• پنج‌شنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۶ ۱۰:۵۲
• کد خبر : 1217747

• اخبار
• سایر رسانه ها

اقتصاد هنر به خصوص هنر خوشنویسی در مشهد ضعیف است و این امر باعث شده که آثار فاخر هنرمندان به صورت یک گنجینه شخصی در خانه یا محل کار هنرمند نگهداری شود یا نهایتا برای نمایش در یکی از گالری‌های شهر در معرض دید عموم قرار گیرد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صبح توس؛ خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد؛ اما در مشرق زمین و به‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران در قله هنرهای بصری واقع است.

خوشنویسی اسلامی و ایرانی براساس قالب‌ها و قواعد و نظام‌های بسیار مشخصی شکل می‌گیرد و هر یک از حروف، قلم‌های مختلف از نظام شکلی خاص، و تا حدود زیادی غیرقابل تغییر، است. آنگاه درمی‌یابیم که ایجاد قلم‌های تازه یا شیوه‌های شخصی خوشنویسان بر مبنای چه ابداع حیرت‌انگیزی پدیدار می‌شود.

نقش ویژه خشنویسی باعث شده هفته ای را به این نام، نام گذاری کنند به همین مناسب به سراغ حامد مقبولیان، مسئول بخش خوشنویسی حوزه هنری رفتیم و در رابطه با این مقوله با او به گفت‌وگو نشستیم که مشروح این گفتگو را در زیر آورده شده است.

صبح توس: ایرانی ها نقش زیادی در تکامل خط  داشتند آیا این توجه به خط قبل از اسلام بوده یا بعد از اسلام به خاطر قرآن این توجه و گسترش، افزایش یافته است؟

قبولیان: هرچند گفته می‎شود رواج خط در میان عرب ها حدود یک قرن قبل از ظهور اسلام بوده؛ اما باید اذعان داشت که اسلام نقش پررنگی در پیشرفت وگسترش خط داشته، چراکه در اوایل ظهور اسلام بیسوادی فراگیر بوده و تعداد بسیارکمی از مردم نوشتن می دانستند، به این جهت که اصولا عرب با تکیه بر حافظه خود، اخبار و اشعار و روایات و غیره را سینه به سینه نقل می‌کردند.

بعد از اینکه اسلام گسترش پیدامی‎کند در شبه جزیرهٔ عربستان، ایران، بخش‌هایی از هند و دیگر بخش ها، زبان عربی جایگزین زبان اقوام ساکن دراین مناطق می‎شود و به دنبال آن خط کوفی جای خطوط قدیمی را میگیرد و بدین ترتیب خطی واحد در ابعادی وسیع وچشمگیردرتمدن اسلامی راه پیدا می‎کند.

رواج خط کوفی درتمدن اسلامی، توجه به رونق خط عربی و نیاز به خوشنویسی و حسن خط را در میان کاتبان چند برابر می‌کند و خط از سادگی و انحصار به کتابت، خارج می‌شود و به عنوان هنری مستقل مورد توجه قرار می‎گیرد. این امر باعث میشود کاتبانی از این مناطق مشغول نوشتن قرآن ومکتوب کردن آن با خط عربی که دراین زمان خط کوفی اولیه بوده شوند، البته بنا بر قولی فرمان تدوین و جمع آوری قرآن در سده دوم هجری باعث شد انگیزه و جنبشی در جهت پیشرفت خط بوجود بیاید.

صبح توس: انواع خط را که ایرانی ها مبدع آن بودند نام ببرید؟ کدامیک از این خطها به خط ایرانی معروف است؟

قبولیان: هرسه خط ، خطوط ایرانی هستند؛ اما الان نستعلیق و شکسته نستعلیق رواج بیشتری دارد. خط تَعلیق یا ترسل اولین شیوه از خوشنویسی اسلامی بود که توسط ایرانیان بوجود آمد و ترکیبی از خطوط نسخ و رقاع است. این خط توسط خواجه تاج سلمانی، قانونمند می‎شود و بعدها به وسیله خواجه عبدالحی منشی استرآبادی قواعد و اصول بیشتری برای آن وضع می‎شود. این خط حدود یکصد سال رواج داشت. کم کم با پیدایش نستعلیق و سپس شکسته نستعلیق از رواج آن کم شد و رونق سابق خودش را از دست داد.

