• سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۳۹۶ ۰۹:۵۰
• کد خبر : 1151496

• اخبار
• سایر رسانه ها

جامعه روشنفکری در ایران معاصر با چهار قطب مختلف شاهد دو نوع جریان روشنفکری دینی و غیردینی بوده است که هر یک ازآنها شاخه های فرعی نیز داشته از فعالیت برخوردار بوده بوده اند. از این رو شاخه های روشنفکری در بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای را مطرح می کنیم.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل کوگانا،برای مومنان به قران این آیه ملاک زندگی اجتماعی است« کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللّه »شما بهترین امتی بودید که به سود انسانها آفریده شده اند ؛(چه اینکه) امر به معروف و نی از منکر میکنید و به خدا ایمان داریدسوره آل عمران، آیه110
 

 براستی روشنفکر تفاوت بین موضوعی مطلق در مقابل موضوعی نسبی و اصولی ثابت در مواجهه با شاخه های فرعی متغیر چگونه تفکیک می کند؟
جامعه روشنفکری در ایران معاصر با چهار قطب مختلف شاهد دو نوع جریان روشنفکری دینی و غیردینی بوده است که هر یک ازآنها شاخه های فرعی نیز داشته از فعالیت برخوردار بوده بوده اند. از این رو شاخه های روشنفکری  در بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای را مطرح می کنیم  (بیانات ایشان با اعضای هیئت علمی همایش جهانی حکمت مطهر 1382/12/18)

1. جریان روشنفکری صحیح دینی: منظور جریانی است که با هدف حفظ و استمرار اسلام ناب محمدی (ص) از یک سو با رکود فکری، سطحی نگری، مقدس مآبی و تنگ نظری به مقابله برخاسته است و از سوی دیگر انفعال در مقابل اندیشه های وارداتی و غیرمنطقی را برنمی تابد و التقاط فکری را رد می کند و چهره ای روشن و ناب از اسلام بر اساس مقتضیات زمان و مکان ارائه می دهد.

2. جریان روشنفکری التقاطی دینی: روشنفکرانی که در این جریان جای می گیرند، دغدغه دینی داشته اند امّا تحت تأثیر مکاتب وارداتی غربی مانند لیبرالیسم، مارکسیسم و ناسیونالیسم درصدد ارائه اسلام مدرن برآمده اند و نتیجه کار آنها دوری از اسلام راستین و ارائه افکار التقاطی بوده است.

3. جریان روشنفکری لائیک یا سکولار: این جریان استمرار جریان روشنفکری غربی است که دین را امری شخصی می داند و با اعتقاد به سکولاریزم، اومانیسم و لیبرالیسم، می کوشد کشور را به سوی ارزش ها و آموزه های غربی سوق دهد.

4. جریان روشنفکری الحادی: این جریان به صورت بنیادی با دین و باورهای مذهبی در ستیز است و بیشتر از تفکرات سوسیالیستی و مارکسیستی برخوردار است .

کما اینکه بعد از جنگ جهانی دوم روشنفکران در جهان معاصر عمدتاً با 4 قطب مختلف (ناسیونالیزم، فاشیزم و کمو نیزم ولیبرالیسم) در برابر هم صف کشیده بودند و در بیان حقیقت مورد ادعا در رابطه با قدرت به فعالیت پرداختند.
" ژولین بندا" متفکر فرانسوی حدود 90 سال پیش و دقیقاً در سال 1927م، کتاب خیانت روشنفکران را نوشت این عنوان شوک آور حاصل مطالعه ی او از فاجعه های دو قرن پیش از خود و تا حدودی هشدار به جریان روشنفکری در ازمنه ی بعد از خود بود .

"بندا "روشنفکران را به مثابه گروهی محدود و فوق العاده با استعداد می بیند که از نظر اخلاقی روح انسان را به کمال میرسانند. روشنفکر واقعی موجودی است بسیار نادر چون او واقعا از استاندارد های ابدی چون حقیقت و عدالت که دقیقا در این جهان کمرنگست حمایت میکند و آزادگی را فدای آزادی نمی کند.

از نظر وی روشنفکر واقعی دیگر از جهان مادی عبور کرده و در جستجو و اشاعه عدالت و حق به جهان ماورای طبیعی قدم گذاشته است. همچنان روشنفکر در جامعه از فساد رنج میبرد دفاع از توده ها و مستضعفین را یک اصل انعطاف نا پذیر میداند. با این حساب  وبا توجه بررسی افراد زیادی که کتاب "بندا" را مورد تدقیق قرار داده اند. خلاصه همه آن تلخکامی و تراژدی سرانجام با مرور زمان صدق گفتار ودرک بالای او از ماهیت رفتار روشنفکری را روشن کرد او مختصراً این ماهیت رفتاری را توضیح می دهد هرگاه موضوعی با سیاست ارتباط پیدا می کند روشنفکر از تفکر مستقل عاجز مانده و به وکیل مدافع شیطان تبدیل می شود و (شیطان موکلان را تحسین )می کند.

از سوی دیگر دکتر شریعتی در زمان خود با ابراز نگرانی از نوع نگرش روشنفکری در آینده می گوید: افسوس ، روزی می رسد که بی دینی نماد روشن فکریست. امروزه آن پیش بینی به این رویه تبدیل شده است مفتی کانال های ماهواره ای مخالفت با انقلاب مردمی تعارض با ارزش های دینی و نامه پراکنی شبهه انگیز ، کسانی با تبدیل شدن به یک نظریه پرداز خلق الساعه با نشانی مشخص "ستاره  تلویزیون ماهواره ی و سایت خبری بیگانه" تحت عنوان اندیشه آزاد و آزادی بیان از طرفی که در مقابل ظلم و ستمگری و زیاده خواهی فراگیر جهان سلطه قد علم کرده است با عباراتی سخیف به زبان سرائی و دندان سای می پردازد چگونه این اتفاق افتاده است؟

نتیجه اجتناب ناپذیر این اتفاق در دوگانگی سیاسی نهفته است که با نگاه کور و احساس نزدیکی با بسیاری از دولتمردان غربی و موسسات تحت پوشش به خودنمایی می پردازد تا به زعم خود با اطمینان بگوید بدون امکان افتادن به خطا، درد و رنج بشری را می شناسد و تاکید کند که در سودای عشق به شهرت به بیان درگیری با خود و پدیده پنداری هم ترازست!..

نکته اینکه میان ژولین بندا فرانسوی و آنتونیو گرامشی ایتالیائی و فهرست بلند نویسندگان، متفکران و مباحث مواج در مورد نقش روشنفکر در جامعه یک چیز مشترک است. زیرا همه ی آنها توافق دارند که وظیفه اساسی روشنفکر نهفته در "نقد" واقعی فکری در وهله ی اول همان خود و گروهی است که خود به حمایت از آن پرداخته است و چالشی برای ارائه راه حل ها در این وادی است.

 بنابراین دست کشیدن از این کار با توجه به شرح کتاب "خیانت فکری روشنفکران" بندا او را به تمرکز اساسی در خیانت روشنفکری سوق داده است. این گروه زمانی که طوفان سیاسی به پیکره ی جامعه از سامانه ی اتلانتیک شمالی یا آن سوی اقیانوس اطلس  از سوی چهان سلطه و نه از سوی متفکران مستقل و بی غرض نزدیک و عرضه می شود آنها با طرح دیدگاه پوپولیستی و رسانه ی پایه ی منطق و هوشیاری و شجاعت خود را در برابر جزر و مد جهانی سازی از دست می دهند و در راه  قیمت گذاری منطق و عینیت بخشی سطح آگاهی خود تبدیل به غلطتک بوق و طبل و مکانیزم برخی نهادهای بین المللی برج و بار و ساخته بر طراحی های سیا و موساد از خون بهای محرومین و مستضعفین تنها از یک زاویه پر طمطراق به تهیج احساسات پرداخته با جهلی درهم ریخته شعار بیگانه را لعاب ذهنیت خود و خواسته های مردم می پندارند.

خلاقیت فکری و ارزش های والای انسانی جوهر متعالی انسان ربانی را با تردید پورسانت سیاسی، اختلافات قومی و عدالت خواهی ظاهری بدون توجه به ملاحظات اصیل با اهداف و منظور دشمن تطبیق می دهند و در واقع آنها نمونه از "روشنفکران خائن" هستند.

 بسیاری از روشنفکران و نویسندگان با رفتن بسوی دایره تعمیم و توجیه و اشکال تراشی مذموم به ارعاب افکار عمومی می پردازند و تنها به کف زدن و سوت کشیدن برای سوار بر موجی از نارضایتی سطحی با نادیده گرفته بسیاری از هزینه های سنگین پرداخت شده از سوی انقلاب می پردازند.

آنچه از روشنفکران و نویسندگان مشمول عبارت مذکور بر می آید صرفاً بی منطقی در موضوع ضعف عینیت بخشی در نقد واقعی و تقلیل و زن خواسته در ارائه نظر است که ارعاب، تخدیر، تشویش اذهان و نگاه افکار عمومی همراه با تخریب شخصیتی و تهدیدو تطمیع همگران طیف خود دتخطئه دیگران به عدم تحمل بخش عمده ای از مسئولیت و تعهد وفرار از آن روی می آورند.

در حالی که جامعه فکری واقعی بدنبال حقیقت است و برای تشویق پوپولیستی کلاهی نمی دورد. زیرا خیانت در این مرحله به دو سطح می رسد خیانت به نقش خود و خیانت به حقیقت خود هنگامی که رسانه بدنام دکانش را با حرف ها و مطالب این گروه گرم می کند خیانت دو برابر شده است. او مردم را تحریک به دروغ گفتن و دروغ شنیدن می کند تا در نتیجه به شکل گیری یک فرهنگ پوپولیستی مبتنی بر دروغ توهم و اغراق و بهانه ی ناشایست گسترده کمک کند و کسانی که دشمن را از روی عقلانیت، روشنگری و خردگرایی همواره دشمن می بینند بایکوت کند.

در جهان معاصر دو نوع از روشنفکران وجود دارند روشنفکر فکری مردمی؛ روشنفکر فرصت طلب و بازاریاب توهم روشنفکری که مردم در برابر واقعیت قرار می دهد و از حقیقت دور می کند چقدر تلخ است این سوگند سمی با چاشنی غریزه جناح خاص سیاسی و قدرت و ثروت طلبی آنی یکی از توابع تلاش فکری به اظهارات و ارائه بدیل ها برمی گرد که بسیاری از اندیشه های انسانی و ارتباطات« فکری را صیقل می دهد و همانند علم که پاسخگوی نیازهای عادی است گفتمان سیاسی روشنفکر نیز جوابگوی مطالبات توده محروم است .

جهت مطالعه ی بیشتر کتاب بن بست تاریخی روشنفکران، اندیشمندان غربی یکدیگر را بابت پوچ گرائی تخطئه می کنند
 

کتاب تورم ذهن روشنفکران اروپایی و سیاست به نویسندگی دیوید سیسنز در زمان و فضا و محیط کار فرهنگی و فکری روشنفکر به عنوان یک تولید کننده ایده ها و اشکال محتوای فرهنگی با برجستگی عقلانیت در اعتراض به فرهنگ مهاجم و مغرض علیه توده ها با تمایل به حفظ استقلال با در نظر گرفتن موقعیت خویش و جامعه ی خود تحت هر شرایطی بفکر حفاظت از میراث فرهنگی، هنری و فکری کشور است. عنوان روشنفکر متعهد برای کمک به بازیگران فکری درگیر در مسائل مربوط به ریشه عمده ای از مشکلات جامعه و تلاش برای رسیدگی به معضلات به نفع جامعه و تلاش جهت تغییر برای بهتر عملکردن است.

در این پروسه ی فعال "سارتر" آگاهی از منافع عمیق و آینده جامعه به انتقال ایده های خود از طریق تقدیم نظر انتزاعی به تجسم عملی را از طریق یک پیشنهاد برای حل مسائل مردم با راه حل های واقعی در آرمان انقلابی و برجسته در جامعه می بیند.
 

روشنفکران از که دفاع می کنند؟ و آیا برای فعالیت های عملی از ذهن خود خارج شده و با شرکت در زندگی اجتماعی بوسیله ابراز تجزیه و تحلیل به طرح پیشنهاد و راه حل ها می پردازند و همچنین به دفاع از ارزش ها و حقیقت عدالت و آزادی به عنوان نگهبان ارزش های انسانی ثابت شده گام برمی دارند یا برای تبدیل شدن به طوطی سخنگو می خواهند تماشگرانی را از دو سکوی رو در رو جذب کنند و به تکرار محتوای شکست خورده اردوگاه غربی بپردازند و اینگونه است که صدای مظلومان و به حاشیه رانده شدگان جامعه جهانی با یک حس انسانی ظاهری در سطوح بالاتر در یک سالن فکری بسته و یا برج عاجی در رفاه نشسته خود را به عنوان نمادی از مدلینگ سیاسی گرفتار، سست عنصری در موضع لرزان فرهنگی می بینند در اینجا تنها یک راه انقلابی برای سرعت بخشیدن به انفجار حق و عدالت باقی می ماند آنهم بازگشت به منابع غنی خودی همچنان که"پائول نیزان" یکی از دوستان سارتر، فیلسوفی که حاضر به قبول بسیاری از مدال ها وجوئز نشد و حتی "جایزه نوبل" در ادبیات را رد می کند، چرا که او این افتخارات را یک شکل از محدودیت آزادی خویش و باعث از دست دادن استقلال خود در برابر قدرت سیاسی  معاصر میدانست. تفکر موضوعی و متن را بر موقعیت تاریخی و سیاسی ترجیح داد.

قطعات قابل توجه در تعاریف قبلی از سارتر و گرامشی و غیره مجددا بر ضرورت تعامل با روشنفکر و به طور موثر برای انتخاب سبک زندگی پر محتوای وزین نه تنها با خلاقیت ایده ها و ارزش های معتبر که دارای تاثیر در رفتار مردم است بلکه از طریق مشارکت کیفی از جمله خدمات امور عمومی با شناسایی عوامل و عناصر فرهنگی در توجه به عنوان تلاش و مبارزه فکری برای ارائه یک مجموعه منسجم از پاسخ به معضلات آزار دهنده در مقابل جوامع انسانی این دوره از زندگی بشری خلاصه می کند.

 بنابراین آنچه از روشنفکران عنوان مطلب مورد بحث بیشتر شنیده شده ایجاد تردید و شک و شبهه بوده نه ارایه دفاعی قاطع از موجودی ها خویش و زندگی فرهنگی خود که صریحاً باید گفت : زمان  تغییر و باز کردن این کلاف سرد رگم فرا رسیده است بخصوص آنا که این مسیر بی پایان را رفتند اندوهناک از آن باز می گردند

این عبارات به این معناست که با از دست دادن فکری روح مبارزه و خم شدن ستون فقرات روشنفکر در مقابل بیگانه و یا خنثی بودن هیچگاه موقعیت نظارتی ریشه ی در قبال مسائل و پدیده های جاری نداشته و صلاحیت انتقاد و پیشنهادش را خدشه دارکرده است در حالی که او می بایست به نفع کشور و مردمانش به ویژه در فرهنگ و اقتصاد و سیاست به همه جای جهان سرک بکشد همان گونه که "ژان پل سارتر و "پیر ویدال ناکی شکنجه در الجزایر، زمان استعمار فرانسه و  پیر بوردیو  به منظور دفاع از بیکاران و نوآم چامسکی در انتقاد از سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا به شدت در چهارچوبی بین المللی تلاش کردند و از چارچوب جناحی، قومی و فرقه ای و ملی و منطقه ای فراتر اندیشیدند و پیشتر اینکه "الکسی دو توکویل" فلیسوف فرانسوی ، رفتار وحشیانه آمریکا و فرانسه علیه عدالت و انسانیت را محکوم کرد.

در پایان باید گفت آیا این شرم آورنیست که در مسیر تبدیل شدن به "بهترین امت ها"همانگونه که درآیه اول آغازین مطلب آمده به فرزندان ملت و منافع کشور برای دلخوشی دشمنان خود و تجدید سرنوشت بدبختی با غفلت و تغافل  راه را برای نفوذ بیگانه بازکنیم و از تعهدات اولیه به جامعه ی خود و محرومین و مستضعفین دنیای معاصر چشم بپوشیم همواره انتخاب با ماست چون انسانیم و به انسانیت بهای فراوان قائلیم.

عبدالمجید اورا

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #
• #