نمی گردد بنابراین ما  متوجه مشکلات بیرون از مرز کشورما نیستیم. مثلا پدیده‌ای به نام بلوکینگ وجود دارد که یک بحث هواشناسی است. همانطور که بحث بلوکه کردن سرمایه‌های ایران در اقتصاد جهانی مطرح است، پدیده بلوکینگ جریانات آتمسفری نیز یک مقوله قابل طرح می‌باشد. امروزه بحث جدیدی به نام دیپلماسی آب که همان مقوله‌ی هیدروپلتیک است،در ادبیات علمی وارد شده است. توجه ما به ریزگردهای خود دریاچه ارومیه متمرکز شده است اما اگر به تصاویر ماهواره نگاه کنیم، خواهیم دید که طوفان ریزگردهای خاورمیانه مردم سرزمین ما را دچار بحران زیست محیطی خواهد کرد.

 وقتی آلودگی اهواز به 66 برابر حد مجاز می‌رسد،این آلودگی از خود اهواز شروع نمی‌شود بلکه از سرزمین های مجاور آن منشا می گیرد. بحث دیپلماسی آب را من انتخاب نکرده‌ام ولی احساس می‌کنم دارد کمرنگ می‌شود. ما آن قدر که به مسائل انتظامی و مرزها اهمیت می‌دهیم  باید به مسئله آب و ریزگردهایی که از کشورهای مجاور هم می‌رسد، اهمیت دهیم.

واقعیت این است که خیلی دچار خودشیفتگی شده‌ایم و خیلی محو مدیریت و تفکرات خود هستیم و هنوز خبر نداریم که بیرون از مرزهای کشورمان چه خبر است. شما اگر تصاویر ماهواره‌ای را ببینید وحشت می‌کنید چون طبیعت ناپایدار است. شما تصور کنید الان ما بیاییم و صلح کنیم، مثلا برجام یک نوع صلح است اما آیا با ریزگردها هم می‌توانیم صلح کنیم؟ ما می توانیم با هر کسی دست دهیم ،اما آیا با ریزگردها هم می‌توانیم دست دوستی بدهیم؟ ریزگردها دست دادن و مصالحه را قبول نمی‌کنند و ما را دچار بلایای طبیعی خواهند کرد. منابع انرژی اگر از دست برود ،با خشونت و قهر طبیعت روبرو هستیم و دیگر کسی نیست دست ما را به گرمی بفشارد و او به ما بخندد و ما هم به او بخندیم. مثلا در مباحث سیاسی می‌‌گویند که خنده‌های ظریف کاربرد دارد، اما در این شرایط، نه ظرافتی می‌ماند و نه ظریفی خواهد بود و طبیعتاً خنده‌ای هم نیست.

ما برای قانونی که خودمان درست کرده‌ایم این قدر انرژی می‌گذاریم، قانون راهنمایی رانندگی را خودمان ساخته‌ایم، همه قانون‌های فرهنگی را خودمان ایجاد کرده‌ایم و الان داریم همه انرژی را به این قانون‌های خود ساخته می‌دهیم، ولی قانون زمین، قانون آب‌ها، قانون تعادل پوسته زمین، قانون جاذبه و... قانون‌هایی هستند که دست ما نیستند، اگر بی‌احترامی کنیم و این تعادل انرژی را بر هم ‌زنیم، باید شاهد بروز فاجعه‌های زیست محیطی از قبیل نشست دشت‌ها باشیم و آن وقت باید مثل آواره گان کوچ کنیم و جزو آواره گان زیست محیطی شویم.

اگر قرار است چاه‌ها را مسدود کنند، باید همه را انسداد نمایند/ نباید بین مردم و رئیس‌جمهور فرقی باشد

آناج: در برابر این همه مشکلات، شما به عنوان کارشناس چه راهکارهایی را دارید و پیشنهادتان برای بهبود وضعیت چیست؟