خط نستعلیق دومین خط خاص ایرانیان است که پس از خط تعلیق در اواخر سده هشتم و اوایل سده نهم هجری یعنی در عهد تیموری، توسط میرعلی تبریزی ابداع می‎شود. این خط از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق بوجود آمد و در میان خطوط ایرانی و عربی، به‌عنوان زیباترین خط شناخته شده و آن را «عروس خطوط اسلامی» نامیده‌اند.

سومین خط خاص ایرانی، در نیمه دوم قرن یازدهم هجری قمری از خط نستعلیق منتج شد که ابداع آن به مرتضی قلیخان شاملو، حاکم هرات نسبت داده شده است. خط شکسته نستعلیق به‌دست میرزا شفیعا هراتی کاملتر می‎شود و درویش عبدالمجید طالقانی قواعد جدیدی برای خط ایجاد می‎کند و آن را به کمال می‌رساند.

صبح توس: خط چقدر در انتشار فرهنگ ایرانی- اسلامی نقش داشته است؟

قبولیان: یکی از اساسی ترین تمایلات فطری انسان‌ها گرایش به زیبایی است و این موضوع درمیان مردم، با هر ملیتی و با هر فرهنگی مشترک است این وجه مشترک باعث سهولت درک وانتقال مفاهیم بین انسان می‌شود و هنراصلی‌ترین راه این انتقال می‎تواند باشد.

خوشنویسی یکی از مهمترین راه‌ ها برای بیان مفاهیم که به همراه خودش، تمدن و فرهنگ ایرانی را به سرتاسر دنیا منتقل می‌کند و یکی از مؤلفه های فرهنگ و تمدن کشور ما به شمار می آید. وقتی در قالب هنر خوشنویسی، آیات قرآن، احادیث، روایات، کلام پر ارزش بزرگان ادب پارسی، اشعار حکیمانه و حکمت‌هایی از بزرگان دین انعکاس پیدا می‎کند هم تأثیر آن آثار مضاعف می‎شود و هم مضمون این نوشته که مطلبی ارزشمند به شمار می آید به بهترین صورت به نمایش درآمده و هم زیبایی خود هنر خوشنویسی که اثر به آن مزین شده جاذب توجه خواهد بود واین گوشه ای از نقش آفرینی خوشنویسی، در انتشار فرهنگ ایرانی- اسلامی است.

صبح توس: نقش  انواع خط را در  زمان قدیم عنوان کنید؟

قبولیان: در پاسخ به این سوال شما به دلیل تنوع خطوط از ابتدا تاکنون، فقط به کاربرد خطوط ایرانی بسنده می‌کنم. خط تعلیق بیشتر در بین افرادی رواج داشت که از نظر سواد و میزان آشنایی با خط در سطح بالایی بودند. چون خط کلاف گونه و متصل به‌هم است و کلمات و حروف در آن یکنواخت نوشته نمی‌شود، مثلا خط تحریر دوایر زیادی و قابلیت فراوانی در ارائه ترکیب‌های متنوع  دارد به همین جهت این خط به عنوان خط تحریر برای نوشتن نامه ها و فرمان‌های حکومتی ویژه کاتبان دربارها بوده است.

خط نستعلیق به جهت سهولت در خواندن، بیشتر برای نگارش کتاب‌های فارسی به کار میرفت سپس بعد از کمی تغییر توسط میرزا رضا کلهر درصنعت چاپ به روش چاپ سنگی به کار گرفته شد و ازخطوط مرسوم درکتیبه نگاری نیز به شمار میرفت.

خط شکسته نستعلیق هم به جهت نیاز به تندنویسی و راحت‌نویسی بوجود آمد و در امور منشی‌گری به کار گرفته می‌شد، البته با توجه به اینکه خواندن این خط نیاز به مهارت و آشنایی با حروف داشت بعضا فرامین و پیغام‌های مهم، بین امرای کشوری با این خط نوشته ارسال می‎شد تا ضریب امنیت بالاتری فراهم شود.

