وقف همچنین یکی از عمده‌‏ترین زیرساخت‏‌های اقتصادی جهان اسلام و از ارزش‏‌های مطرح‌ شده در جهان‏ بینی دینی است که نقشی مؤثر در شکل‏‌گیری ساخت فضایی شهرهای دوره اسلامی، به ‏ویژه شهرهای ایران داشت.

وقف در لغت به معنی ایستادن، ساکن و حبس کردن است و در اصطلاح فقه یعنی حبس مایملک و جلوگیری از انتقال آن به دیگری، چه از راه فروش و چه از راه بخشش و در مقابل منافع و سود حاصل از آن را در راه خداوند قرار دادن است که در واقع همان راه خدمت به مردم گره‌گشایی مشکلات و سروسامان دادن به وضعیت عادی و فرهنگی آنان است.

اصولاً موقوفات با عنایت به استمرار درآمد و بهره آن‌ها از بهترین و بیشترین منابع مالی برای تعلیم و تعلم در جامعه اسلامی بود، استمرار و پایداری تعلیم در اسلام طی قرون طولانی و همچنین نظم و ترتیب فعالیت‌های علمی در مراکز آموزشی به این منبع مالی بستگی تام و تمام داشت.

سنت پسندیده وقف از گذشته‌‌های دور و در اقوام مختلف به شکل‌های گوناگون وجود داشت اما اسلام این سنت کهن را هدفمند و قانونی کرد و پس از آن به شکل‌های گوناگون در کتب فقها به آن اشاره شد، قانون مدنی ایران که برگرفته از منابع فقهی شیعه است مبحث دوم از فصل دوم خود را به موضوع وقف اختصاص داده و مواد ۵۵ تا ۹۱ این قانون مربوط به این موضوع است.

وقف چه شرایطی دارد؟

مال مورد وقف باید دارای شرایط زیر باشد:

مال قابل رویت و عینی باشد.

ملک متعلق به وقف‌ کننده باشد.

موقوفه باید دارای منفعت حلال و منفعت آن، متعلق حق غیر که مانع از تصرف است، نباشد.

بنابراین واقف نمی‌تواند ملکی را که رهن داده، وقف کند، اصل مال با استفاده از منافع آن تمام نشده و به مقدار قابل توجهی باقی بماند بنابراین وقف مواد و کالاهای خوراکی و آشامیدنی صحیح نیست، مثل وقف میوه درخت ولی خود درخت یا باغ قابلیت وقف را دارد و مال موقوفه باید قابل تحویل باشد.

موقوفه نباید برای منفعت حرام وقف شده باشد بنابراین مثلا وقف مکانی برای فروش شراب یا برای استفاده فرقه‌های ضالّه باطل است، با استناد به حکم شرع از جمله شرایط صحت وقف، قبض و اقباض (تحویل و تسلیم) مال مورد وقف است.

اهداف عمومی وقف و آثار آن

وقف ارتباط تنگاتنگی با مصالح عمومی دارد مخصوصا در جوامعی که اختلاف طبقاتی در آن زیاد است، به وسیله وقف ثروتمند به فقیر می‌اندیشد و توانا به سراغ ناتوان می‌رود و خیلی از نیازمندی‌های عمومی از این راه برطرف می‌شود.

برخی از اهداف عمومی وقف عبارتند از: دستگیری مستمندان، کمک به محرومان، سامان دادن زندگی فرودستان، تعدیل اقتصادی،هم‌سطح کردن زندگی مردمان، نشر علم و دانش، گسترش فرهنگ و آموزش به ویزه آموزش معارف اسلامی و مبانی دینی، احداث و ایجاد مساجد، بیمارستان‌ها، مراکز عام‌المنفعه و …

اهمیت وقف در بیانات مقام معظم رهبری

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص اهمیت وقف فرمودند: وقف یک نهاد ممتاز دینی است و باید از طریق تشویق مردم به وقف و همچنین ادای صحیح حق واقف در مورد موقوفه‌اش، سنت وقف را بیش از پیش در جامعه ترویج کرد، مهمترین مسئله در وقف، عمل امینانه نسبت به موضوع وقف است، اکنون عرصه های متعددی برای وقف وجود دارد که از جمله آنها پزشکی، علم و آموزش، تحقیقات و پژوهش، علوم جدید، محیط زیست و ترویج دین به شکل‌های مدرن است، این حکم اسلامی باید در جامعه رونق پیدا کند و ابعاد آن به لحاظ تاریخی، اجتماعی، اسلامی و اخلاقی و دینی تبیین و به جامعه اطلاع‌رسانی شود.

شهرستان بابل از برترین‌های وقف و امور خیریه در کشور است

جعفر صفری رییس اداره اوقاف و امور خیریه بابل در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: شهرستان بابل از برترین‌های وقف و امور خیریه در کشور است و به تعبیر حجت‌الاسلام ناصری در حدود ۹۵ درصد از بابل موقوفات است.

وی افزود: در سطح این شهرستان قریب به ۲۲۰۰ موقوفه وجود دارد و ۹۸ امامزاده نیز با بیش از ۱۷۰ متولی عهده‌دار امورات وقف هستند.

این مسئول ادامه داد: در مجموع بیش از۶۰۰ هزار رقبه در شهرستان بابل داریم که دارای سند استیجاری هستند و نزدیک به ۵۰۰ هزار از رقبات نیز سند ندارند، امیدواریم مستاجران زودتر سند را تهیه کنند تا در حق کسی اجحاف نشود، باید با یک برنامه‌ریزی درست و هدفمند این تعداد هم بتوانند سند استیجاری منعقد کنند.

صفری تصریح کرد: اینکه در میان مردم این تفکر جا افتاده است که ملک‌های وقفی و بدون سند برای مستاجران مشکل‌ساز است اما این از منظر عام است در صورتی که از منظر شرعی زمین‌های دارای وقف بسیار بابرکت‌تر از ملک‌های غیرموقوفی هستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند.

وی افزود: با این حال مستاجران می‌توانند اسناد رسمی خود را به اداره اوقاف تحویل دهندو کمتر از ۲۴ ساعت امور مربوط به سند را انجام خواهیم داد.

رییس اداره اوقاف و امور خیریه بابل با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی در امر وقف گفت: در زمینه امور خیریه و اوقاف باید اطلاع‌رسانی کرد تا مردم نسبت به آن آگاهی یابند، البته اخیرا کارهای خوبی توسط ستاد حفظ موقوفات انجام شد و ادارات مربوطه مانند شهرداری و دفاتر اسناد رسمی همکاری مناسبی داشتند.

وی یادآور شد: ممکن است برای مردم این سوال پیش بیاید که مبالغی که اداره اوقاف دریافت می‌کند چگونه خرج می‌شود، در پاسخ باید گفت با همکاری کمیته امداد و شناسایی نیازمندان بخشی از این هزینه‌ها صرف امور خیریه مانند تهیه سبد کالا و تحویل در درب منزل یا پرداخت هزینه‌های درمانی افراد می‌شود البته لازم است تاکید کنیم که تقریبا ۷۰ درصد نیات بانیان مربوط به امور برپایی جلسات عزای حسینی است.

صفری ادامه داد: همچنین با ۱۷ الی ۲۰ نانوا در سطح شهرستان قراردادی بستیم مبنی بر پخت و توزیع نان رایگان برای افراد بی‌بضاعت و در زمینه اعزام افرادی که تاکنون به مشهد مشرف نشدند نیز اقدام کردیم و علاوه بر آن در راستای اجرای طرح مهر تحصیلی برای ۲۸۰ کودک بی‌بضاعت لوازم تحصیلی تهیه شد.