فاخری‌فرد: قضایای بین‌المللی را سیاست کشورها رقم می‌زند ولی حداقل در داخل خودمان، پایش دانشگاه به این نتیجه رسیده که  ساختارسازی کند. ما الان به ساختارسازی  خیلی اهمیت می‌دهیم یعنی در حد توان خودمان به این فکر کرده‌ایم که فرضا برمبنای ورودی طبیعی‌مان حقابه تعیین کنیم. اگر یک چیزی نوشته می‌شود فیکس نوشته نشود که مثلا شما 10 لیتر حق‌ابه دارید چراکه ممکن است مال کسی به 5 لیتر برسد لذا نباید هیچ گونه تعهدی ایجاد شود. ما به هماهنگی بین جهاد کشاورزی و سازمان آب خیلی اهمیت می‌دهیم. بلافاصله باید چاه‌ها هوشمند شود و جهاد کشاورزی بر سر آن چاه هوشمند سیستم آبیاری تحت فشار یا سیستم آبیاری مدرن را پیاده کند و بلافاصله که جهاد اعلام کرد که نیاز آب این زمین این قدر است دقیقا همان اندازه به آنجا آب تعلق خواهد گرفت. ساختارسازی اینگونه انجام می‌شود اما در ایران ادارات ما از همدیگر هیچ اطلاعی ندارند. در این ساختار با کمک خدا یک مقدار جلو رفته‌ایم و تمام شهرستان‌ها را مجاب کرده‌ایم و مستمر جلو می‌رویم، البته این به شرط مدیریت مستمر است و چنانچه فردا بگویند پایش دیگر لازم  نیست من دیگر توان ادامه نخواهم داشت. الان باید استاندار از ما حمایت کند و حتی اگر تهران هم بگوید که ما پایش لازم نداریم بگوید من لازمش دارم. اکنون برای من آقای دکتر کلانتری حکم می‌نویسد و می‌گوید فلان اداره پایش خواهد آمد و مسئول مجبور است که اطلاعات مدیریتی‌اش را بدهد. فردا اگر بگویند که لازم نیست با چه چیزی باید بروم اطلاعات بگیرم؟ نمی‌پرسند آقا شما کی هستید؟ پس باید طوری باشد خود ما هم در این ساختار قرار بگیریم.

بعضا شنیده می‌شود که می‌گویند فلان کس فامیل ماست و برای او 200 متر مکعب بیشتر حقابه تعیین کنید. اینها مسائلی است که به عینه می‌بینیم. شخص نباید قادر باشد بر سیستم هوشمند تاثیر بگذارد. ما همیشه آب را لایزال دانسته‌ایم و نتوانسته‌ایم برایش قیمت بگذاریم همیشه هم به هر چیزی که بی‌ارزش بوده گفته‌ایم به قیمت آب! ما اول باید بدانیم که آب برایمان یک کالا است. همانطور که برای خریدن یک یخچال چند میلیون پول می‌دهیم آب را هم باید به عنوان یک کالا ببینیم. این را اقتصاددانان ما باید رایج دهند. وقتی محدودیت آب هم مشخص شد اقتصاددانان باید بیایند به هر طریقی با معادلات اقتصادی یا غیره برای آن یک قیمت تعیین کنند.

حالا دولت تصویب می‌کند که چاه‌های غیر مجاز باید مسدود شوند، این را ستاد احیا پیشنهاد داده و دولت هم مصوب کرده است. در بیست و هفت گانه هم انسداد چاه‌های غیر مجاز آمده است. الان اگر من بروم ببینم که یک بیچاره‌ای را پیدا کرده‌اند و چاهش را مسدود کرده‌اند و کسی که ارتباط دارد را بی‌خیال شده‌اند، دیگر اهداف مدنظر محقق نمی‌شود. چنانچه قرار است مسدود شود باید همه غیر مجازها مسدود شوند چه مال من باشد و چه مال رئیس جمهور!

انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه توجیه دارد/ یک و نیم میلیون متر مکعب آب را بدون استفاده به عراق می‌دادیم

آناج: آیا انتقال آب ارس تاثیری در احیاء دریاچه ارومیه دارد؟

فاخری‌فرد: عده‌ای بر این عقیده‌اند وقتی آب را از یک طرف به طرف دیگر می‌آوریم، این طرف بهره‌مند شده و طرف دیگر از بین می‌رود.  بنده این را تا حدی قبول می‌کنم ولی در بعضی شرایط اصلا قبول ندارم. زمانی که بنده از انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه دفاع می‌کردم هنوز ستاد احیاء تشکیل نشده بود. بعد از احتساب ورودی و خروجی و مصرف گفتیم که تمام ذخیره‌سازی آب ما یک و هفت دهم میلیارد متر مکعب خواهد بود، بارورسازی ابرها را به صورت علمی آنجا تشریح کرده بودیم که باید کاملا به صورت علمی صورت گیرد تا حداقل به بیست درصد افزایش بارش سالانه برسیم. ما با در نظر گرفتن همه اینها به عنوان ورودی در آن حوزه می‌توانستیم یک و هفت دهم میلیارد صرفه‌جویی کنیم، در صورتی الان سه و یک دهم میلیارد فقط برای دریاچه نیاز داریم. ما گفتیم بقیه‌اش را از آن قسمت که می‌رود می‌ریزد به رود کُره در آذربایجان و  بعدا  می‌رود به ارس می‌پیوندد و می‌ریزد به خزر، گفتیم از همان جا که می‌خواهد خارج شود از طرف خدا‌فرین هم این را بیاوریم و بین کشاورزان تقسیم کنیم و اصلا نگوییم منتقل می‌شود؛ مسیرش را هم پیدا کردیم گفتیم بیاوریم و از حوزه با پمپاز کم به سد منتقل کنیم، از آن سدها هم می‌توانیم بهینه استفاده نماییم، آن اندازه که می‌آید به کشاورز‌ها بدهیم و بقیه‌اش را به دریاچه برسانیم. قبول می‌کنیم که هزینه این اقدامات زیاد بود ولی برای محیط زیست اثر نداشت چون خزر فاقد بیلان منفی بود ولی دریاچه ارومیه بیلان منفی داشت.

 رئیس جمهور هم انتقال آب از خزر را مطرح کردند اما ستاد آن را هم قبول نکرد چراکه انتقال آب از ارس به مراتب راحت‌تر و باصرفه‌تر از انتقال آب از خزر بود.

الان در همین بحث انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه، عده‌ای شدیداً انتقاد می‌کنند و می‌گویند آب زاب یک مقدار کم شده است ولی آمار می‌گوید   3میلیارد متر مکعب در سال آورد آب آنجاست. این 3 میلیارد متر مکعب بدون اینکه یک درصد یا دو درصد از آن مصرف شود می‌رفت به عراق و می‌چسبید به دجله. حقابه ما از آن یک میلیارد و نیم بود که هیچ وقت از آن استفاده نکرده‌ایم. این آبِ خود ماست و وضع آب عراق از ما بهتر است، آنها می‌توانند بروند از دجله و فرات خود استفاده کنند. ما گفتیم که اگر آب را از زاب بیاوریم به محیط زیستمان صدمه نمی‌زند برای اینکه آب آن به هر حال در جریان است. 3 میلیارد باید می‌رفت و اکنون یک و نیم میلیارد حقابه‌اش خواهد رفت.

هر موقع محیط زیست را خشک کردیم، آنوقت بگویند انتقال آب صحیح نیست

آنجا باید آب گل‌آلود جاری می‌شد ما اینجا کانی‌سیب را زده‌ایم از سد کانی‌سیب می‌گیریم می‌دهیم به دریاچه بقیه‌اش را هم سرازیر می‌کنیم می‌رود. اینجا رسوب به عهده ماست، لایروبی‌اش را ما انجام داده و آب تمیز به عراق خواهیم فرستاد. اکنون آن یک و نیم میلیارد آب هم که برای ما می‌ماند ما 650 هزار متر مکعبش را برمی‌داریم.

 اینکه می‌گویند انتقال آب در محیط زیست اثر می‌گذارد، بله اگر من یک جا را خشک کنم درست می‌گویند. ولی من جایی را خشک نمی‌کنم. اتفاقا سد من به آنها هم دائما آب خواهد داد، اگر قرار باشد خشک شود از آن سد به بعد دیگر هیچ وقت خشک نخواهد شد. برای اینکه حجم سد به اندازه‌ای است که آنجا را هم تر نگه خواهد داشت و حیات رودخانه ثابت خواهد ماند. پس ما در این انتقال نه تنها محیط زیست را به هم نزدیم بلکه بیشتر خدمت کردیم.

هر بلایی سرمان آمد، از سدسازی بود

آناج: آیا سدسازی و رهایی آب آن‌ها تاثیری در روند احیاء داشته است؟

هر آنچه که بر سر ما آمده از سدسازی آمده چون غیر مدیریتی کار شده است. سد فی نفسه چیز بدی نیست به شرط اینکه با مدیریت صحیح درست شود. اگر در جایی پنج عدد سد لازم است واقعا باید پنج تا درست شود در این صورت به صورت هیدولوژیکی آوردِ رودخانه‌ها مشخص می‌شود و مصارف باید درست شود. محوریت را تماما نباید به کشاورزی بدهیم. تمام پتانسیل آبی‌مان باید درست شود. اگر محوریت را به کشاورزی بدهیم؛ بله کشاورزی محور استقلالی است. من الان می‌گویم که نه، باید توان ایجاد کنیم، توان برای ما محور استقلال است نه خود ایجاد.

 من شاید خودم کالایی را ایجاد نکنم ولی توان ایجادش را دارم و این برای من مهم است. اگر ما بیاوریم همه جا را بکاریم بعدا آب تحلیل یابد چه خواهد شد؟ ما از این دیدگاه رفتیم. الان جلوی تعداد بسیار زیادی از این سدها گرفته شده ولی دزدکی چند تا می‌زنند. همانطور که گفتم فردیت و فرمانی حاکم می‌شود آنها هم فرمانی هستند.

در آزادسازی هم الان برنامه‌ریزی می‌شود و آنان موظف شده‌اند در سال تا یک حجم معین به دریاچه حق‌آبه بدهند. برای همین باید در جاهایی که سد زده شده است حتما لایروبی رودخانه انجام گیرد که آب آنجا رفته و پخش نشود.

البته در بعضی سدهای کوچک ممکن است یک شیطنتی باشد ولی یک سری محافظت کاری‌ها هست سازمان آب می‌گوید اگر من خالی کردم و فردا باران نیامد و سد پر نشد چه کسی پاسخگو است؟ یعنی آزادسازی خیلی تاثیر داشت این طور نیست که اصلا موثر نباشد از سدهای بوکان چند میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شده بود.

• برچسب ها
• #
• #
• #