در میزگرد "بررسی رفراندوم جدایی اقلیم کردستان از عراق" مطرح شد؛

• یک‌شنبه ۰۲ مهر ۱۳۹۶ ۱۱:۴۷
• کد خبر : 1200136

• اخبار
• سایر رسانه ها

ریشه تفکرات و متدولوژی تحلیل‌‌هایی که چه در ایران و چه در خارج از مرزهای ایران از رفراندوم جدایی اقلیم کردستان حمایت می‌‌کنند ناشی از گرایش‌‌های قوم گرایانه و ناسیونالیستی است که در سطح تحلیل نهایی تفکرات و اندیشه ها را به سمت حمایت از کریدور صهیونیستی سوق می دهند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از آناج،  میزگردی با عنوان "بررسی رفراندوم جدایی اقلیم کردستان از عراق" با حضور آصف حاجی زاده دکترای روابط بین الملل و مدرس دانشگاه و امیررضا اسعدی پژوهشگر مطالعات منطقه‌‌ای و مدرس دانشگاه و با محوریت موضع گیری اروپایی‌‌ها، آمریکا، روسیه، ترکیه، ایران و دولت مرکزی عراق در قبال این رفراندوم برگزار شد که متن کامل آن را در ادامه می‌‌خوانید:

آناج: آیا رفراندوم جدایی اقلیم کردستان به نفع مردم کرد عراق و منطقه خواهد بود؟

اسعدی: وقتی از مردم کرد منطقه صحبت به میان می‌‌‌آید باید به چهار کشور موجود در منطقه شامل: ترکیه، ایران، عراق و سوریه اشاره کرد که کردها در این کشورها به عنوان اقلیت محسوب می‌‌‌شوند و در هیچ یک از این کشورها به عنوان اکثریت در مسند قدرت حضور ندارند. برای بررسی این موضوع بهتر است تاریخچه کوتاهی از شکل گیری دولت عراق را مطرح کرد.

این تاریخچه را گرچه می‌‌توان از زمان سقوط امپراطوری عثمانی بررسی کرد اما می‌‌توان گفت عامل موثر در شرایط کنونی عراق تحولاتی است که طی سه دوره مختلف و از سال 1990 در عراق شروع شد. یکی از مهمترین این تحولات جنگ "انفال" می‌‌باشد که از سوی صدام علیه کردها آغاز شد و با بمباران حلبچه به پایان رسید و نهایتا یک منطقه پرواز ممنوع در شمال عراق از سوی مجامع غربی به وجود آمد و این منطقه پرواز ممنوع چتر امنیتی برای فعالیت شبه نظامیان کرد موجود در این منطقه شد.

عامل دوم در سال 1991 و جنگ خلیج فارس می‌‌‌باشد که با حمله صدام به کویت آغاز شده و نهایتا منطقه پرواز ممنوع دیگری در جنوب عراق شکل گرفت. اما مهمترین تحول حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و سقوط دولت صدام حسین بوده است. با حمله آمریکا در سال 2003 شبه نظامیان کرد به همکاری علنی با ارتش آمریکا روی آوردند. این حادثه پیمان نانوشته‌‌ای بین غرب و شبه نظامیان کرد به وجود آورد.

با این اوصاف می‌‌‌توان سوال مورد نظر مبنی بر نفع مردم کرد از رفراندوم مورد نظر را پاسخ داد. همه این تحولات با تصمیم قدرت‌‌های غربی صورت پذیرفته است اما تصمیمات دیگری نیز با اراده مردم عراق اعم از کرد، عرب، ترکمن، شیعه و سنی گرفته شده است. این تصمیمات شامل ساختار قدرتی متناسب با سهم تمامی اقوام و مذاهب در حکومت جدید عراق است که در این ساختار یک کرد به راحتی می‌‌تواند مسند ریاست جمهوری را کسب نماید.

حال یا حرکت از این وادی و مقایسه تصمیمات غربی‌‌ها و تصمیمات مردم عراق می‌‌‌توان گفت هر تصمیمی که با اجماع مردم عراق گرفته نشود به نفع هیچ یک از مردمان ساکن در منطقه و از جمله مردم کرد نخواهد بود.

آناج: موضع گیری دولت مرکزی عراق در قبال این همه پرسی را چگونه ارزیابی می کنید؟

حاجی زاده: براساس قانون اساسی عراق اقدام اقلیم کردستان مبنی بر برگزاری رفراندوم جدایی مردود بوده و دیوان عالی کشور عراق نیز به صراحت این موضوع را اعلام کرده است. از طرف دیگر نخست وزیر عراق نیز موضع گیری خود را در این خصوص صراحتا بیان داشته است. مخالفت با موضوع رفراندوم جدایی اقلیم چند دلیل عمده دارد که یکی از آن ها در واقع تعریف حقوق حاکمیتی تمامی اقوام در قانون اساسی جدید عراق است.

از بعد اقتصادی نیز منابع مالی که وارد چرخه اقتصادی عراق می شوند به نسبت جمعیت اقوام تقسیم می‌‌‌شود. لذا هیچ دلیل منطقی وجود ندارد تا کردها بخواهند این رفراندوم را برگزار نمایند و از این جهت نیز دولت موضع صریح اتخاذ کرده و اعلام کرده است نه تنها این اقدام حقوق مردم کرد را تامین نخواهد کرد بلکه باعث بروز تنش‌‌‌های جدید در جامعه عراق خواهد شد که هزینه این تنش‌‌‌ها برای کردها به مراتب بیش تر از آن چیزی خواهد بود که کردها انتظار به دست آوردن آن را در سر می‌‌‌پرورانند.

آناج: عکس العمل‌‌‌های دولت ترکیه را در قبال این همه پرسی چگونه ارزیابی می‌‌‌کنید؟

اسعدی: دولت ترکیه با توجه به دارا بودن بیشترین اقلیت کرد در منطقه که شاید حتی بیشتر از عراق با موضوع کردها در گیر بوده و این مسئله به موضوع درون ساختاری تبدیل شده است. از طرف دیگر با در نظر گرفتن احتمال شکل گیری کردستان مستقل در شمال عراق یک کشور نفت خیز در واقع همسایه جنوبی ترکیه خواهد شد. کشوری که زیرساخت‌‌‌‌های مناسب اقتصادی نداشته و تولیدات آن چنانی نیز در آن وجود ندارد.

بالطبع شکل گیری یک چنین دولتی در منطقه برای ترکیه که شدیدا به منابع انرژی برای رونق صنایع سنگین نیاز دارد فرصت مناسبی فراهم خواهد کرد. البته وجه دیگر قضیه را نیز نباید از نظر دور داشت و آن هم شرایط دیگر اقلیت های کرد در منطقه است که می‌‌‌تواند دومینو وار به حرکت در آمده و حتی زودتر از بقیه کشورها به ترکیه برسد. به نظر می رسد موضع دولت ترکیه در واقع ایجاد بالانس بین منفعت اقتصادی و تهدید امنیتی-سیاسی است.

حاجی زاده: با توجه به اینکه ترکیب قومی و مذهبی منطقه به گونه‌‌‌ای است که هر اقدام نسنجیده ای می تواند به بحران‌‌‌های عمیقی منجر شود. طبیعی است که دولت ترکیه در این موضوع سکوت نکرده و وارد عمل شود. با توجه به اخبار و اطلاعات موجود دولت ترکیه با برگزاری رفراندوم شدیدا مخالفت کرده است. مهم ترین دلیل مخالفت با رفراندوم این بوده است که دشمنان جهان اسلام روندی را در پیش گرفته‌‌اند که این روند به شکل گیری دولت‌‌‌های نامشروع قومی منجر خواهد شد. این دولت‌‌های نامشروع می‌‌‌توانند به اختلافات عمیق منطقه ای دامن بزنند.

آناج: مواجهه جمهوری اسلامی ایران با موضوع رفراندوم اقلیم کردستان عراق چگونه خواهد بود؟

حاجی زاده: علی‌‌‌رغم ادعاهای موجود در مورد تلاش ایران برای ایجاد هلال شیعی در منطقه باید گفت جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی از بدو ظهور خود اثبات کرده است که درصدد احیای هلال مظلومیت و حمایت از مظلومان بوده است. و مصداق بارز این ادعا حمایت جمهوری اسلامی ایران در منطقه از مردم کرد عراق بوده است. کردهایی که چه در خاک عراق و چه در داخل ایران باشند. تلاش‌‌‌هایی که برای توسعه کردستان ایران صورت می گیرد بیانگر این موضوع است که جمهوری اسلامی نه از منظر مذهبی بلکه از منظر حق و حق مداری پیگیر مسائل منطقه‌‌‌ای بوده است و این موضع گیری برای تمامی مردم منطقه قابل اتکاست.

امروز تمامی تحلیل گران خارجی و داخلی معتقدند که همه پرسی جدایی در راستای منافع مردم کرد نمی‌‌‌باشد. در واقع این همه پرسی بسترسازی برای ایجاد کریدور صهیونیستی است که هم نخست وزیر کنونی رژیم صهیونیستی و هم نامزد احتمالی نخست وزیری این رژیم نامشروع "گیدون سار" برای سال 2019 شدیدا از این موضوع حمایت می‌‌کنند. از طرف دیگر بحث‌‌های هم پوشانی قومی-نژادی در این خصوص مطرح شده و ادعا می‌‌‌شود که کردها و یهودی‌‌‌‌ها از یک نژاد و قوم می‌‌‌‌باشند.

تمامی این اقدامات و تحرکات به وضوح نشان می‌‌‌‌دهد که این همه پرسی در نه راستای منافع مردم کرد بلکه در راستای منافع صهیونیست‌‌‌‌‌‌‌ها و حامیان منطقه‌‌‌‌‌ای و جهانی آن‌‌‌‌‌هاست. کریدوری که به واسطه جدایی مناطق کردنشین ایجاد خواهد شد صرفا سیاسی نبوده و از بعد اقتصادی نیز تمامی منابع کشورهای اسلامی را به راحتی در اختیار رژیم صهیونیستی قرار خواهد داد و اسرائیل با تبدیل شدن به ترمینال مواد خام کشورهای مسلمان اقدام به فروش این منابع به دلخواه خود خواهد کرد. لذا جمهوری اسلامی ایران با دقت نظر و پیگیری و رصد این تحولات با موضوع رفراندوم مخالف است.

آناج: کدام کشور و یا کشورها از رفراندوم حمایت صریح کرده اند؟ چرا؟

اسعدی: مشخصا حمایت صریح از رفراندوم جدایی اقلیم کردستان از سوی اسرائیل صورت گرفته است. برای روشن شدن دلایل حمایت اسرائیل از این این موضوع بهتر است نگاهی کوتاه به ساختار دولتی و حزبی موجود در اسرائیل داشته باشیم. سه حزب بزرگ موجود در اسرائیل شامل حزب کارگر، لیکود و کادیمو می‌‌‌باشند. لازم به ذکر است بنیادگرایان صهیونیستی به صورت تاریخی از حزب لیکود که هم اکنون نیز در مسند قدرت است حمایت می‌‌کنند و به طور کلی می توان گفت تمامی جنایاتی که از زمان تاسیس اسرائیل در منطقه توسط این رژیم غاصب صورت گرفته به نحوی با اعضای این حزب مرتبط بوده است.

