آثار و بناهای تاریخی دیار مشاهیر؛ مه ولات

• یک‌شنبه ۰۶ فروردین ۱۳۹۶ ۱۶:۴۳
• کد خبر : 1071097

• اخبار
• سایر رسانه ها

از جمله خانه های اعیانی شهرستان مه ولات خانه اعتمادی در روستای عبدل آباد واقع در ۶ کیلومتری مه ولات است که از ویژگی های خاصی به لحاظ ساختار برخوردار می باشد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از  سیمای مه ولات، این بنا در دوره قاجار بنیان گردیده است و تأمین آب ساکنین خانه در آن به نحوی بوده که جریان قنات از بخش شمالی خانه وارد شده و پس از ورود به آب نمای میانی از سوی دیگر خارج می گردید.

نمای این خانه آراسته به تزئینات آجری است و اتاقهای آن نیز با الهام از معماری بومی دارای پوشش گهواره ای است.

…………………………………….
فصل اول: تاریخچه بنا

این بنا در سال ۱۳۴۸ هجری قمری مصادف با سال ۱۳۰۵ هجری شمسی یعنی در حدود ۹۰سال پیش توسط یک معمار یزدی مقیم کاشمر ساخته شده است. البته از اسم دقیق معمار منبع درستی در دست نیست. دستور ساخت بنا توسط عمادتجار از بازرگانان بزرگ منطقه داده شده است البته در حال حاضر نوادگان او در خانه سکنی دارند.مالک خانه از اربابان روستای عبدل آباد بوده و به گفته ساکنان فعلی آن ها این خانه را در سال ۵۶ از او خریداری کرده اند.
تغییرات زیادی در شکل ظاهری خانه ایجاد نشده و نماهای بیرونی تقریبا دست نخورده مانده است. تنها بخشی از حیاط در ضلع جنوب شرقی خانه تصرف شده و بنای جدید در آن احداث شده است.
در قدیم قناتی از طریق مسیری که اکنون موجود نیست، از ضلع شمالی ساختمان وارد و از ضلع جنوبی خارج می شده است.
مدت ساخت آن با حدود ۴۰ کارگر و یک معمار در حدود دو سال بوده است. پی و شالوده ساختمان در حدود ۵/۲ متر عمق دارد که برای تحمل وزن دو طبقه ساختمان ایجاد شده است.

فصل دوم:توصیف کالبدی بنا
الف)فصاهای بیرونی:
۱) ساختمان اصلی و ساختار هندسی:
شکل کلی ساختمان بنایی است مستطیل شکل در ابعاد ۲۷×۲۸ متری که دارای چهار ورودی می باشد. بنا تقریبا در مرکز حیاط اصلی و کمی به سمت شمال حیاط ساخته شده است. متراژ ساختمان ۷۰۰ متر زیربنا می باشد و در یک طبقه ساخته شده است.

۲) حیاط:
کل زمین ساختمان در حدود ۳۲۰۰ متر وسعت دارد که دورتا دور آن را دیوارهایی گلی پوشانده است. قسمتی از ضلع جنوب شرقی خانه اشغال شد، و ملکی تازه ساز در آن بنا شده است. تعدادی درخت کهن سال نیز در جنوب خانه وجود دارد.البته تعداد زیادی درخت نیز جدیدا افزوده شده است. مسیرهایی نیز برای حرکت وجود دارد که البته در حال بازسازی است. در حیاط خانه درختان کهنسالی وجود دارد که طرز قرارگیری آن خبر از نظمی درونی می دهد که متأسفانه کامل نیست. در قسمت جلوی خانه قبلا حوضی وجود داشته که آب هایی که در جوهای اطراف خانه در جریان بوده است در آن می ریخته است.

۳) انبارها و دستشویی ها:
در دو ضلع شرقی و غربی خانه دو انبار و دستشویی وجود دارد که در طبقه زیرزمین است.نکته قابل توجه تهویه هوای دستشویی هاست که به شکل عجیبی از طریق سوراخی که در گوشه ای از دیوار است و بدون استفاده از وسایل برقی امروزی هوای داخل را به سرعت خارج می کند و هیچ بوی بدی در آن احساس نمی شود.

