چهارشنبه 05 اردیبهشت 1403 | چهارشنبه 24 آوریل 2024 |

اخبار داغ

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی مطرح کرد

فراموش شدن پوشش محلی در خراسان جنوبی/ مد به جای انطباق با فرهنگ با اقتصاد در ارتباط است

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: پدیده مد به جای این‌که با سلیقه، زیبایی، هنر و فرهنگ ارتباط داشته باشد با اقتصاد در ارتباط است و به همین دلیل پوشاکی که تولید می‌شود منطبق بر شرایط فرهنگی ما نیست.

[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از خاورستان، پوشش و نوع لباس سنتی و محلی هر منطقه بارزترین نماد فرهنگ آن منطقه بوده و خراسان جنوبی به دلیل شرایط آب‌وهوایی و اقلیمی از تنوع خاصی در پوشش برخوردار بوده است.

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, خاورستان,

لباس‌های سنتی بارزترین نماد فرهنگی، مشخص‌ترین نشانه اعتقادی ملی و راحت‌ترین وسیله انتقال فرهنگ مردم است.

پوششی که مردم به عنوان لباس و پوشاک مورد استفاده قرار می‌داده‌اند عبارت‌ بوده از: کلاه نمدی، شب کلاه، کلاه نمدی-مندیل، کلاه دوره‌دار، عرقچین، کلاه ترمه، گردن پیچ یا لنگته، جلیقه، پیراهن، قمیس، لباده، نیم تنه، شلوار (تنبان)، قارت (جقه)، مچ پیچ و گیوه که برای آقایان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

از پوشاک خانم‌ها می‌توان به چارقد، دستمال، روبند، کلوته، کوسه، عرقچین، پیراهن یا پهره، دالاق، شلیته، شلواریل، چادر، کفش تبلک‌دار، گرجی، گالش و کفش‌سوز اشاره کرد.

البته از میان آن‌ها پوشاک چنشت ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی دارد که با تغییرات اندکی هنوز استفاده می‌شود.

برخی زیورآلات خانم‌ها نیز می‌توان النگو، جقه، چوری، خفتی، ملیله، منجق، انگشتر، ایاره، بازوبند، منات، خلخال، تاج‌سر، شستی، گشواره و منگلی را نام برد.

پوشاک مردان

پوششی که مردان خراسان جنوبی مورد استفاده قرار می‌دادند شامل سرپوش یا کلاه از جنس نمد و بغل‌های آن لبه‌دار بوده که این کلاه‌ها در مناطق مختلف متغیر بوده است. شب کلاه جنس آن از کرک و پشم و به رنگ‌های سفید و سیاه بوده در بیرجند درست می‌شد و روی آن مندیل می‌بستند.

مندیل شالی سفید یا سیاه بوده که طول آن حدود ۵۰ سانتی‌متر و جنس آن از قمیس است.

یکی از انواع کلاه‌ها که در روستای چنشت مورد استفاده قرار می‌گیرد که دور آن تسبیح و مهره آویزان می‌کردند کلاه قرص بوده است. عرقچین کلاهی از ترمه که طبقه اعیان بر سر می‌گذاشته و جنس آن ابریشم قرمز بوده است.

تن‌پوش یا جلیقه نوعی پیراهن که معمولا جنس آن از کرباس به رنگ‌های سفید و خاکستری است. این پیراهن بدون یقه بوده و جلوی آن بسته بوده و فقط بالای آن دو یا سه دکمه داشته است. نیمه تنه مانند کت‌های امروزی بوده و شلوار آن از جنس کرباس با رنگ‌های متفاوت و پاچه‌های آن گشاد بوده است.

پاپوش شامل گیوه کفش ساده، کفش چپت که این کفش‌ها هنوز هم در بعضی از روستاها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پوشاک زنان

پوشاک زنان خراسان جنوبی شامل سرپوش یا چهارقد و دستمال که آن را روی چهارقد و پیشانی می‌بستند. روبند پارچه‌ای نازک بوده و به وسیله دو بند به دور سر بسته و در جلوی صورت آویزان می‌شده است. کلوته که به آن کلاه پول هم می‌گفتند و قسمت جلوی آن را با انواع سکه‌های نقره قدیمی تزئین می‌کردند. کوله شبیه چهارقد بوده و در تابستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. شلیته نوعی دامن چین‌دار و بسیار گشاد که از کمر تا زانو را می‌پوشانده و شلوار زنان از جنس کرباس، گشاد و بلند بوده است. یل همان جلیقه لباس زنان بوده که از مخمل و پارچه‌های قیمتی درست می‌شود و آن را با زیورآلات تزیین می‌کردند. جلوی یل باز بوده و معمولا در شب عروسی استفاده می‌شد یا زنان اعیان آن را می‌پوشیدند. چادر این لباس در مناطق مختلف متغیر بوده و بیشتر به رنگ‌های سفید و سیاه گل‌دار بوده است که در روستای سربیشه چهارگوش و در روستای چنشت از چادر معمولی کوچک‌تر و کوتاه‌تر است و فقط از پشت سرآویزان می‌شود.

پاپوش شامل کفش تبلک‌دار، گرجی، گالش و کفش ساده است. در بیرجند نوعی جوراب نیز بافته می‌شده که به جوراب هفت رنگ معروف بوده است.

در بین مناطق مختلف خراسان جنوبی روستای چنشت نسبت به سایر روستاهای بیرجند کمتر دچار تحولات و تغییرات فرهنگی شده و فرهنگ آن مانده است.

تنوع رنگ‌ها در لباس‌های محلی مردم روستا جلوه خاصی به آن‌ها می‌بخشد، به طوری که به روستا لقب سرزمین رنگ‌ها داده‌اند. لباس مردم روستای چنشت از نوع خاصی است که کمتر در نقاط دیگر استان خراسان جنوبی دیده می‌شود. لباس مردان روستای چنشت شامل یک پالتوی بلند که تمام بدن را می‌پوشاند و از شال سر استفاده می‌کنند. لباس زنان آن‌ها از رنگ‌های شاد و متنوع تشکیل شده و شامل سه قسمت چهارقد قرمز یا آبی گل‌دار، کلاه نقره‌ای و نقره‌دوزی شده و پیراهن زنانه به رنگ‌های سبز، قرمز یا آبی که امروزه بیشتر در مراسم عروسی استفاده می‌کنند.

مردم روستای چنشت به ویژه زنان و دختران اغلب از پوشاک محلی و سنتی استفاده می‌کنند. دختران چنشتی از لباس‌های بلندی مانند دامن چین‌دار، قبای بلند، روسری، سربند و شلیته‌های خراسانی استفاده می‌کنند. {1}

سید احمد برآبادی کارشناس مردم‌شناسی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار خاورستان، اظهار کرد: لباس خراسان جنوبی معمولا مثل سایر نقاط کشور برحسب یک سری شرایط شکل گرفته است.

, خاورستان،,

وی افزود: یکی از این شرایط وضع اقلیم و موقعیت طبیعی است؛ به لحاظ آب و هوا، سردی، گرمی و کوهستانی بودن که این‌ها همه بر پوشاک تأثیرگذار بوده است.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی بیان کرد: بحث دیگری که بر نوع پوشش تأثیر داشته است فرهنگ، باورها و سلایق است که در شکل‌گیری پوشاک تأثیر زیادی داشته است.

برآبادی عنوان کرد: در بحث باورها می‌توان به باورهای مذهبی، آئینی، ملی و خانوادگی اشاره کرده که همه در شکل‌گیری پوشاک تأثیرگذار بوده است.

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این‌ها شغل و کسب و کار نیز در پوشاک تأثیر داشته و لباس دام‌دار با کشاورز و نانوا متفاوت بوده است.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: در خراسان جنوبی پوشاک زنان و پوشاک مردان از دو بخش پیراهن و شلوار تشکیل شده است و معمول‌ترین تن‌پوش‌ها را پیراهن و شلوار تشکیل داده است.

برآبادی عنوان کرد: پیراهنی که مردان در خراسان جنوبی استفاده می‌کردند نوعی پیراهن بوده که دکمه می‌خورده و از بغل باز می‌شده است. دکمه‌ها نیز از نخ بوده در واقع کل لباس اعم از پارچه و دکمه همه از نخ تشکیل شده است.

وی عنوان کرد: معمولا مردان پیراهن و شلوار ساده‌ای داشته‌اند و پیراهن از سر شانه تا بالای زانو بوده، آستین داشته و هرگز بدون آستین نبوده است. شلوار نیز انواع مختلف داشته است اما طرحی که بیشتر مورد استفاده مردان خراسان جنوبی بوده شلواری بوده که از کمر تا ساق پا را می‌پوشانده و بالای آن گشاد بوده است.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: پیراهن زنان معمولا شبیه پیراهن مردان بوده است با تفاوت‌هایی از جمله جای دکمه‌ها، سر آستین‌ها، پایین پیراهن و دور یقه که گاهی تزئیناتی داشته و با همان نخ تزئیناتی که به زیبایی لباس زنان بیفزاید ایجاد می‌کردند.

برآبادی یادآور شد: لباس‌های خراسان جنوبی در شهرستان‌های مختلف، هم شباهت‌هایی با هم دارد و هم تفاوت‌هایی. لباس محلی روستای چنشت لباس متفاوتی است و ویژگی‌های خاص خود را دارد.

ماندگار شدن لباس محلی روستای چنشت

وی ادامه داد: دلیل این‌که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد به این خاطر است که مردم آن‌جا با مردم روستاها و مناطق خراسان جنوبی ارتباطی نداشته و ارتباطات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن‌ها معمولا داخل خود روستا بوده و به همین دلیل نوع پوشش آن‌ها حفظ شده و هنوز هم لباس محلی در آن روستا استفاده می‌شود.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: عدم ارتباط مردم روستای چنشت با سایر روستاها و مناطق باعث شده است که پوشش محلی آن‌ها حفظ شود و تاکنون به ندرت پوشاک خارجی به غیر از پوشش خودشان به ویژه در مورد پوشاک زنان به این روستا نرسیده است.

برآبادی عنوان کرد: تفاوت‌هایی که در پوشش‌های محلی هر منطقه مشاهده می‌کنیم به دلیل طبیعت و فرهنگ است به گونه‌ای که در مناطق سردسیر لباس گرم دارند و از پشم و کرک استفاده می‌کنند و در مناطق گرم‌سیر لباس‌های نازک‌تری دارند و لباس گرم در آن مناطق به چشم نمی‌خورد.

وی اظهار کرد: زیبایی‌های لباس‌های محلی در گذشته به دلیل این است که نشان‌دهنده فرهنگ منطقه بوده و لباس یکسانی نبوده است. تنوعی که در لباس‌های محلی وجود داشته باعث زیبایی آن شده در صورتی که ممکن است اکنون تنوع لباس‌های جدید بیشتر باشد اما این تنوع در همه جا است؛ یعنی لباس جدیدی که اکنون در بیرجند وجود دارد در شهرهای دیگر کشور نیز وجود دارد و این تنوعی که اکنون در همه جا وجود دارد باعث شده که زیبایی‌ها از بین برود.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی بیان کرد: نوع پوشاک امروزه تنوع یکسانی دارد و گوناگونی در اقوام استان‌های مختلف مشاهده نمی‌شود بلکه یک گوناگونی کلی در سطح کشور به وجود آمده است.

برآبادی عنوان کرد: این تفاوت‌ها هیچ‌گاه به زیبایی تفاوت‌ها و گوناگونی لباس‌های محلی نمی‌رسد چون پوشاکی که در قدیم استفاده می‌شده است منطبق بر اقلیم بوده و هیچ‌گاه در منطقه گرمسیر لباس رنگ تیره پوشیده نمی‌شده و بلعکس در منطقه سردسیر معمولا پوشاک رنگ تیره استفاده می‌شده است.

وی خاطرنشان کرد: تنوع رنگ و طرح در لباس‌ها وجود داشته و هرکسی که پوشاک را تولید می‌کرده بر اساس خلاقیت بوده است؛ اما اکنون یک مرکز تولیدی برای هزاران نفر پوشاک تولید می‌کند. این یک سلیقه، نوع، مدل و طرح است که برای هزاران نفر طراحی می‌شود.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: در گذشته هر کسی خلاقیت خود را در طراحی پوشاک به کار می‌برده و به همین خاطر پوشاک قدیم آن زیبایی و خلاقیت خاص خودش را داشته است. پوشاک تولیدی در گذشته براساس فرهنگ و باورهای مذهبی، اعتقادی، ملی و قومی بوده است. مردم نیز بر اساس باورهایی که داشته‌اند پوشاک خود را تولید کرده و از این جهت پوشاک تولید شده هیچ منافاتی با فرهنگ و باورها نداشته است.

برآبادی تصریح کرد: اکنون پوشاک ما را دیگران که حتی هیچ آشنایی با فرهنگ و باورهای ملی، مذهبی، قومی و محلی ما ندارند تولید می‌کنند و هدف آن‌ها فقط کسب سود و منفعت است.

وی اظهار کرد: امروزه پوشاک وارد حوزه اقتصاد و تجارت شده است و این پوشاک در تمام دنیا تولید می‌شود و هدف، فروش پوشاک بیشتر است.

ارتباط مد با اقتصاد

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: پدیده مد به جای این‌که با سلیقه، زیبایی، هنر و فرهنگ ارتباط داشته باشد با اقتصاد در ارتباط است و به همین دلیل پوشاکی که تولید می‌شود منطبق بر شرایط فرهنگی ما نیست.

برآبادی بیان کرد: امروزه به دلیل وجود لباس‌های جدید و کم‌رنگ شدن لباس‌های محلی نمی‌توان به لباس‌های محلی پیشینیان دسترسی داشت و آن را پوشید از طرفی این پوشاک جدیدی که در بازار موجود است با آموزه‌های دینی، فرهنگ و باورهای آئینی، قومی و محلی ما تناسبی ندارد. یکی از راه‌کارهای ارائه شده در این راستا منطبق کردن پوشاک امروزی با ظرافت‌ها و زیبای‌های لباس‌های محلی گذشته است یعنی پوشاکی تولید شود که آن هویت قدیم ما را داشته باشد.

وی عنوان کرد: قطعا مردم نیز از این نوع پوشاک استقبال کرده و استفاده می‌کنند. وقتی که مردم در برخی مناطق با لباس محلی آن منطقه عکس می‌گیرند یعنی این‌که به استفاده کردن از این لباس‌ها علاقه و گرایش دارند به شرط این‌که این پوشاک نوسازی شده و نیازهای مخاطبان خودش را برآورده کند. بحث مد وارد لباس محلی شود و با در بر گرفتن آن تلفیقی از سنت و مدرنیته بوده و پوشاکی باشد که هم نیاز و علاقه مردم را برآورده سازد و هم این‌که نشان دهنده باورها و اعتقاداتشان باشد.

کارشناس مردم شناسی خراسان جنوبی گفت: در این زمینه کارهای خوبی که انجام شده، رشته طراحی دوخت بوده که چندین سال است در هنرستان‌ها یکی از رشته‌های مورد علاقه و انتخاب هنرجویان است که این بخش می‌تواند فارغ‌التحصیلان خود را سوق دهد به سمت این که با تلفیق از لباس‌های سنتی لباس‌های جدیدی طراحی کنند.

برآبادی عنوان کرد: مراکز فنی و حرفه‌ای و مراکز آموزشی دانشگاهی و غیردانشگاهی می‌توانند برای استفاده از اطلاعات و راهنمایی‌های کارشناسان مردم شناسی در زمینه تولید پوشاکی با استفاده از طرح‌های پوشاک سنتی به خلق پوشاک جدیدی که عامه‌پسند باشد روی بیاورند که البته در این زمینه تاکنون افرادی مراجعه کرده و با اطلاعات گرفتن از میراث فرهنگی که میراث‌دار فرهنگ و باورهای گذشتگان است کارهای خوبی انجام داده‌اند.