هدف از مطرح کردن این موضوع روشن کردن این مسئله بوده است که بارزانی و اسلاف وی از سال‌‌های دور ارتباط تنگاتنگی با حزب لیکود داشته‌‌اند و دارند. پیمانی که سال‌‌ها پیش بین این دو جریان نامیمون شکل گرفته امروز در حال بروز و ظهور است. یکی دیگر از دلایل حمایت اسرائیل از رفراندوم در واقع تلاش برای ایجاد نواری است که تمامی کشورهای اسلامی موجود در منطقه را از هم جدا کرده و در عین حال با تمامی آن ها مرز مشترک خواهد داشت، این نوار در واقع از مرز ایران در شرق شروع شده و تا دریای مدیترانه در غرب ادامه خواهد داشت.

حاجی زاده: تحلیل در این مورد کاملا واضح بوده و حمایت صهیونیست‌‌ها از تشکیل کردستان مستقل و به تبع آن کریدور صهیونیستی کاملا روشن است. اما اتفاق عجیب در فضای دانشگاهی و آکادمیک ما این بوده است که الان در دانشگاه های ما تحلیل گرانی حضور دارند که بیان می‌‌‌کنند: " هر کشوری هم که مخالف استقلال کردستان باشد جمهوری اسلامی ایران نباید با این رفراندوم مخالفت نماید! چون با تشکیل کردستان مستقل دیگر تهدید امنیتی از جانب عراق متوجه ایران نخواهد شد!"

البته اگر دقت کنیم ریشه این تفکرات و متدولوژی این تحلیل ها که تنها در ایران نبوده و در عراق، ترکیه و کشورهای دیگر نیز وجود دارد ناشی از گرایش های قوم گرایانه و ناسیونالیستی است. که در سطح تحلیل نهایی تفکرات و اندیشه ها را به سمت حمایت از کریدور صهیونیستی سوق می دهد.

آناج: رابطه روسیه با اقلیم چگونه بوده و در قبال روند جدایی اقلیم از عراق چه روشی را در پیش گرفته است؟

حاجی زاده: روسیه در قبال رفراندوم کاملا پراگماتیستی عمل کرده است. موضع اخیر روسیه مبنی بر حمایت از تمامیت ارضی کشورهای خاورمیانه بوده ولی از موضع گیری صریح و روشن در قبال همه پرسی جدایی اقلیم طفره رفته است. به نظر می‌‌‌رسد روسیه به این نتیجه رسیده است که غرب و خصوصا آمریکا با مخالفت ضمنی در واقع در تلاش برای حفظ شکل ظاهری حقوق حاکمیتی کشورهاست به طوری که آمریکا هرچند از حق حاکمیت دولت عراق و تمامیت ارضی  این کشور در ظاهر حمایت می‌‌‌کند ولی به شدت در حال مسلح کردن و آموزش کردها در شمال عراق و سوریه است و اقداماتی که برای تجزیه یک کشور لازم است عملا از سوی آمریکایی‌‌‌ها در حال انجام است.

روسیه با تحلیل اقدامات غربی‌‌ها در واقع به این استدلال رسیده است که مخالفت یا موافقت علنی با این موضوع هیچ تاثیری بر روند شکل گرفته نخواهد داشت. لذا روسیه با این استدلال به فکر تثبیت حضور خود در کردستان و حفظ سهم و حریم خود در این منطقه از خاومیانه است. به عبارت دیگر روسیه در نظر دارد اگر قرار بر تقسیم منابع انرژی موجود در اقلیم باشد خود از شرکای این تقسیم منابع باشد.

با در نظر گرفتن این موضع پراگماتیستی روسیه خالی از لطف نیست به این موضوع اشاره شود که هرچند در تمامی موضع گیری های رسمی، جمهوری اسلامی ایران از موضع حق با این رفراندوم مخالفت کرده است ولی روند دیپلماسی باید به نحوی پیش برده شود که اگر چناچه تجزیه ای صورت بگیرد جمهوری اسلامی ایران برای ممانعت از ضایع شدن حقوق مردمان موجود در آنجا و تامین منافع امت اسلامی غایب این میدان نباشد.

آناج:موضع غربی‌‌ها در ارتباط با رفراندوم جدایی اقلیم کردستان چگونه می‌‌‌باشد؟

اسعدی: کشورهای غربی سعی کرده‌‌‌اند حتی اگر به شکل ظاهری هم باشد از یک ساختار حقوقی دفاع کنند. ولی آنچه مشخص است سیاست عملی با آنچه در حرف و حدیث گفته می‌‌شود متفاوت است. به عنوان مثال بخشی از حمایت تسلیحاتی کردها چه در شمال عراق و چه در شمال سوریه از طرف غربی‌‌ها صورت می‌‌پذیرد.

شاید لازم باشد که سه فاکتور مهم به عنوان مبنای حقوقی لازم برای تشکیل کشورها مطرح شود تا موضع دفاع از ساختار حقوقی مشخص از طرف غرب روشن‌‌تر شود. مبنای حقوقی لازم برای تشکیل کشور جدید بدین شرح است: 1.خودآگاهی جمعی یک مجموعه واحد جمعیتی که خود را به عنوان یک ملت بشناسند 2. وجود نسل کشی مستمر بر علیه یک گروه جمعیتی و خوف از تداوم وجود این نسل کشی در صورت عدم تاسیس دولت مستقل 3. عدم وجود سازوکارهای دموکراتیک برای تقسیم قدرت بین گروه‌‌های جمعیتی مختلف در داخل حکومت.

حال با بررسی ساختار حکومتی عراق پس از صدام به رحتی می توان متوجه شد که هیچ کدام از فاکتورهای ذکر شده پس از سقوط صدام امکان وقوع نداشته و تعریف کردها در ساختار قدرت عراق اجازه وقوع این عوامل را نخواهد داد. لذا کشورهای غربی حتی اگر بخواهند با پز حقوقی حمایت و مانور حقوقی بر روی این موضوع داشته باشند و بدین ترتیب از جدایی کردها در لفافه حمایت کنند با شاخصه های تعریف شده در حقوق بین الملل که خود بانی آن بوده اند نیز نمی توانند این جدایی را توجیه نمایند. ولی در جمع بندی نهایی تمامی این اصول و مبانی حقوقی با به میان کشیده شدن پای منافع تنها در حد نوشته های روی کاغذ باقی مانده و غرب حمایت تمام عیار خود را از تشکیل کردستان مستقل انجام خواهد داد.

آناج: جدایی اقلیم کردستان در صورت وقوع به کدام سمت و سو خواهد رفت؟

حاجی زاده: جدایی اقلیم کردستان موضوعی است که به این راحتی قابل پیش بینی نمی‌‌باشد. در وهله‌‌‌‌ی اول امیدواریم که این اقدام با عقب گرد مسئولین اقلیم به وقوع پیوندد ولی چنانچه تجزیه عراق صورت پذیرد به طور طبیعی تنش‌‌‌هایی بین دولت مرکزی و اقلیم به وجود خواهد آمد. تنش‌‌‌هایی بین اقلیم و ترکیه و حتی ایران می‌‌تواند به وجود بیاید.

از طرف دیگر علاوه بر مناطق مورد مناقشه هم چون کرکوک، منازعاتی حتی در داخل خود اقلیم نیز می تواند به وقوع بپیوندد. زیرا در اقلیم کردستان یک نیروی نظامی یکپارچه متکی به ساختار واحد حکومتی وجود ندارد. هرکدام از احزاب و حتی گروه های کوچک دارای نیروی نظامی مختص خود می باشند. این گروه های نظامی به این راحتی حضور یکدیگر را در قدرت نخواهند پذیرفت. از طرف دیگر اگر مسئله بین اقلیم کردستان و همسایگان باشد این موضوع شاید بتواند قابل حل باشد اما حضور اروپا، آمریکا و روسیه موضوع را پیچیده تر کرده و سطح منازعات را افزایش خواهد داد.

گفت‌‌‌وگو از: مرتضی جعفرپور مقدم

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #