• دوشنبه ۰۷ فروردین ۱۳۹۶ ۱۲:۴۴
• کد خبر : 1071449

• اخبار
• سایر رسانه ها

استان خراسان شمالی در شمال شرق کشور ایران قرار گرفته و با وسعتی بالغ بر 28179 کیلومتر مربع،7/1 درصد مساحت کل کشور را تشکیل داده است. این استان از شمال با کشور ترکمنستان و از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی و از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم ارز است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصر اترک، از لحاظ طبیعی نیز بین دو رشته کوه کپه داغ در شمال و  آلاداغ و شاه جهان در جنوب بوده و دروازه شمالی خراسان قدیم محسوب می شود. مردم استان خراسان  شمالی از اقوام فارس(تات)، ترک، کرمانج، ترکمن و اقلیت های قومی گوناگون دیگر مانند بلوچ، عرب، لر، ترک های و فارس های مهاجر تشکیل شده و حضور قومیت های مختلف با فرهنگهای متنوع ، همنشینی جذاب و در خور تحسینی را برای تولیدات صنایع دستی فراهم آورده است، بنابراین  بسیاری از نقوش، موتیف و تکنیک ها از قومی به قوم دیگر راه یافته ، به گونه ای که می توان مجموعه هنرهای سنتی و صنایع دستی خراسان شمالی را چشم اندازی بدیع از تکامل اندیشه ها دانست.

بر اساس شواهد و مستندات تاریخی حاصل از بررسی های باستان شناسی،پیشینه تاریخی این استان حداقل به دوران نوسنگی و حدود 5000 تا 8000 سال قبل می رسد. در برخی از محوطه های تاریخی کشف شده در این استان آثاری از ارتباط آن با دور دست و در خارج از فلات ایران مشاهده گردیده است که معرف پویایی فرهنگهای منطقه در دوران پیش از تاریخ است.در دوره اشکانی،خراسان به عنوان خاستگاه قوم پارت از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و آثار مکشوفه نشان دهنده حضور فعال این قوم در پهنه کنونی خراسان شمالی است. قرار گرفتن این خطه در مسیر جاده ابریشم نیز موجب رونق اقتصادی و اجتماعی آن در دوران های مختلفی تاریخی بخصوص، ساسانی شده به نحوی که طی قرون نخستین اسلامی چهره های درخشان و نامداری از این سرمایه به پا خواسته است. 

گلیم بافی

گلیم از جمله قدیمی ترین زیر اندازهای است که توسط بشر ابداع شده و مورد استفاده قرار گرفته است تا جایی که محققان سابقه 7 هزار ساله برای آن قائلند. الیاف استفاده شده در این زیر اندازها عمدتا از نوع طبیعی بوده و بیشتر جهت زیر انداز یا تزئین بکار می رود . طرح گلیم ها متاثر از فرهنگ سنتی و محیط جغرافیایی طبیعی بافندگان است، در بیشتر روستاهای استان در هنگام بافت از نقشه استفاده نمی شود و از نقوش ذهنی که دارای تنوع بیشتری هستند استفاده می شود . گلیم ها دارای بافت یک رو و دورو می باشند و کاربری آنها در زمینه های مثل روفرشی، رومیزی، جوال، خورجین، پادری، کناره، گلیم زیر انداز ، گلیم تزئینی مانند تابلو ، رختخواب بند ، کوله پشتی ، رومبلی، کفش و کیف زنانه، جوراب، دستکش و چاروق و زانو بند هستند.

سفره کردی :
با مهاجرت عشایر کرد در عصر صفوی به سرزمین پهناور خراسان و سکنی گزیدن آنان در این منطقه بسیاری از آداب وسنن ایشان به این منطقه منتقل شد. رایج ترین هنر عشایر کرد بافت نوعی گلیم به نام سفره کردی است که بازگو کننده داستان زندگی بافنده است. این هنر مختص به خراسان بزرگ بوده و از بافته های منحصر به فرد زنان کرد عشایر این خطه است که در شهرستان ها ی بجنورد ، مانه و سملقان ، شیروان ، فاروج و اسفراین رواج دارد. سفره کردی در ابعاد 150*100 ،120*100 و 200*100 سانتیمتر مربع به همراه نقش های بسیار زیبا و با مضامین و مفاهیم عمیق که ریشه در باورهای این منطقه دارد و از جنس پشم بافته می شود.
نقوش به کار رفته در این دستبافته ها نیز دارای تنوع بسیاری بوده که عمدتا شامل نقوش انتزاعی گیاهی ، حیوانی و نقوش هندسی و بر اساس سه شکل مربع،مثلث و دایره  هستند. 

جاجیم بافی : 
جاجیم دست بافته ای است ضخیم شبیه پلاس یا گلیم که راه راه و رنگین است و مانند سایر دست بافته ها به عنوان زیر انداز مورد استفاده قرار می گیرد و جنس آن عمدتا از پشم انتخاب می شود تمام جاجیم یکبار بافته می شود و رنگ ونقش آن متنوع و نمادهای مانند جوان بودن بافنده و امید به آینده ای روشن را در بر دارد.

فرش و قالیچه ترکمن:
فرش ترکمن هنر دست زنان ترکمن استان خراسان شمالی است که در منطقه جرگلان و ساکنین ترکمن نشین بجنورد همچنین در شهرستان های مانه و سملقان رواج داشته و نقوش بسیار زیبا و خاص آن چشم را نوازش می دهد. عمدتا نقوش فرش های ترکمن از لحاظ شکل هندسی و شکستگی خطوط، خاص مردم کوچ نشین است که به صورت ذهنی و در  انواع طرح های ترکمن یموتی، شانه ای، آغال، چهار قاب، غزال گز و قاشقی بافته می شوند.

پشتی ترکمن:
یکی دیگر از دست بافته های زیبا که توسط زنان ترکمن بافته می شود، پشتی های ترکمنی است و شامل دو قسمت: 1-پلاس 2- قسمت پرزدار است.

در قسمت پرزدارد آن شیرازه مشکی و در قسمت پلاس شیرازه ای به رنگ قرمز وجود دارد که بهصورت کیسه کنار هم دوخته شده و قسمت شیرازه مشکی روی دوخت را می پوشانند که داخل آن را پرز پرداخت، کرک، مقوا، کارتن و ابر می نمایند و بعنوان تکیه گاه مورد استفاده قرار می دهند.
پشتی ترکمنی بسیار شبیه قالیچه است، اندازه آن نیم متر،  یک متر، و یک و نیم متر است و رنگ های غالب استفاده شده در آن چهار رنگ ، قزل ، طلایی ، قره و آق بوده و نقوش جای گرفته در آن را گلچه و قره نقش می خوانند.

چاروق دوزی : 
چاروق به استناد لغت نامه دهخدا کلمه ای ترکی است و به نوعی پای افزار و یا کفش اطلاق می شود که از پوست تهیه شده باشد و آن را با ریسمان های ضخیم و بلندی به پای بندند.
این پاپوش سنتی استان خراسان شمالی از زمان های بسیار دور، مورد استفاده قرار می گرفته است و متاسفانه از زمان پیدایش اولین نمونه های آن تاریخ دقیقی در دسترس نیست، قدیمی ترین نمونه های چاروق موجود در این استان مربوط  به حدود هفتاد سال پیش است، حال آنکه قدمت این نوع پای پوش به سال های بسیار دور تر از این زمان برمی گردد.

چاروق با ویژگی ها وظاهر خاصش از گذشته های دور در مناطق شمال شرقی ایران از جمله بجنورد متداول بوده است وبا توجه به وجود ساکنین کرد وترک می توان این پای افزار سنتی را متعلق به این منطقه دانست. 
این پای افزار به دو شیوه تهیه می شده که نوعی از آن با ظرافت کمتر و مخصوص اقشار کم در آمد جامعه بوده و از تزئینات و گلدوزی های کمتری برخودار است و نوع خاص آن از چرمی با کیفیت بالا و ظرافت و دقت بیشتر که سطح آن توسط نخ های ابریشمی رنگی وگلابتون تزئین شده و سطح آن به روش دوخت های تزئینی و حکاکی روی چرم زینت یافته است، تهیه می شود . 

نساجی سنتی:
این هنر گره خورده با زندگی مردم این سرزمین است که دیر زمانی از رونق و شکوفایی خاصی برخوردار بوده و درصد بالایی از مواد اولیه مورد نیاز تولید لباس و پوشاک را در استان تامین می کرده است.
در حال حاضر نیز بخشی از این منسوجات نظیر چادر شب در شهرستان های جاجرم و اسفراین بافته می شود که از ابعاد بزرگ تولید شده آن نیز برای پیچسدن رخت خواب و از ابعاد کوچک آن نیز برای رومیزی و پرده و ... استفاده می شود.
علاوه بر چادر شب ابریشم بافی نیز جزو دستبافته دستگاهی استان محسوب می شود که به دلیل قیمت بالای مواد اولیه آن برای مراسم خاصی چون مراسم عروسی استفاده می شود. 

چوخه: 
در اکثر فرهنگ های لغت چوخه را نوعی تن پوش پشمی معنی کرده اند.
چوخه بافی از صنایع دستی خراسان به ویژه خراسان شمالی است که البته در چند دهه اخیر از رونق کمتری برخوردار بوده است.
این دستبافته معمولا از پشم بره یا شتر تهیه می شود و پس از آماده شدن پشم و تبدیل پشم به نخ تابیده از طریق پودگذاری بر روی دار زمینی تولید می شود. چوخه به عنوان جلیقه، لباس کشتی(پالتوی چوخ)، پا تابه ، کت و شلوار و ... به کار می رود و به علت نوع آب و هوای سرد و شرایط اقلیمی مردان چوخه را به عنوان البسه در زمستان استفاده می کنند.
معمولا جوانان و پهلوانان ایل که عموما ورزشکار و سخت کوش بوده اند سفارش پالتوی چوخ را می دادند و این لباس را به عنوان یک قانون در هنگام مبارزه کشتی به تن می کردند و از اینجا بود که نام این مبارزه به کشتی با چوخه شهرت یافت.

مهمترین علت پوشیدن این لباس استحکام آن است به طوریکه که در مبارزه کشتی هیچ پارچه ای مانند چوخه دوام نمی آورد.

زیور آلات سنتی:
زیور آلات مکمل لباس های سنتی و بومی بوده و معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم این استان است،
آنچنان که در مراسم عروسی و جشن و شادمانی اسب عروس نیز با زیور آلات خاص تزئین می شده است.

هنرمندان ترکمن خراسان شمالی با استفاده از طلا ، نقره، قلع، فیروزه، یشم، عقیق،    مهره ها و نگینهای شیشه ای رنگی، با ابزاری چون سندان، چکش، سمباده، سوهان، انبردست، سیم چین، مته و ...  با ذوق و مهارت خاصی، ضمن حفظ ویژگی ها و اصالت های منطقه به خلق این آثار هنر مشغول هستند.

ساخت سازهای سنتی:
از آنجا که موسیقی به عنوان یکی از ارکان مراسم،جشن ها و آئین های مختلف در فرهنگ بومی، مذهبی و ملی این سرزمین و این استان جایگاه ویژه ای داشته، ساخت سازهای سنتی همواره از مراتب خاصی برخوردار بوده و حضور هنر مندان کمال گرا و مبتکر در ساخت سازهای ایرانی به خوبی مشهود است.

از سازهای بومی و رایج در این استان می توان به سازهای دو تار، سه تار، دهل و سرنا، دایره،کمانچه و قشمه اشاره کرد.
سازهای دو تار (با یازده تا چهارده پرده)، سه تار و کمانچه جزو سازهای زهی محسوب و قشمه و سرنا نیز جزو سازهای بادی محسوب می شوند.
ساز قشمه جزو سازهای اصیل این استان بوده که دارای هفت بند در بالا و یک بند در زیر می باشد و بدنه نی آن از جنس چوب ساخته می شود. 
جنس این سازها غالبا از چوب های گردو، سنجد، توت و افرا بوده و در ساخت ملزومات آنها نیز از موادی چون استخوان و شاخ قوچ استفاده می شود.

کلاه کرکی:
کلاه کرکی، کلاهی از جنس کرک است که به دلیل داشتن حفاظ روی گوش در اصطلاح محلی به کلاه گوشی نیز معروف است.

 این هنر از هنرهای دستی خاص و کهن شهرستان های گرمه و  جاجرم است که ماده اولیه آن کرک بز بوده و به صورت کاملا خام و خود رنگ استفاده می شود. مراحل بافت آن بسیار ساده بوده و بدون دخالت هیچگونه ماشین یا ابزار خاص، تنها توسط پنج عدد میل چوبی بافته می شود. از خواص منحصر به فرد آن غیر قابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است که باعث شده تا کنون کاربرد خود را حفظ کند.
انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #