اخبار داغ

امام باقر(ع)؛ تدوین حدیث و مبارزه با غُلات

امام باقر(ع)؛ تدوین حدیث و مبارزه با غُلات
امام باقر (ع) پایه گذار و شکل دهنده یک انقلاب عظیم فرهنگی بود و عظمت علمی و معنوی امام باقر(ع)، چنان گیرا و جذاب بود که حتی خلفای اموی و دشمنان را به کرنش و تعظیم وا می داشت.
[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از فراهان خبر؛ ائمه معصومین(ع) پیشوایان راستین و حجت‌های خدا بر روی زمین هستند و هر کدام از آن بزرگواران، در زمان خود، طبق شرایط و اوضاع و امکانات و مصلحت اسلام و مسلمین و امر خداوند، کاری را که به صلاح اسلام و حفظ آن باشد انجام دادند که نتیجه تمامی آنها این بود که دین اسلام و زحمات چندین ساله پیامبر اکرم(ص) حفظ شد و در آینده نیز حفظ خواهد شد.

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, فراهان خبر, فراهان خبر,

پنجمین امام شیعیان اثنی عشری، حضرت امام محمّد باقر(ع) است که ولادتش را، نخسین روز ماه رجب سال ۵۷ هجری و عده ای از مورخین در سوم ماه صفر سال ۵۸ هجری ذکر کرده اند. آن حضرت در سال ۱۱۴ هجری به دستور هشام بن عبدالملک اموی در مدینه به شهادت رسید و در قبرستان بقیع مدفون شد.

,

ضمن عرض تبریک ولادت این امام همام به پیشگاه حضرت مهدی موعود(عج)، مقام معظم رهبری(دام ظله)، مراجع عظام و شیعیان و پیروان اهل بیت(ع) در سراسر جهان توجه خوانندگان ارجمند را به نوشتار کوتاهی پیرامون شخصیت و جوانب مختلف زندگانی امام محمد باقر(ع) و فعالیت ها و شیوه های آن بزرگوار در برخورد با مسائل فرهنگی و سیاسی و اجتماعی جلب می کنم.

,

۱ - ولادت نورانی

, ۱ - ولادت نورانی,

ولادت حضرت امام محمد باقر(ع) را، نخسین روز ماه رجب سال ۵۷ هجری و عده ای از مورخین در سوم ماه صفر سال ۵۸ هجری گفته‌اند.

,

پدر بزرگوارش «امام علی بن حسین بن علی بن ابی‏‌طالب(ع) » معروف به سجاد(ع) و مادرش «فاطمه» معروف به ام عبدالله(دختر امام حسن مجتبی (ع)) است که امام صادق(ع) درباره ایشان فرمود؛ «فاطمه، صدیقه ای است که در میان فرزندان حسن بن علیّ(ع) بی نظیر است».

,

حضرت امام محمّد باقر(ع) که از سوی جد بزرگوارش پیامبر اکرم(ص) به «باقر العلوم»(شکافنده علوم و دانش‏ ها) ملقب شد. (۱)

,

۲ - شاهد حادثه کربلا

, ۲ - شاهد حادثه کربلا,

امام باقر(ع) بیش از سه سال از عمر خویش را در حالی که کودکی خردسال بود در عصر جدّش امام حسین(ع) گذراند و در آغاز زندگی خویش از نزدیک، حادثه خونین، اسفناک و تاریخی کربلا را شاهد بود.

,

یعقوبی نقل می کند که حضرت باقر(ع) فرمود: «هنگامی که جدّم حسین بن علیّ(ع) به شهادت رسید، من چهار ساله بودم و شهادت آن حضرت و آنچه که در آن روز بر ما گذشت را به یاد دارم ...». (۲)

,

۳- امامت و رهبری جامعه

, ۳- امامت و رهبری جامعه,

امام باقر(ع) در خلال امامت پدر بزرگوارش حضرت زین العابدین(ع)، از شاخسار رسالت و علوم و معارف نبوی(ص) بهره ها برد و در دامن پاک خاندان وحی و امامت پرورش یافت تا در آینده، مسئولیت رهبری و هدایت جامعه اسلامی و بشری را به عهده گیرد.

,

جابر بن عبّدالله انصاری، صحابی گران قدر رسول خدا(ص) می گوید: «پیامبر اکرم(ص) به من فرمود: تو آن قدر عمر می کنی تا یکی از فرزندان مرا از نسل حسین(ع) ملاقات خواهی کرد. او را «محمّد» می نامند، وی علم دین را کاملاً موشکافی می کند، هنگامی که او را دیدی سلام مرا به او برسان».

,

دانشمندان هم عصر آن حضرت، سخنان شگفت انگیزی از علوم و دانش های امام(ع) را نقل کرده اند که در کتاب های حدیثی و تاریخی ضبط شده است. (۳)

,

۴- اوضاع اجتماعی، سیاسی شیعه

, ۴- اوضاع اجتماعی، سیاسی شیعه,

اوضاع سیاسی در دوران حضرت امام محمد باقر(ع) نیز بهتر از آنچه که در زمان آباء و اجداد طاهرینش(ع) و شیعیان آنها پیش آمد نبود. برخی از مسائل دوران امامت آن حضرت، مقارن با حکومت ظالمانه هشام بن عبدالملک اموی بود. او مانند دیگر خلفای اموی شدیداً به مقام و منزلت حضرت باقر(ع) در بین مسلمانان رشک برده، در راه تصرف حکومت و کنار زدن امام(ع)، از هیچ جنایتی خودداری نمی کرد.

,

عظمت علمی و معنوی امام باقر(ع)، چنان گیرا و جذّاب بود که حتی خلفای اموی و دشمنان را به کرنش و تعظیم وا می داشت. البته به غیر از عراق، در مکه و مدینه نیز شیعیان اندکی وجود داشتند که تعداد آنها نسبت به شیعیان عراق کمتر بود و در میان اصحاب و یاران حضرت تعداد ۴۹۷ نفر از آنها در رجال طوسی نام برده شده اند که رابطه شان با امام(ع) قوی بوده و در کتب اهل سنت، اشخاص بسیار زیادی نام برده می شوند که از حضرت حدیت نقل کرده اند ولی جزو اصحاب ایشان به حساب نمی آیند. تعداد شیعیان اگر چه زیاد بود ولی چنانچه گذشت، به منظور جنبش و قیام عمومی(که بتوان به پیروزی رسید و بر اساس اسلام و مسلمین ضربه ای وارد نشود) نمی شد به آنان اکتفا کرد و اوضاع سیاسی و مصلحت اسلام هم(که تشخیص آن با امام معصوم و حجت خدا در روی زمین است)، اجازه چنین حرکتی را نمی داد.

,

از میان اصحاب خاص ایشان چند نفر بیش از دیگران شهرت دارند و مقدار زیادی از احادث شیعه در جوامع حدیث از طریق آنها نقل شده است که می توان از زرارة بن اعین، بُرید بن معاویة، ابان بن تغلب، ابو بصیر، هشام بن سالم، محمّد بن مسلم، کُمیت اسدی، جابر بن یزید نام برد و بعضی از این افراد تا زمان امام صادق(ع) نیز زنده بودند و از آن حضرت نیز احادیث زیادی روایت کرده‌‏اند و وظایف مهمی را در عصر امام صادق(ع) انجام داده اند. مثلا محمّد بن مسلم می گوید: از امام باقر(ع) سی هزار حدیث و از امام صادق(ع) شانزده هزار حدیث سوال کردم و جواب آنها را برای من فرمودند.

,

امام صادق(ع) فرمود: «احادیث پدرم را کسی جز زرارة و ابو بصیر مرادی و محمّد بن مسلم و برید حفظ نکردند، اینها حافظان دین هستند و در دنیا و آخرت به سوی ما سبقت گرفته‏ اند.»

,

دوران امامت آن حضرت مصادف با ادامه فشارهای خلفای ستم گر بنی امیه مانند: ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک بود که تاریخ، برخورد جنایت کارانه آنها را با اهل بیت پیامبر(ص) و شیعیان ضبط نموده است.

,

در آن دوران، عراق به عنوان مرکز اصلی شیعیان بود و همین مسئله باعث وحشت دستگاه اموی شده بود، لذا حاکمان اموی سعی می کردند از نزدیک شدن مردم عراق با حضرت باقر(ع) جلوگیری کنند. به گمان آنها، چون مردم عراق شیفته محمّد بن علیّ(علیهما السلام) بودند و او را امام می دانستند، از تماس های مردم ممانعت می کردند. لکن در مراحل مختلف از جمله مراسم حج و غیره، مردم مسلمان و به خصوص شیعیان عراق با حضرت باقر(علیه السلام) تماس برقرار کرده و دستور می گرفتند یا سوال ها و شبهات فقهی و غیره را با ایشان در میان می گذاشتند و پاسخ و راهنمائی می شنیدند. (۴)

,

۵ - برخورد با پدیده غُلات

, ۵ - برخورد با پدیده غُلات,

مشکل مهم در آن زمان، مسئله غُلات بود که تعداد آنها رو به فزونی گذاشته بود. آنان با سوء استفاده از روایات امام باقر(ع) و نسبت دادن احادیث جعلی به حضرت می کوشیدند از حیثیت شیعی برخوردار شوند و با کشاندن شیعیان به جمع خود به اغراض سیاسی شان جامه عمل بپوشانند، به خصوص زمانی که امام باقر(ع) در مدینه تشریف داشتند. اما حضرت آنها را طرد می کردند و دستور می دادند که اصحاب و دوست داران ایشان نیز آنها را طرد نمایند. مثلا یفرة بن سعید و بیان بن سمعان را که از رهبران غلات بودند توسط اصحاب امام باقر(ع) تکفیر شدند.

,

غلات، سعی می کردند با وانمود کردن اطاعت ظاهری از امام باقر(ع)، خود را از عمل به وظائف اسلامی معاف دانسته ولی امام(ع) مکرر به لزوم عمل صالح تاکید می فرمودند و سعی در خنثی نمودن اندیشه انحرافی غلات می کردند.

,

حضرت می فرمودند؛ «شیعیان ما اطاعت کنندگان خدا هستند».

,

همچنین می فرمودند؛ «شیعیان ما اهل زهد و عبادت هستند، افرادی که شبانه روزی پنجاه و یک رکعت نماز بجای می آورند، شب‌ها در حال عبادت و روزها، روزه دار و زکات اموال خود را می پردازند و به زیارت خانه خدا رفته و از محرّمات الهی اجتناب می کنند».

,

مسئله دیگر قابل ذکر این است که امام باقرعلیه السلام نسبت به مردم عراق و میزان پایداری و اطاعت آنها در راه و اهداف عالیه اسلامی اعتماد نداشتند، گرچه آنها به شدت اظهار علاقه می کردند اما به دلائلی که بعضی از آنها به سوابق تاریخی مردم کوفه و رفتار آنها با امام علیّ، امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) بر می گردد، اما امام باقر(ع) اعتماد نداشتند و در جواب یکی از شیعیان که گفت: اصحاب و یاران ما(شما) در کوفه جمعیتی زیاد هستند و شما را اطاعت می کنند، فرمودند:«آنها به خون های خود بخیل تر هستند».

,

با توجه به این مسائل (کمی یاران و انصار واقعی و خالص) حضرت باقر علیه السلام، مصلحت اسلام و حفظ آن را در رعایت تقیّه می‌دانستند و علی رغم فشاری که مردم عراق از حاکمان ستمگر و ظالم اموی متحمل می شدند قیام نفرمودند و این مسئله باعث شد که تعداد زیادی در امامت ایشان تردید کردند و لذا انشعاباتی در میان آنها رخ داد و عده ای به امامت برادرش زید معتقد شدند. ولی امام باقر(ع) همواره شیعیان را به صبر و بردباری در برابر مشکلات و مقاومت و خویشتن داری توصیه می فرمودند.

,

روایت مفصّل و جالبی در تحلیل اوضاع سیاسی شیعه و فشار خلفا از آغاز دعوت پیامبر(ص) تا زمان امام باقر(ع) از ایشان نقل شده است که برای روشن شدن نظرات حضرت خلاصه ای از آن را نقل می کنیم؛ «ما اهل بیت[ع] از ستم قریش و صف بندی آنان در برابرمان چه ها کشیدیم و دوستان و شیعیان ما نیز از دست مردم چه ها دیدند. رسول خدا[ص] به هنگام ارتحال از دنیا، اعلان کردند، که ما(ائمه) نسبت به مردم از خودشان اولی تریم، ولی قریش پشت به پشت کردند تا این امر را از معدن و محور آن خارج ساختند و حق ما را تصاحب کردند. حکومت در میان قریش دست به دست گردید تا اینکه دوباره به ما اهل بیت(ع) بر گردانده شد، ولی مردم بیعت ما را شکستند و بر علیه ما تدارک جنگ دیدند، به طوری که امیرالمومنین علیّ بن ابی طالب(ع)، تا هنگامی که به شهادت رسید در فراز و نشیب حوادث قرار گرفته بود. سپس با فرزندش، حسن بن علی(ع) بیعت کردند ولی به او خیانت کردند ... پس از آن با حسین بن علی(ع) با بیست هزار نفر بیعت نمودند ولی به او نیز خیانت ورزیدند ... و پس از آن نیر دائما مورد تحقیر و ستم قرار گرفتیم و مورد قتل و تهدید واقع شدیم، منکران حق دروغ گویان در سراسر کشور اسلامی به جعل حدیث پرداختند و می خواستند ما را در میان مردم منفور سازند که این سیاست پس از شهادت حسن(ع) دنبال شد. چه قدر دست و پای شیعیان را با اندک بهانه ای قطع کردند و کسانی که به دوستی ما معروف بودند راهی زندان ها شدند و اموالشان به غارت رفت تا حجّاج بن یوسف روی کار آمد. او با انواع شکنجه ها عرصه را بر پیروان ما تنگ کرد تا جائی که اگر کسی را زندیق و کافر می نامیدند بهتر از آن بود که او را شیعه علی امیر المومنین(ع) بنامند ...».

,

۶ - تدوین تاریخ و حدیث

, ۶ - تدوین تاریخ و حدیث,

شیعیان و پیروان اهل بیت(ع) با توجه به توصیه قرآن، پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) همواره در حفظ، نقل و تدوین حدیث تلاش می کردند و آثار گران بهائی از خود به یادگار گذاشته اند. امام علی(ع) نخستین شخصیتی است که احادیث رسول خدا(ص) را جمع آوری کرد. حکم بن عتیبه می گوید؛ «در مسئله ای با امام باقر(ع) اختلاف نظر داشتم. حضرت کتابی را به من نشان داد که به خط علی بن ابی طالب و املای رسول خدا بود». (۶)

,

متاسفانه حاکمان ظالم و ستم‌گر اموی به منظور جلوگیری از ثبت و نشر، حدیث مشکلات و آسیب های فراوانی را برای جامعه اسلامی به وجود آوردند. با تغییر و تحولات فرهنگی و سیاسی جامعه و کم شدن فشار حکام اموی، در عصر امام باقر(ع) فرصت خوبی فراهم شد تا پس از صدور فرمان عمر بن عبد العزیز مبنی بر برداشتن منع حدیث و آزاد شدن نگارش آن هرکدام از شاگردان و یاران امام پنجم، با حضور در کرسی درس امام باقر(ع) صدها و هزاران حدیث و روایت را حفظ و حفظ نمایند. محمد بن مسلم از اهالی کوفه، از جمله این شخصیت های بزرگ شیعه است که موفق شد در کرسی درس امام باقر(ع) در مدت چهار سال در مدینه حاضر و در حدیث و فقه سی هزار روایت جمع آوری نماید. و در زمان امام صادق(ع) نیر موفق به گردآوری هفت هزار حدیث شد. (۷)

,

محمد بن مسلم همچنین کتابی با عنوان «اربع مئة مسئلة» تالیف کرد. جابر بن یزید جعفی از اهال کوفه، به مدینه رفت و موفق شد هفتاد هزار حدیث جمع آوری کند.

,

زُرارة بن أعین از شاگردان آن حضرت، تعداد هزار و دویست و سی و شش حدیث، از آن بزرگوار نقل کرده است. (۸)

,

۷- امام باقر(ع) و برخوردهای سیاسی

, ۷- امام باقر(ع) و برخوردهای سیاسی,

در دوره امام باقر(ع) زمینه های انقراض امویان و روی کار آمدن عباسیان و پدیدار شدن مشاجرات سیاسی و بر سر حکومت مسلمین و نزاع های قومی هموار شده، به خصوص بعد از حادثه خونین کربلا که چهره ننگین بنی امیه را سیاه کرد و نفرت مردم از اعمال و کردار آنان زیاد شد و عده ای زیاد به سوی اهل بیت(ع) هدایت شدند و حقانیت آل علی(ع) بر آنها آشکار شد. لکن مردم به جهات متعددی از جنگ و درگیری نظامی با حاکمان رو گردان شده و به تدریج به طرف معارف و علوم الهی گرایش پیدا کردند و توسط امام سجاد و امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) به بهترین نحو هدایت شدند و هزاران حدیث از زبان آن بزرگوار در توضیح و تبیین معارف اسلامی و قرآنی و فقهی و تفسیری در دسترس مردم و دانشمندان قرار گرفت و لذا قیام با شمشیر در این زمان به علت شکست‌های سابق و خفقان فراوان و کمبود حماسه آفرینان ممکن نبود و نهایت تلاش امام باقر(ع)، صرف مبازره فرهنگی و تبیین و تدوین سنت نبوی و اسلام ناب محمدی[ص] شد و از آنجا که وجود امام باقر(ع) با آن هدایت ها و معنویات وجودی به ضرر حکومت بود و همواره بنی امیه از آل علی و اهل بیت پیامبر(ع) خوف داشتند، درصدد اذیت و آزار حضرت بر می آمدند ولکن ائمه معصومین(ع) هیچ گاه از اهمیت تکلیف شورش و انقلاب بر علیه ظلم و ستم اموی غافل نبودند و به طور غیر مستقیم قیام های حق طلبانه شیعه را رهبری می کردند، برای نمونه می توان از حرکت زید بن علیّ(برادر حضرت) نام برد. از امام باقر(ع) در روایاتی نقل شده است که قیام ایشان را تایید می کرده و فرمود؛ «... اما برادرم زید، زبان من است که با آن سخن می گویم. برادرم زید قیام خواهد کرد و در راه حق و حقیقت به شهادت خواهد رسید. وای بر کسی که از یاری او سر باز زند و وای بر کسی که با به جنگ بپردازد». (۹)

,

جناب زید(رض) پس از قیام خونین در سال ۱۲۰ یا ۱۲۲هجری(بنا به اختلاف نظر مورخین)، در زمان امامت امام جعفر صادق(ع) به شهادت رسید.

,

پیروان اهل بیت(ع) و مکتب شیعه اثنا عشری معتقدند، ائمه معصومین(ع) پیشوایان راستین و حجت های خدا در زمین هستند و هر کدام از آن بزرگواران، در زمان خود، طبق امر خداوند و شرایط و اوضاع و امکانات و مصلحت اسلام و مسلمین، کارهائی را که به صلاح اسلام و حفظ آن باشد انجام دادند و اثر همه آنها این بود که دین اسلام و زحمات چندین ساله پیامبر اکرم(ص) حفظ شده است و در آینده نیز خفظ خواهد شد. امروز پس از هزار و چندی سال اسلام در بین مردم جهان به عنوان دین جامع و فراگیر، الگو و سرمشق انسان هاست و روز به روز بر پیروان آن افزوده خواهد شد تا روزی که به امر خدا، مهدی موعود، حضرت بقیة الله الأعظم(عج) ظهور فرماید و انتقام تمام ظلم هایی که در حق ائمه طاهرین(ع) شده بگیرد و حکومت جهانی اسلامی را در سراسر گیتی به اجرا در آورد. ان شاء الله.

,

منابع:

,

۱ - پیشوائی، سیمای پیشوایان در آینه تاریخ ص ۷۷.

,

۲ - شیخ مفید، الأمالی ص ۳۲۱.

,

۳ - شیخ طبرسی، الاحتجاج ص ۱۷۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب ج۴ ص ۲۹۵.

,

۴ - حاکم النیشابوری، المستدرک ... ج ۱ ص ۱۱۰.

,

۵ - نجاشی، رجال النجاشی ص ۲۵۵.

,

۶ - شیخ مفید، الاختصاص ص ۲۰۱.

,

۷ - شرف الدین، مولفوا الشیعة فی صدر الاسلام ص ۶۴.

,

۸ - شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال(رجال الکشی) ص ۱۶۳؛ الخوئی، معجم رجال الحدیث ج ۷ ص ۲۴۷.

,

۹- اعلام الهدایة ... ج ۷ ص ۱۲۵.

,

نویسنده؛ حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی

,

 دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع)

,

 انتهای پیام/

]
  • برچسب ها
  • #
  • #
  • #
  • #

به اشتراک گذاری این مطلب!

ارسال دیدگاه