۴) ورودی ها و ایوان ها:
ساختمان دارای چهارورودی می باشد. به گفته اهالی خانه هر ورودی متعلق به فصل خاصی از سال بوده و ساختمان را به دو قسمت تابستان نشین و زمستان نشین تقسیم می کرده است. ورودی اصلی خانه از ضلع جنوبی بوده که دارای تزئینات بسیار زیبا و در نوع خود بی نظیر می باشد. در دو طرف این ورودی دو پنجره کوچک وجود دارد که نور را به سمت رواق داخلی هدایت می کند. همچنین پنجره ای در بالای ورودی قرار دارد که این امر را تسهیل می کند.
تزئینات و آجرکاری های بالای ورودی-به صورت تاجی خودنمایی می کند. تزئینات با استفاده از آجرچینی و نیز کاشی کاری های به رنگ آبی و زرد و سبز و نیز سنگ های ساه کار شده است. این با تزئینات بسیار زیبایی در سمت جنوبی خانه بسیار خودنمایی می کند. در قسمت های بالا و کناره های در طومارهایی به صورت قرینه وجود دارد و در
ورودی ضلع شرقی خانه با ۵ پله شما را به ایوان می رساند. بر روی این ایوان ستون گذاری های بسیار زیبایی را شاهد هستیم که صفای خاصی را به ایوان و ضلع شرقی خانه داده است. د. درب اصلی در این ضلع قرار دارد و دو درب دیگر در کناره های ایوان وجود دارد. همچنین چهار درب با ارتفاع ۴۰ سانتیمتری از زمین ساخته شده است که کاربرد پنجره های بزرگ طولی بزرگ امروز را دارد. در بالای ۷ ستون روی ایوان تزئیناتی با استفاده از کاشی آبی رنگ ایجاد شده است. در سقف ایوان تیرهایی به ستون ها دوخته شده است که به گفته صاحب خانه برای استحکام ستون ها و بناست. این تیرها نقش مهاربند برای سقف را دارا می باشد.
در ضلع شمالی خانه به نسبت سایر ورودی های خانه، ورودی بسیار ساده ای را شاهد هستیم و این به خاطر کاربرد آن بوده است. زیرا این ورودی شما را به سمت حیاط پشتی خانه هدایت می کند. در این سمت علاوه بر درب اصلی، درب دیگری نیز وجود دارد که با ۴ پله به داخل ذغال دان یا همان محل نگهداری چوب ها و از آن جا به مطبخ راه دارد. این درب برای استفاده خدمتکاران خانه به کار می رفته است. همچنین ۲ پنجره طولی نیز در این ضلع مشاهده می شود. البته ۴ پنجره کوچک نیز وجود دارد که جدیدا افزوده شده است.
ورودی ضلع غربی همانند ضلع شرقی خانه بر روی ایوانی است که با ۵ پله از زمین فاصله گرفته است. دو پنجره طولی نیز در این ضلع وجود دارد. اما این ورودی شکوه ورودی شرقی را ندارد و دلیل آن به خاطر استفاده از این ورودی در زمستان می باشد که باعث کاسته شدن عرض ایوان شده است.

۵)بازشوها: (درها و پنجره ها)
بازشوهای خانه شامل درب ها و پنجره هایی است که با ظرافت خاصی زینت کاری شده است. البته در ضلع شمالی خانه ۴ پنجره کوچک وجود دارد که جدیدا اضافه شده است.
در ضلع جنوبی که ضلع اصلی خانه است، پنجره های طولی زیبایی که با آجرکاری منحصر به فرد تزئین شده در دو طرف ورودی خودنمایی می کند.
در ضلع شرقی نیز ۴ پنجره وجود دارد که در کنار درب ها تعبیه شده است.
همچنین دو پنجره در ضلع شمالی و در ضلع غربی خانه وجود دارد.

۶) تزئینات:
مصالح مورد استفاده در تزئینات خانه آجر و کاشی های آبی و زرد و نیز سنگ های سیاه کوره است. دو ضلع جنوبی و بر بالای ورودی اصلی خانه تاجی را مشاهده می کنیم که به زیبایی به وسیله آجرچینی و نیز کاشی کاری تذهیب شده است.همچنین نصب کاشی مزین به آیه« انا فتحنا لک فتحا مبینا» در بالای این ورودی در نوع خود جالب است. در ضلع شرقی و غربی طاق و قوس هایی در بین ستون ها ایجاد و بر روی
بوسیله کاشی کاری آراسته شده است.
نحوه آجرچینی پایین پنجره ها نیز در نوع کم نظیر و شاید بتوان گفت بی نظیر است. چیدن گرد آجرها در پایین پنجره ها نشان از مهارت معمار می دهد.

۷) پشت بام:
ورودی به پشت بهم خانه از داخل ذغال دان می باشد که درب آن از ضلع شمالی خانه است. بر روی پشت بام گنبدی شکل های روی دو هشتی شمالی و جنوبی و نیز گنبد بزرگ تر بر روی حوض خانه جلوه بیشتری دارد. در چهار وجه گنبد بزرگ چهار بادگیر را می بینیم که هوای داخل حوض خانه را عوض می کرده اند و در ضلع شمال غربی دودکش بالای مطبخ را داریم. مصالح ساخت همه اینها از گل و خشت است.

ب) فضاهای داخلی:
۱) فضاهای ورودی:
ورودی اصلی خانه همان گونه که گفته شد از ضلع جنوبی خانه است. پس از گذر از درب ورودی وارد فضایی مربع شکل می شویم که سقف آن به صورت گنبدی شکل و دارای سوراخی در مرکز است. در این فضا ابتدا با چهارپله از سطح زمین جدا شده و چهار درب را در طرفین و دربی دیگر را در روبرو داریم. چهار درب که دوتا در سمت راست و دو تا در سمت چپ است ما را به اتاق ها هدایت می کند، اما دربی که روبرو است ما را به سمت حوض خانه می برد.

ورودی

حوض خانه
ورودی

پس از عبور از حوض خانه وارد فضای ورودی ضلع شمالی خانه می شویم که کاملا مشابه ضلع جنوبی است. این فضاها، دو ورودی و حوض خانه را در امتداد هم قرار دارند.

حوض خانه:
در امتداد دو ورودی شمالی و جنوبی فضایی وجود دارد که درست در مرکز خانه قرار گرفته است. فضایی مربع شکل، با سقفی گنبدی و سوراخی در بالا که به حوض خانه معروف است.
از ویژگی های این فضا می توان به چهار ورودی بادگیرها اشاره کرد که به حوض خانه باز می شود. این بادگیرها که امروز دیگر از آن ها استفاده نمی شود در قدیم هوای خنک خانه را تأمین می کرده است. سقف گنبدی بزرگ آن هم در فضای آن تأثیر بسزایی دارد.
نکته ای که جای تأسف دارد پرکردن حوض در این فضاست. به گفته مالک خانه و با توجه به سنگ های جدید کف فضا، این قسمت در ابتدا با ۴ پله از دو ورودی اختلاف ارتفاع داشته است و حوضی که درست در وسط آن قرار داشته است. در قدیم آب قناتی از ورودی جنوبی داخل و پس از گذر از حوض خانه از ضلع شمالی به بیرون جاری می شده است که حال و هوای خاصی به فضا می داده است. اما امروزه این محل پرشده و هم سطح با ورودی ها شده است.
از این فضا ۴ درب به اتاق هایی منتهی می شود که به شاه نشین معروف بوده است و معمولا از مهمان ها در این اتاق ها پذیرایی می شده است.

اتاق ها:
سوژه مورد نظر در مجموع دارای ۱۳ اتاق می باشد که اگر خانه را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کنیم ۸ اتاق در ضلع شرقی و ۵ اتاق در ضلع غربی مستقر می باشد. اتاق ها با توجه به متراژها دارای کاربردهای متفاوت می باشد که بزرگترین اتاق این خانه که به مهمان خانه معروف است ابعادی در حدود ۵۰ مترمربع دارد. تمامی اتاق ها در هر ضلع با هم در ارتباط بوده و به وسیله درب هایی از هم جدا و با به ایوان ها راه داشته اند.
داخل اتاق ها از تزئینات خاصی برخوردار نمی باشد اما سادگی و هوای مطبوع اتاق ها خود نکته جالب توجهی است.
از ویژگی های قابل توجه و منحصر به فرد در اتاق ها وجود ۳ بخاری عظیم در اتاق هاست که بین دو اتاق قرار گرفته وعملا ۶ اتاق را گرم می کند. این بخاری ها که با سوخت چوب روشن می شده امروزه دیگر کاربردی ندارد.جزئیات در اجرای این بخاری اعم از قسمت درب ورود چوب و ذغال و جمع آوری خاکستر و دودکش نیز در نوع خود بی نظیر است.

مطبخ:
در ضلع شمال غربی خانه مطبخ خانه قرار دارد که امروزه فقط به عنوان انبار خانه استفاده می شود. سقف گنبدی و دیوارهای دوده گرفته و سیاه تنها چیزی است که امروز ما در این فضا می بینیم. در درون این مطبخ که ورودی آن هم از فضای ورودی شمالی و هم از ذغال دان است، چهار محل طبخ غذا وجود دارد. در کناره های دیواره ها نیز عقب رفتگی هایی دیده می شود که احتمالا برای وسایل آشپزخانه استفاده می شده که نقش کابینت را در گذشته است.
در انتهای مطبخ نیز ۲ تنور وجود دارد که یکی از آن ها پر شده اما دیگری هنوز سالم مانده است.

انبار:
در پشت مطبخ خانه و در همان ضلع شمال غربی ساختمان انباری وجود دارد که در آن مواد غذایی و سایر اقلام خوراکی نگه داشته می شود. این انبار دو در دارد که یکی به ورودی شمالی و دیگری به ذغال دان راه دارد.

ذغال دان و فضای پله:
محل نگهداری چوب و ذغال و نیز راهی که با چند پله به پشت بام منتهی می شود.

ج)مصالح:
در ساخت بنا مصالح ساختمانی با تنوع کمتری وجود دارد. بنای اصلی ساختمان از ملات ساروج و خشت پخته تشکیل شده است. در سقف اتاق های داخل خانه نیز میلگردهای آهنی جهت استحکام سقف تعبیه شده که نقش مهارکننده را دارند و نیز در ایوان ها تیرهایی چوبی ای ستون ها را به دیوارها متصل کرده اند.
در ساخت پنجره ها هم از چوب و شیشه استفاده شده است. نمای خانه و تزئینات آن تماما از آجرکاری استفاده شد ه است. زیباترین نمونه این آجرکاری بر روی ورودی اصلی و به شکل تاجی قرار گرفته است. بر بالای این ورودی تزئینات از جنس کاشی با رنگ آبی و زرد و نیز سنگ های سیاه کوره دیده می شود. دیوارهای خارجی نیز با گچ پوشانده شده است/نگین مه ولات

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #