سال 62 ارتش عراق پس از عملیات خیبر، در عملیات والفجر 8 ناباورانه،  فاو را از دست داد و پذیرای شکست شد اما شکست نظامی در شلمچه درعملیات کربلای 5 در سال هفتم جنگ و منطقه‌ای حساس، آینده جنگ را تغییر داد و حکومت غاصبانه صدام را در تاریکی فرو برد.

قطعنامه 598، در مقایسه با قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل متحد از شرایط بهتری برخورداربود هرچند نمی‌توان گفت انتظار کامل جمهوری اسلامی ایران را در برداشته، به ویژه بند 6 قطعنامه که در باب تعیین آغازگر جنگ است؛ ‌با توجه به نیت‌های جانبدارانه شواری امنیت در جنگ مبنی برعدم رسیدگی به تجاوز عراق و تعیین وی به‌عنوان عامل شروع جنگ و ایراد خسارات جانی و مالی برای جمهوری اسلامی ایران پیروزی بزرگی به حساب می‌آمد.

ایران توانست شورای امنیت را متقاعد کند که صلح باید با  تعیین متجاوز همراه باشد در غیر این صورت به دور از عدالت و امنیت و در واقع ظلم است.

بدون هیچ تردیدی می‌توان گفت روز قبول قطعنامه روز شجاعت امام خمینی است، روزی که بر پایه مصلحت شکل گرفت و نگاهی روشن بینانه در آن نهفته بود و سال‌ها بعد روند سرنگونی صدام استارت خورد و بدون اینکه هزینه‌ای دیگر بپردازیم پس از 12 سال سرانجام به دست آمریکایی‌ها برافتاد.

امام خمینی(ره) جام زهر را ترجیح داد و قبول قطعنامه را پذیرفت و آنقدر برایش سخت بود که 11 ماه بعد، این جهان را وداع گفت و تلخی جام زهر را با حلاوت پایان جنگ برای مردم شیرین کرد. پذیرش قطعنامه تا به امروز یکی از مسائل مبهم تاریخ انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.

نقدهایی درباره پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ توسط امام خمینی(ره) تا کنون مطرح شد که افراد مختلفی را در خوراندن یا نوشاندن جام زهر بنیانگذارجمهوری اسلامی ایران  مسئول می‌دانند؛ این منتقدان، مدعی آمادگی ایران برای ادامه جنگ بعد از سال ۱۳۶۷ هستند و پیروزی‌های بزرگ و استراتژیک ایران در جبهه‌های جنگ به ویژه در 2 عملیات والفجر ۸ و کربلای ۵ را  گواه ادعای خود می‌دانند.

جام زهر نامیدن قطعنامه به دلیل نرسیدن به اهداف والای آن بود

روح الله ملکی عزین آبادی اهل آمل و دانشجوی دکتری روابط بین اللمل دانشگاه تهران درباره قبول قعطنامه 598 و تعبیر آن به جام زهر به خبرنگار ما گفت: هدف ما در ابتدای جنگ، راه مقدس قدس تا کربلا و آرمان‌های آن آزادی قدس بود و چون به آن مبدل نشد به این جهت امام آن را جام زهر خواند.

وی با اشاره به دلایل قبول قطعنامه، اظهار کرد: یکی از دلایل قبول قطعنامه نداشتن توان اقتصادی برای ادامه جنگ بود و از جهت دیگر بعضی از مسئولان نگاه مثبتی به این قطعنامه داشتند و تصورشان این بود که با قبول این قطعنامه منافع ملی بهتر تامین می‌شود.

ملکی عزین آبادی زاوایای پذیرش این قعطنامه را در دو بعد خواند و عنوان کرد: بعد داخلی و بعد بین المللی این پذیرش با بازتاب زیادی همراه بود که در هر دو، نگاه مثبت و منفی وجود داشت.

این دانشجوی دکتری روابط بین اللمل درباره بعدهای داخلی پذیرش قطعنامه 598 تصریح کرد: دو نگاه مثبت و منفی وجود داشت، برخی دوست داشتند آرمان‌های جنگ پایدار و ادامه پیدا کند و نسبت به قبول این قطعنامه نگاه ناامیدانه داشتند.

وی با بیان درباره کسانی که به پذیرش قطعنامه نگاه مثبت داشتند، عنوان کرد: آنها بر این باور بودند که از این راه تنش‌زایی را بکاهند و مسیری برای ارتقای قدرت ملی باز کنند و با این قرارداد هم از لطمات جنگ دوری و هم مسیرهای مختلف اقتصادی را به کشور باز کنیم و قدرت را ارتقا دهیم.

این کارشناس مسائل سیاسی به بعد بین الملل این قرارداد اشاره کرد و افزود: از یک طرف گروه‌های آزادی‌طلب و مبارز با استکبار جهانی، از کشور ایران ناامید شدند و بر این تصور بودند که ایران از اهداف متعالی و ارزش‌های خود دست کشیده است.

ملکی عزین آبادی با عنوان اینکه بیشتر جوامع بین المللی نگاه مثبتی به این قرارداد داشتند، ادامه داد: آنها بر این باور بودند که ایران توانست به حقوق بین المللی اعتماد و می‌تواند تامین منافع مشترک کند با توجه به اینکه تا قبل از آن نگاه ایران را افراطی می‌دانستند، نگاه مثبت‌تری به دست آوردند.

وی درباره قبول قطعنامه 598 گفت: حضرت امام خمینی(ره) با مشورت مسئولان نظام و کارشناسان، مصلحت نظام اسلامی را در پذیرش قطعنامه 598 و قبول آتش بس دیدند و باید از آن همه آرمان‌ها و اهداف کلان و بلند مدتی که از تداوم دفاع مقدس انتظار داشتند چشم پوشی می‌کردند.

این دانشجوی دکتری روابط بین اللمل در تعبیر این قطعنامه به جام زهر، بیان کرد: این موضوع گیری جدید به هیچ وجه با روحیات و انتظارات مردم ایران به ویژه رزمندگان و خانواده‌های شهدا و ایثارگران هماهنگی نداشت و آنها پذیرش چنین چرخش ناگهانی را نداشتند. همچنین این موضع گیری می‌توانست تأثیر منفی بر حرکت‌های انقلابی و نهضت‌های آزادی بخش جهان بگذارد و طبیعی است در چنین شرایطی پذیرش قطعنامه و آتش بس، به مثابه سر کشیدن جام زهری برای حضرت امام(ره) بود که تنها به خاطر رضای خداوند و حفظ اسلام و مصالح نظام اسلامی آن را با جان و دل پذیرا شدند.

عزین آبادی به سخنان امام خمینی (ره) درباره پذیرش قطعنامه اشاره کرد و افزود: امام در پیام تاریخی خود فرمودند، «... قبول این مسأله برای من از زهر کشنده تر است اما راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم، در شرایط کنونی آنچه موجب این امر شد، تکلیف الهی‌ام بود. شما می‌دانید که من با شما پیمان بسته بودم که تا آخرین قطره خون و آخرین نفس بجنگم، اما تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود و تنها به امید رحمت و رضای او از هر آنچه گفتم گذشته و اگر آبرویی داشتم با خدا معامله کردم».

بزرگترین ضربه به رزمندگان پذیرش جام زهر 598 بود

احمد دواتگر رزمنده و آزاده آملی هشت سال دفاع مقدس که در زمان قبول قطعنامه در اسارت به سر می‌یرد درباره قبول این قطعنامه توسط ایران به خبرنگار ما گفت: همانند خبر ارتحال بزرگ معمار انقلاب اسلامی ایران، این خبر نیز یکی از بزرگترین و سخت‌ترین ضرباتی بود که در طول اسارت با آن روبه‌رو شدیم.

وی به اوضاع جنگ در آن روزها اشاره کرد و افزود: چند روزی قبل از انتشار پیام تاریخی امام خمینی مبنی بر قبول قطعنامه ۵۹۸، ارتش عراق توانست برخی از مناطق به ویژه جنوب کشور را به اشغال خود درآورد، در نیمه دوم تیر ۱۳۶۷ عراق در دو عملیات جداگانه توانست زبیدات و سومار را به راحتی اشغال کند و بدتر از همه ارتش عراق موفق شد تعداد زیادی از رزمندگان ارتش جمهوری اسلامی ایران را نیز به اسارت درآورد.

رزمنده آملی با بیان اینکه وقتی برخی از اسرای زبیدات و سومار را به اردوگاه ما انتقال دادند آنها درباره چگونگی اسارتشان به مسایلی اشاره کردند که باورش برایمان بسیار سخت و غیرقابل قبول بود، ادامه داد: بیشتر آنها بر روی این موضوع تاکید داشتند که به دلیل حمله گسترده و برق آسای ارتش عراق به خطوطشان عملا شرایط به گونه‌ای بود که کسی نمی‌توانست در مقابل حجم وسیع آتش سنگین دشمن مقاومت کند بنابراین دستور عقب نشینی صادر شد.

دواتگر اوضاع جنگ در آن برهه را بسیار عجیب خواند و عنوان کرد: چگونه عراق در عرض کمتر از چهار ماه غالب مناطق عملیاتی را که طی 8 سال دفاع مقدس رزمندگان اسلام توانستند آن را حفظ  کنند، به اشغال خود درآورد. حتی خود نگهبان‌های عراقی نیز از گرفتن این همه اسیر ایرانی متعجب به نظر می‌رسیدند و از لابلای صحبت‌های آنها می‌شد فهمید که از شرایط موجود در ایران متعجب هستند.

این استاد دانشگاه از لحظه شنیدن خبر قطعنامه گفت و بیان کرد: تاریخ ۲۷ تیر ۱۳۶۷ از رادیو عراق خبر پذیرش قطعنامه 598 توسط ایران پخش و گویا دنیا بر روی سرمان خراب شد همه از شنیدن این خبر شوکه شدیم.

قطعنامه­ 598 منجر به پایان یافتن جنگ هشت ساله عراق علیه ایران شد و این نقطه عطفی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است، این قطعنامه در شرایطی به تصویب رسید که تمامی دولت‌های شرق و غرب به حمایت از کشور عراق وارد صحنه‌ جنگ علیه ایران شدند و تمام همت خود را معطوف ساختند که این جنگ به سود ایران پایان نیابد.

بر این اساس شرایطی را به وجود آوردند که ایران راهی جز پذیرش قطعنامه نداشت و در عین حال جمهوری اسلامی ایران در سال‌های بعد از مجاری این قطعنامه توانست امتیازات خوبی نظیر متجاوز شناختن عراق و پرداخت غرامت جنگی توسط عراق و بازگشت به مرزهای ملی را دریافت کند.

موافقت با این قطعنامه هرچند معنای پذیرش آتش‌بس از سمت کشور ایران بود اما حملات از کشورعراق ادامه و مجدداً به داخل خاک ایران تجاوز کرد و نقاطی از جمله خرمشهر را به دست آورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد که در واقع موفقیتی کسب نکرد و نهایتاً جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ خاتمه یافت.

 

 

انتهای پیام/