رییس اداره اوقاف و امور خیریه بابل در پایان گفت: در سال‌های اخیر اقدامات مناسبی در امور خیر انجام شد که جا دارد از ائمه‌جمعه به‌ویژه حجت‌الاسلام روحانی به دلیل حمایت از این سازمان تشکر و قدردانی کنیم، حمایت‌ها و پشتیبانی‌ها سبب شد خوشبختانه در مبحث قرآنی پنج نفر از شهرستان بابل حائز رتبه‌های برتر شدند، مربیان قرآنی را جذب و همچنین ۱۸۴ واحد مسکونی برای زوج‌های جوان احداث کردیم.

وقف در بهره‌برداری عموم مردم جامعه از امکانات اثر مثبت دارد

ابوالحسن بابازاده کارشناس فرهنگی اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بابل اظهر کرد: وقف از جمله آثاری است که برکات متعددی را در جامعه دارد، مالی که وقف عزای حسین، قرائت قرآنی، کارهای درمانی و تهیه جهیزیه جوانان می‌شود همراه با خیر و برکت است.

وی افزود: وقف در بهره‌برداری عموم مردم جامعه از امکانات و منابع مادی اثر مثبت دارد و به همین سبب اختلافات طبقاتی در جامعه کاهش خواهد یافت.

این مسئول با اشاره به اهمیت وقف در جامعه تصریح کرد: یکی از راه‌های استمرار نیکوکاری و کمک به هم‌نوع سنت حسنه "وقف" است که‏ شخص واقف با وقف اموال و املاک خود برای امور خیریه و عام‌المنفعه‏، درآمد آن موقوفات را به امور خیریه اختصاص می‏‌دهد و مادام که آن‏ موقوفه یا موقوفات باقی است، متولیان و متصدیان امر وقف موظف به‏ اجرای نیات خیر واقف هستند.

کارشناس فرهنگی اداره اوقاف بابل یادآور شد: اقدامات فرهنگی که سازمان انجام می‌دهد بیشتر در بحث امام‌زاده‌ها و در قالب برنامه‌های مذهبی اجرا می‌شود، ما در تمام مناسبت‌ها مانند محرم و رمضان برنامه اطعام‌دهی داریم.

بابازاده خاطرنشان کرد: مالی که ۲۰۰ سال قبل وقف عزای امام‌حسین(ع) شده است هنوز هم پابرجاست و مراسمات عزاداری و تعزیه‌خوانی در آن برگزار می‌شود، این از آثار و برکات ماندگار وقف است.

وی در پایان وضعیت امور خیریه در بابل را مطلوب دانست و گفت: هرچه زمان می‌گذرد مردم به اهمیت کارهای خیر و وقف پی می‌برند و این امر بیشتر می‌شود، برای مثال ما خیری داشتیم که برای ساخت سر درب ورودی امام‌زاده قاسم بابل با خرسندی ۱۱۰ میلیون کمک کرد.

افراد ثروتمند باید امانت خدایی و ثروت خود را برای بندگان وی خرج کنند

دکتر سیدصادق موسوی نیک‌اندیش بابلی در گفت و گو با خبرنگار ما اظهار کرد: اینکه کسی برای وقف نیت می‌کند تنها دست خود فرد نیست بلکه مسلما حکمتی پست این پیشنهاد و نیت فرد است.

وی افزود: در خصوص امور خیریه‌ای که انجام دادم تمایل به صحبت چندانی ندارم و فقط به این خاطر که این حرکت خدا پسندانه در جامعه اسلامی رونق بیشتر یابد مواردی را بیان می‌کنم که از آن جمله احداث بیمارستانی به نام امید برای بیماران سرطانی است و وقتی این موضوع مطرح شد کمتر از چند ثانیه پاسخ مثبت دادم چون در یک لحظه به این فکر کردم که دردهایی که بیماران سرطانی می‌کشند خود یک حکمت و امتحان الهی است، هم برای بیماران و هم برای آنان که تمکن مالی دارند.

