یادداشت؛
فضای مجازی نسل سوم، در حقیقت دیگر فضای مجازی نیست، حقیقت مجازی است
شبکه گسترده ابزارهای الکترونیکی هر روز بیش از گذشته در تار و پود زندگی بشر تنیده می‌شود و او را به دنیایی جدید و فضایی مجازی وارد می‌کند.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ علی تارم در اساتیدخبر نوشت:
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, اساتیدخبر,,
شبکه گسترده ابزارهای الکترونیکی در کنار مزایا و فواید فراوان، آسیب‌ها و مشکلات گوناگونی را نیز به همراه دارد. زندگی در این فضا تنها در صورتی رضایت‌بخش خواهد بود که این آسیب‌ها را بشناسیم و با برنامه‌ریزی، تقویت اراده و احساس مسئولیت، اجازه ندهیم این فرصت بزرگ، به تهدیدی ویرانگر تبدیل شود.
,آسیب‌های این فضا را می‌توان در گروه‌های متعددی چون علمی، اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، روانی و جسمانی دسته‌بندی و تحلیل کرد.
,در این یادداشت به برخی از آسیب‌های علمی و فکری ابزارهای نوین ارتباطی می‌پردازیم و بیان سایر عناوین را به فرصت‌هایی دیگر موکول می‌کنیم.
,مراحل رشد و تکامل اینترنت را باید در قالب وب‌های سه‌گانه از جهان مجاز تا حقیقت دانست چه آنکه ازنظر تاریخی فضای مجازی مراحل سه‌گانه‌ای را به شرح زیر تا به امروز پشت سر گذاشته است:
,وب ۱: خبرهای آمده را انسان استفاده می‌کرد. مانند خبرگزاری‌ها.
,وب ۲: افراد هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده بودند مانند تولید وبلاگ و وب‌سایت.
,وب ۳: فضای آنلاین است مانند شبکه‌های اجتماعی که امروزه برخی از آن‌ها بالای یک میلیارد کاربر (بالاتر از هر شبکه ماهواره‌ای) دارد که آسیب‌های مرتبط با فضاهای نوپدید شبکه‌های اجتماعی به‌صورت جداگانه در یادداشت دیگری در آینده بررسی خواهد شد.
,نکته مهم آنکه فضای مجازی نسل سوم، در حقیقت دیگر فضای مجازی نیست، حقیقت مجازی است. زیرا در این فضا می‌توان بر حقیقت افراد و روح و روان آن‌ها تأثیر گذاشت.
,آسیب‌های فردی و اجتماعی
,در کنار مزایای پیش‌گفته، آسیب‌های متعدد فردی و اجتماعی آن را نیز نباید ازنظر دور داشت همان‌گونه که از سوی منابع رسمی همواره دراین‌باره اعلام و هشدار داده می‌شود. ازجمله اهم آسیب‌های این فضای نوظهور را به‌صورت محدود این‌گونه می‌توان برشمرد:
,۱٫وجود بالای ۲۰۰ هزار ویروس رایانه‌ای، دریافت نزدیک به ۸۰/ پیام‌های آنلاین افراد ۱۳ تا ۱۷ سال از افراد ناشناس، حمله هکرها هر ۳۹ ثانیه یک‌بار به کامپیوترهای متصل به اینترنت و خطرات آشکار و پنهان دیگری که هرلحظه در حال افزایش است.
,۲٫ به علت روبرو شدن کاربران با جذابیت و تنوع غیرقابل وصف در جستجوهای اینترنتی و عدم امکان تحلیل یافته‌ها، سردرگمی و بحران معرفتی و رنگ باختن اخلاق و معنویت در کنار دل‌بستگی‌های کاذب، از دیگر آثار فراگیر جهت مخاطبان عمومی این فضا به‌حساب می‌آید.
,۳٫ به‌صورت خاص‌تر در مباحث فرهنگی، عدم توجه به مالکیت فکری و معنوی افراد و سازمان‌ها در حوزه‌های مختلف علمی و هنری بدون هرگونه رد پای مسئولیت‌پذیر و تعهدآور و همچنین به چالش کشیدن نرخ مطالعه کتاب و مجلات معتبر و به‌طور طبیعی ورشکستگی صاحبان این‌گونه مشاغل، می‌تواند از نتایج ناگوار فضای مجازی اخلاق زده باشد.
,۴٫ در سطح کلان‌تر و استراتژیک باید توجه داشت ازآنجاکه اینترنت فضای جولان و قدرت‌نمایی کشورهای طراح و پردازنده آن است، طبیعی است که هم درصدد القای فرهنگ خود بر دیگر فرهنگ‌ها و عقاید باشند و هم مکاتب و تفکرات مخالف خود را برنتابند و به انحای متعدد به تقابل با آن‌ها برخیزند، ازاین‌رو با توجه به اینکه مدیریت اطلاعات این‌گونه فضاها در اختیار آن‌هاست، می‌بینیم بسیاری از اخبار در موتورهای بزرگ جستجوگر، مربوط به اسلام هراسی است. ولی در سوی دیگر فیلم‌های ضد اسرائیلی معمولاً حذف و کنار گذاشته می‌شود.
,اگرچه فناوری اطلاعات و شبکه جهانی اینترنت نقش بسیار مؤثری در پیشرفت تحقیقات علمی و دسترسی به منابع آموزشی و پژوهشی ایفا کرده است، ولی همین ابزار را می‌توان مانعی بزرگ در برابر رشد علمی بسیاری از افراد به شمار آورد، چراکه گسترش استفاده‌های نادرست از فضای مجازی، مشکلات متعددی را در مسیر تحصیل، تحقیق و آگاهی آن‌ها به وجود آورده است. برخی از این مشکلات عبارت است از:
,۱. اتلاف وقت و بی‌برنامگی
,جذابیت‌ها و جنبه‌های سرگرم‌کننده فضای مجازی آن‌چنان ما را به خود مشغول می‌کند که گذشت زمان را از یاد می‌بریم و تا به خود می‌آییم می‌بینیم که مدتی طولانی را صرف وبگردی، چت و گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی کرده‌ایم. با این شرایط، طبیعی است که بخش مهمی از برنامه‌های تحصیلی و علمی دانش‌آموزان و دانشجویان دچار اختلال شود و ساعات فراوانی از وقت مفید افرادی که وظیفه اصلی آن‌ها مطالعه و تحصیل است، به بیهودگی بگذرد.
,۲. پراکندگی ذهن و جلوگیری از تمرکز
,در اختیار داشتن هر یک از ابزارهای ارتباط با فضای مجازی به معنی در دسترس بودن برای دیگران و آگاهی لحظه‌به‌لحظه از اخبار، مطالب و حوادث گوناگون است. با این شرایط، عملاً فرصتی برای خلوت کردن با خود، تمرکز بر یک موضوع و مطالعه دقیق باقی نمی‌ماند. این در حالی است که بدون رها کردن فکر از پراکندگی و جمع‌کردن حواس، موفقیت در فعالیت‌های علمی ممکن نیست. برخی بررسی‌ها نشان داده است باوجود مزایای فراوان جزوه‌نویسی رایانه‌ای، دانشجویانی که در کلاس با استفاده از رایانه همراه جزوه می‌نویسند، معمولاً به خاطر درگیر شدن با دیگر موضوعات، دچار افت در یادگیری می‌شوند.
,۳. مواجهه با اطلاعات بی‌اعتبار
,سهولت تولید و عرضه اطلاعات در فضای مجازی، آن را به اقیانوسی بی‌کران از انواع مطالب درست و غلط تبدیل کرده است. اگرچه با هر بار پهن کردن تور جستجو در این دریا، یافته‌های فراوانی به چنگ می‌آید، اما ارزش و اعتبار این مطالب، یکسان نیست. مدل ذهنی عموم مردم این‌گونه شکل‌گرفته است که وقتی مطلبی را به‌صورت مکتوب درجایی می‌بینند، برای آن ارزش بیشتری نسبت به مطالب شفاهی قائل شوند و حتی اگر زودباور نباشند، آنچه خوانده‌اند، ناخودآگاه در ذهنیت آن‌ها تأثیر می‌گذارد. حضور مستمر در شبکه‌های اجتماعی و قرار گرفتن در معرض داده‌های گوناگون فضای مجازی، این تأثیرپذیری را به‌مراتب بیشتر می‌کند.
,۴. کاهش کیفیت تحقیقات علمی
,دسترسی آسان به اطلاعات و منابع علمی فرصت بزرگی را برای گسترش و تعمیق تحقیقات پژوهشگران فراهم می‌سازد. بااین‌حال، افرادی که انگیزه و مهارت کافی در بهره‌گیری درست از این منابع ندارند، همین فرصت را به تهدیدی برای پیشرفت علمی خود تبدیل می‌کنند و در فعالیت‌های تحقیقاتی به کپی کردن و رونویسی مطالب آماده رو می‌آورند. متأسفانه با گسترش ابعاد زندگی در فضای مجازی، رواج این روش در میان دانش‌آموزان و دانشجویان افزایش‌یافته و به مانعی در برابر رشد واقعی آن‌ها تبدیل‌شده است.