صبح توس: آیا خط و خوشنویسی هنوز هم این قابلیت را دارد که از آن نوعی جدید ارائه شود؟

قبولیان : بله؛ همچنان که الان هم خطوط نوینی مثل خط معلّی توسط استاد حمید عجمی پایه‌گذاری شده، همچنین خطوط خوشنویسی کرشمه و سفیر که توسط آقای احمد آریامنش ابداع شده و بیشتر درحوزه گرافیک به کار برده می‌شوند.

صبح توس: جایگاه خوشنویسان قبل را با امروز مقایسه کنید؟

قبولیان: درقدیم از خوشنویسی در کتابت و تکثیر آثار مکتوب بهره می‌بردند مثل دیوان اشعار، قطعات ظریف هنری یا برای مراسلات و مکاتبات اداری توسط کاتبان دربار، به همین جهت خوشنویسی به صورت سنتی کاربرد بیشتری داشت.

در دوره قاجار با ظهور روزنامه‌ها و نشریات، مصرف اصلی خوشنویسی یعنی کتابت و تکثیر آثار مکتوب کم کم از بین رفت. جنبه‌های خلاقانه درخط نمود بیشتری پیدا کرد و دوران جدید با ایجاد سیاه مشق به وجود آمد. در اواخر دوره قاجار به دلیل نیازهای جدید جامعه‌ای که کم کم  به‌سوی مدرن شدن پیش میرفت خوشنویسی هم به سمت هنرهای کاربردی میل پیداکرد و دستخوش تحولات شد. امروزهم با توجه به رشد نیازهای تبلیغاتی در بخش فرهنگی، جوانان به سمت آموزش خوشنویسی روی آوردند و خوشنویسی به صورت تخصصی به جهت خلق آثار نفیس یا کاربرد در تبلیغات و گرافیک و ادغام با سایر هنرها مثل نقاشی به کار گرفته می‎شود.

صبح توس: آیا جشنواره ها کمکی برای معرفی بیشتر اساتید این هنر می‌کنند؟

قبولیان: جشنواره باید بیشتر به معرفی جوان‌های مستعد و شناساندن آنها به جامعه هنری کمک کند؛ چراکه اساتید معمولا شناخته شده‌اند و این جوانان مستعد هستند که باید فرصت شکوفایی پیدا کنند. متاسفانه جشنواره‌ها هنوزبه این سمت به طورکامل سوق پیدا نکرده‌اند و صحه بر فرمایش شما معمولا از دل این جشنواره‌ها نام‌های اساتید شناخته شده بیشتر بیرون می آید.

صبح توس: وضعیت خوشنویسان در شهر مذهبی مثل مشهد چگونه است؟

قبولیان: مشهد سرشاراز خوشنویسان مستعد است و قطبی برای خوشنویسی کشور به حساب می آید. در همه گرایش های خوشنویسی نظیر نستعلیق، شکسته نستعلیق، نسخ ، ثلث، کوفی ، معلی و غیره هنرمندان قابلی وجود دارند که از نظر توان هنری، فوق العاده اند.

اما همگام با وضعیت خوشنویسی کشور اقتصاد هنر در مشهد هم ضعیف است و این امر باعث شده که آثار فاخر هنرمندان به صورت یک گنجینه شخصی در خانه یا محل کار هنرمند نگهداری شود یا نهایتا برای نمایش در یکی از گالری‌های شهر در معرض دید عموم قرار گیرد. هنرمند ارتزاق خودش را از راه دیگری بدست بیارورند و هنرش فقط جنبه تزیینی داشته باشد.

درصورتی که زمینه‌های زیادی برای آسیب شناسی این مهم وجود دارد، همکاری بیشترآموزش وپرورش و انجمن خوشنویسان و بکارگیری نیروی متخصص برای آموزش هنر، تخصیص مناسب بودجه فرهنگی و هنری استان دربین تمامی شاخه‌های هنری، همکاری بیشتر متولیان هنر استان می‎تواند چشم انداز بهتری برای هنر مشهد رقم بزند.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #