نگاهی به زندگی شیخ طبرسی
امتداد علم و دانش یک علامه؛از تفرش تا مشهد مقدس/ کتابهایی که در طول تاریخ رنگ کهنگی به خود نگرفت
کتاب مجمع البیان و جوامع الجامع، مهمترین کتاب شیخ طبرسی است که هنوز نیز مورد استفاده دانشجویان و طلاب قرار می گیرد.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل از ندای تفرش، سال ۴۶۸ هجری قمری نوزادی در خانواده ای روحانی، اهل علم و تفرشی متولد شد که پدرش او را «فضل» نامید. نوزادی که بعدها و در بزرگسالی در علوم دینی زمان خود، مانند تفسیر، فقه، کلام، سیره و تاریخ ائمه مشهور شد و در این موضوعات کتابهایی نوشت.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, ندای تفرش, ندای تفرش,فضل بن حسن طَبرِِسی یا همان شیخ طبرسی که با عنوان «امین الاسلام» نیز ملقب شده است، یکی از دانشمند و فقیهان شیعه ایرانی است که در ادبیات و زبان عربی متبحر بوده و عبارات عربی را به نیکویی و شیوایی و اختصار بیان کرده است. همچنین او به لطائف ادبی هم علاقه ویژه ای داشته است. نکته سنجی و لطیفه جویی، او را به نوشتن کتاب «الکافی الشافی» که لطائف ادبی کتاب کشاف علامه زمخشری را دربردارد، واداشته است. مهمترین کتاب شیخ طبرسی همان مجمع البیان و کتاب تفسیر جوامع الجامع به زبان عربی است.
,هر چند دلیلی بر ولادت یا اقامت این دانشمند در شهر تفرش نیست، اما وجود دلایلی روشن بر یکی بودن طبرس و تفرش آن ادعاها را مخدوش می‌سازد چراکه در قدیم الایام نام شهر تفرش، طبرس بوده است. همچنین بیهقی (معروف به ابن فندق) که از معاصران شیخ طبرسی است. در بیان شرح حال او بیان کرده است: «طبرس منزلی است میان قاشان (کاشان) و اصفهان. اصل ایشان از آن بقعت بوده است». عده ای از محققین می گویند که او منسوب به طبرس، همان تفرش امروز، (مکانی بین کاشان و اصفهان و در نزدیکی قم) است. این ناحیه نخست از توابع قم بوده و امروزه از شهرهای استان مرکزی ایران به شمار می رود. تفرش به دلیل نزدیکی اش به قم در آغاز ورود اسلام، مذهب تشیع را پذیرفت.
,همانطور که گفته شد مجمع البیان یکی از مهمترین کتب شیخ طبرسی است که به اتفاق آراء شیعه و اهل سنت، در جامعیت، استحکام مطالب، شیوه ترتیب و تنظیم آنها و در روش تفسیر و تبیین مفاهیم آیات، منزلت خاص و جایگاه ویژه ای دارد. مجمع البیان شامل مباحثی چون قرائت، اعراب، لغات، بیان مشکلات، ذکر موارد معانی و بیان، شان نزول آیات، روایات وارده و شرح و تبیین قصص و حکایات است. این تفسیر تا حد زیادی متأثر از تفسیر التبیان شیخ طوسی است.
,علامه طبرسی در کتاب مجمع البیان ابتدا از نظر اختلاف قرائت، سپس از نظر لغت و مشکلات لغوی و از نظر اعراب کلمات سپس از نظر اسباب نزول و معنی آیه را مورد بحث قرار داده و بعد احکام آیه و قصص را به مطرح می کند. در پایان تحت عنوان نظم، ربط و پیوند معنائی آیات را به یکدیگر و ربط هر آیه از آیات را به آیات قبل و بعد از آنها و همچنین ارتباط سوره‌های قرآن را با هم بیان کرده است.
,نوشته ها و آثار دیگر از امین الاسلام طبرسی به یادگار مانده که جملگی، از فضل و دانش آن عالم کوشا و اندیشمندِ توانا حکایت می کند. برخی از گنجینه آثار او بدین شرح است: مَجْمَعُ البَیانِ لِعلوم القرآن، جَوامِع الجامِع، الکافِی الشّافی، اِعلامُ الوَری بِاَعلامِ الهُدی، اَسرارُ الامامة، مِشکوةُ الانوار فی الاخبار، مَعارِج السّؤال، تاجُ الموالید، حقائق الامور، کُنوز النجاح و اَلفائق.
,برای درک مقام علمی و پایه فضل امین الدین طبرسی رحمه الله، کافی است یکی از آثار قلمی و فکری او، یعنی کتاب با عظمت مَجْمَعُ البَیان را مورد مطالعه قرار دهیم تا چنان که باید، به مقام شامخ علمی او پی ببریم. به گواهی این کتابِ گران قدر، طبرسی فقیهی متبحّر، مفسری بزرگ، محدثی عالی قدر، متکلّمی دانا، ادیبی خوش ذوق و توانا، دانشمندی لغت شناس، دانای به دانش نحو، صرف و عروض و به ویژه نویسنده ای چیره دست و با سلیقه و علامه ای نامور بوده است.
,با همین جامع بودن و مزایاست که تفسیر مجمع البیان، کار برجسته آن دانشمند بزرگ شیعه، مورد توجه خاص دانشمندان اهل تسنن هم واقع می شود؛ چنان که شیخ محمود شلتوت، استاد بزرگ دانشگاه الازهر، درباره این تفسیر مهم شیعی می گوید: «تفسیر مجمع البیان، با مزایای زیادی که دارد، از کلیه تفاسیر قرآن بهتر است».
,کتاب تفسیر جوامع الجامع، آخرین کتاب تفسیری امین الاسلام طبرسی و گزیده دو تفسیر دیگر او یعنی مجمع البیان و الکافی الشافی است که در مدت یک سال نوشته شده است. این تفسیر، به لحاظ جامعیت، شیوایی، اختصار و فشردگی، یکی از بهترین کتاب های تفسیری برای تدریس است و از قدیم، به عنوان تفسیری مفید و مختصر، در حوزه های علمیه تدریس می شده و هم اکنون نیز، از کتاب های درسی حوزه به شمار می آید.
,مرحوم علامه طبرسی، در مقدمه کتاب جوامع الجامع خود، قرآن کریم، این کلام بی مانند الهی را، چنین توصیف می کند: «قرآن، نور و دلیل است و برهانش آشکار و جلوه اش جدا کننده حق از باطل است. معجزه ای است که همواره باقی خواهد بود. دلیل و راهنمایی است پایدار، که برای همیشه، بشر را به گفتار و کردار نیک هدایت می کند و او را از لغزش و انحراف باز می دارد. قرآن کتابی است که گوش از شنیدنش آزرده نمی شود و جان ها را خسته نمی کند. معدن تمام علوم و سرچشمه همه دانش هاست. درمان دل های بیمار و هدایت و رحمت برای مؤمنان است که جبرئیل آن را بر خاتم پیامبران نازل کرد تا با زبان عربی رسا، به انذار مردم بپردازد».
,علامه طبرسی در کنار تالیف کتب، مسئولیت "مدرسه دروازه عراق" را عهده دار بود که با تلاش ها و راهنمایی های او مدرسه کم کم به حوزه علمیه وسیع و مهمی تبدیل شده است. به دلیل غنای فرهنگی و علمی آن، طلبه های بسیاری از دورافتاده ترین نقاط ایران برای رسیدن به کمال و خدمت به مکتب در این مدرسه مشغول به تحصیل شدند و در محضر طبرسی فقه و تفسیر را آموختند.
,به جز شیخ طبرسی، آثار و کتبی نیز از نسلهای بعدی این علامه نگاشته شده است؛ فرزند او ابونصر حسن بن فضل بن حسن طَبرِسی، صاحب کتاب «مکارم الأخلاق» است و نوه او ابوالفضل علی بن حسـن بن فضل طبرسی، صاحب نثر الئالی و نیز مشکاة الانوار است که در تکمیل کتاب مکارم الاخلاق نگاشته شده است.
,,
, بزرگان و دانشمندان شیعه و سنی از شیخ طبرسی به خوبی یاد می کنند، شهید سعید قاضی نورالله شوشتری گفته است:«عمدة المفسرین، امین الدین، ثقه الاسلام، ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی، از علماء برجسته تفسیر است.» همچنین میرمصطفی تفرشی دانشمند بزرگ دیگر درباره شیخ طبرسی گفته است: «او از بزرگان طایفه شیعه امامیه است. او تصانیف نیکویی دارد. در سال ۵۲۳ از مشهد رضوی به سبزوار رفت و سال ۵۴۸ به خلد برین رفت.» بیهقی نیز، در کتاب "وشاخ" از شیخ طبرسی نام برده و بیان کرده است: «در علم ادبیات عرب، شراره های آن، از او می تراود و در علم نحو، سینه او سرشار از آن است.». همچنین فظی، دانشمند نامی اهل تسنن که مصری بوده، اینگونه از او یاد می کند«فضل بن حسن.... از علمای علم نحو و تفسیر که ساکن بیهق بوده و در آن جا اهل علم به سویش شتافتند و او با دانش سرشار خود به آموزش آنان همت گماشت.»
,این دانشمند و علامه، حدود ۵۴ سال در مشهد مقدس ساکن بود. تا اینکه به دعوت بزرگان سبزوار و با توجه به امکانات بسیاری که در آن شهر بود و زمینه تدریس، تألیف و ترویج دین را برایش فراهم می ساخت، در سال ۵۲۳ ه.ق، به سمت سبزوار هجرت کرد. سادات آل زبارة ـ که طبرسی با آنان نسبت فامیلی داشت ـ میزبان او بودند و از کمک و هم کاری با آن عالم وارسته، دریغ نکردند. ۲۵ سال آخر عمر پر برکتش را، در سبزوار ـ که مرکز شیعیان منطقه بیهق بود ـ گذراند و منشأ خدمات خیر فراوانی برای اسلام و مسلمانان شد.
,شیخ طبرسی پس از ۸۰ سال مجاهدت و تلاش علمی در سال ۵۴۸ رحلت کرد و آرامگاه او در مشهد مقدس قرار دارد.
,انتهای پیام/
]
ارسال دیدگاه