این خیر بابلی ادامه داد: افرادی که توانایی مالی دارند باید مواظب باشند و بدانند که دنیا فانی و امانت است، ما انسان‌ها تنها امانت‌دار خداوند هستیم، افراد ثروتمند باید امانت خدایی و ثروت خود را برای بندگان وی خرج کنند، این مسئله بزرگ و خاصی نیست بلکه وظیفه ماست که باید انجامش دهیم.

دکتر موسوی با بیان توضیحاتی در خصوص بیمارستان مخصوص بیماران سرطانی در بخش لاله‌آباد شهرستان بابل تصریح کرد: بیمارستان امید مازندران به متراژ ۵۰۰۰ متر که مراسم کلنگ‌زنی آن در سال گذشته انجام شد در واقع بیمارستان سرطان‌شناسی است چون با توجه به علم روز اگر این بیماری در مراحل ابتدایی ابتلا به بیماری و حتی قبل از آن شناسایی و هشدار داده شود قابل درمان است و علاوه بر آن برنامه‌های دیگر برای ایجاد فازهای بعدی نیز داریم.

رییس و عضو هیات مدیره بسیاری از مجامع خیرین در مازندران و شهرستان با اشاره به دلایل تامین زمین این بیمارستان در بخش لاله‌آباد اظهار کرد: چند دلیل درر این کار خیر و حتی در تهییه مکان زمین آن نهفته که برخی از آن شامل عدم وجود ترافیک‌ و بین‌المللی بودن جاده این بیمارستان در زرگرشهر است و در کنار این مسئله رونق اشتغال در این منطقه که جزو مناطق پر استعداد اما کمتر توسعه یافته در مازندران به‌شمار می‌رود.

وی در پایان گفت: ما این را تقدیم کردیم به آن‌هایی که مورد امتحان قرار گرفتند تا بدانند ما هم در این امتحان شریکیم و از عموم افراد متمکن جامعه می‌خواهم در امور خیریه مخصوصا یتیم نوازی و ساخت بناهای درمانی و فرهنگی پیش قدم شوند چون خیر دنیا و آخرت در این مسئله است.

اهمیت وقف در نگاه مردم جامعه

محمد آرام(کارمند بانک): وقف سبب کاهش اختلافات طبقاتی در جامعه شده و موجب سعادت دنیایی و اخروی واقف می‌شود.

سحر صالح‌طبری(مدرس): وقف یک سرمایه عظیم در نظام اقتصاد اسلامی است که بر استقلال اقتصادی، رشد و توسعه جامه اثر مثبت دارد.

فریده جواهری(خانه‌دار): ثمرات وقف بر هیچکس پوشیده نیست و چه کسی بیشتر از این ثمرات بهره‌مند است به جز واقف آن، بسیاری بودند که حال و اموال بی‌شماری داشتند که نصیب وراث آن‌ها شد و امروز حتی نام و نشانی از آن‌ها در بین خانواده هایشان نیست پس وقف می‌کنیم تا رضایت الهی را نصیب شویم.

به گزارش بابل‌نوین، برای شکوفایی وقف در جامعه باید فرهنگ وقف را ترویج کرد و بدین منظور تنها یک نهاد یا ارگان مسئول نیست بلکه همه دستگاه‌های تبلیغی و اجرایی کشور موظفند تا در جهت اعتلای فرهنگ وقف در جامعه با یکدیگر همکاری کرده و زمینه‌های شکوفایی آن را فراهم آورند، هر چند عمل به وقف از سوی مردم مهم‌ترین راه گسترش فرهنگ وقف است اما باید توجه داشت که مردم نیازمند راهنمایی و آموزش‌های دینی عملی در این زمینه هستند.

از این رو مسئولان کشور به‌ویژه دست‌اندرکاران امور مذهبی و فرهنگی می‌توانند با یک برنامه‌ریزی صحیح و اصولی در جهت‌دهی افکار عمومی به سمت فرهنگ وقف مؤثر باشند، آثار مثبت وقف در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جامعه ایجاب می‌کند که در گسترش وقف تلاش جدی داشته باشیم.

 

 

انتهای پیام/