,۵. تزلزل در باورها
,اطمینان و استحکام در باورها، زندگی را سرشار از آرامش، نشاط و انگیزه می‌کند. همان‌گونه که باقی ماندن در شک و تردید، نتیجه‌ای جز سستی و اضطراب ندارد. ویژگی‌های فضای مجازی آن را به کانونی برای طرح افکار و نظرات متفاوت و ایجاد تردید و شبهه در باورهای اساسی انسان تبدیل کرده است. مواجهه با این مطالب اگر به بررسی، تفکر و مطالعه بیشتر و انتخاب بهتر بینجامد، بسیار مبارک و مفید خواهد بود چراکه استحکام واقعی باورها و اطمینان حقیقی، تنها در پرتو شک و گزینش دوباره حاصل می‌شود. اما ازآنجاکه اکثر افراد پس از برخورد با پرسش‌ها یا مطالب تردید آفرین از کنار آن بی‌تفاوت می‌گذرند، حضور در این فضا به‌صورت ناخواسته، بنیان‌های فکری آنان را متزلزل می‌سازد.
,راهکارها
,با توجه به نکات فوق و آسیب‌های پیش‌گفته، به چند راهکار -که در حقیقت یادآوری به‌حساب می‌آیند- جهت استفاده سالم‌تر از این فضا بخصوص برای جوانان عزیز اشاره می‌شود:
,۱٫به بحث‌های دینی و اعتقادی که علم و اطلاعات کافی درباره آن‌ها نداریم حتی‌الامکان به‌عنوان طرف بحث و مناظره ورود نکنیم، بخصوص در تالارها و انجمن‌های گفتگو که این‌گونه بحث‌ها برای کسانی که مسلط بر مسائل دینی و مذهبی نیستند گاه شکننده است، زیرا بوده‌اند جوانان متدین و معتقدی که باانگیزه دفاع از باورهای مذهبی خویش به این فضاها کشیده شدند ولی به خاطر ناتوانی مقابله و جواب به سیل هجومی شبهات وارده از سوی مخالفان، صدماتی در حوزه باورهای اعتقادی و روحی بر آن‌ها وارد شد.
,۲٫آشنایی با افراد ناشناس در فضای مجازی را زمینه ارتباطات خارج از این فضا مانند دوستی و ازدواج قرار ندهیم، این هم از آسیب‌های جدی و پردامنه دنیای اینترنت بوده، که گاه موجب اغفال جوانان شده، یا مواردی از آن‌ها که به‌قصد ازدواج مسیر ارتباط را ادامه دادند، و به آسیب‌های متعددی گرفتار شدند.
,۳٫ مطالب و نکات به‌دست‌آمده از فضای مجازی را نباید مبنای قضاوت و تصمیم‌گیری خویش قرار دهیم، چراکه امروزه یکی از راه‌های گسترش شایعه در مسائل سیاسی، اجتماعی و حتی پزشکی استناد به برخی از این اخبار و حوادث به فضای عمومی اینترنت و همچنین شبکه‌های اجتماعی بوده، درحالی‌که این‌گونه منابع نمی‌توانند از اعتبار و قوت لازم برخوردار باشد، که این خود آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی متعددی را در پی خواهد داشت که به حراج گذاشتن آبروی دیگران یکی از آن‌هاست.
,۴٫ استفاده از سایت‌ها و مجموعه‌های علمی شناخته‌شده داخلی و بین‌المللی مرتبط با رشته و علایق علمی، فرهنگی و اجتماعی راهکاری مؤثر در سلامت روانی افراد جامعه خواهد بود.
,امروز در دنیا و ازجمله در ایران پایگاه‌های بسیار ارزشمندی در حوزه‌های مختلف علمی، اجتماعی و صنفی طراحی و راه‌اندازی شده است که برای سلیقه‌ها و گرایش‌های مختلف جامعه قابل‌استفاده است.
,امید است جوانان با درک درست از این نعمت و فرصت فراهم آمده که قابلیت‌های مثبت فراوان آن غیرقابل‌انکار بوده و در حقیقت چاقویی دو لبه است، ضمن بهره‌برداری‌های لازم، از آسیب‌های فردی و اجتماعی آن بتوانند خود را مصون و سالم نگهدارند که این با مدیریت خانواده‌ها و نهادینه کردن اصول اخلاقی و اعتقادی میسر خواهد بود.
]
ارسال دیدگاه