گفت و گو با دو تاریخ پژوه به مناسبت بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی ؛

• یک‌شنبه ۰۶ اسفند ۱۳۹۶ ۰۸:۳۷
• کد خبر : 1318877

• اخبار
• سایر رسانه ها

خواجه نصیرالدین طوسی از دانشمندان بزرگ اسلامی است که ابعاد مختلف شخصیت وی مورد غفلت واقع شده است ، مصاحبه زیر به صورت تفصیلی به ابعاد مختلف شخصیت وی پرداخته است .

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از  رصدمراغا ؛ خواجه نصیرالدین طوسی از جمله دانشمندان بزرگ اسلام است که خدمات ارزشمندی را ارائه نموده است که بسیاری از این خدمات مغفول واقع شده است ، پنجم اسفند ماه روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی فرصتی شد تا به سراغ دو تن از اساتید و تاریخ پژوهان مراغه ای برویم و در خصوص خدمات متعدد این دانشمند بزرگ اسلام مصاحبه ای را ترتیب دهیم .

سراغ دکتر محمد مشتری ، تاریخ پژوه و مسئول انجمن تاریخ پژوهان مراغه رفتیم پای حرف های ایشان راجع به خدمات خواجه نصیرالدین طوسی نشستیم

به زندگی و خدمات خواجه نصیرالدین طوسی می توان در سه بخش جداگانه پرداخت کرد از جمله یک بخش خواجه نصیرالدین در زمان دانشجویی و دو بخش آن در زمان استادی وی ؛یا به عبارتی دیگر خواجه نصیری که در قلعه های اسماعیلی بود و خواجه نصیری که خارج از قلعه ها به سر برده است .

در قسمت اول که مربوط به دوران دانشجوی خواجه نصیرالدین است استادان بزرگ و طراز اولی را دیده است در بخش دوم مبانی تشیع را در سختی تمام به صورت باطنی در بطن مذهب اسماعیلیه ترویج داده است ؛ اما دوره سوم که همراه با نام مراغه است ، در این دوره نه می توان اسم مراغه را از خواجه نصیر حذف کرد نه اسم خواجه نصیر را از مراغه جدا دانست .

خواجه نصیر را مهندسان مهندس ، عرفا عارف ، فلاسفه فیلسوف و متکلمان هم متکلم می شناسند ، غافل از اینکه خواجه نصیرالدین طوسی جزو حکیمان ایران است چراکه در تمامی علوم زمان خویش تبحر خاصی داشته است ؛ کسی که حکیم باشد تمامی کارهای وی از روی حکمت است ، خواجه نصیر وقتی که عازم بغداد بود از مراغه عبور کرد و بر اساس حکمت خویش فهمید که این شهر از شهرهای دیگری که دیده است متفاوت است و پس از فتح بغداد به مراغه برگشت و در صدد برآمد که شمشیر را از دست مغول وحشی بگیرد و به جای آن علم و کتاب بدهد .

به تعبیر خواجه مراغه شهری بود که می توانست قدرت علمی ایران را یکجا جمع کند و برای این کار تمامی دانشمندان را از سراسر دنیا در مراغه جمع کرد چرا که تنها شهری که می توانست این بار سنگین را در آن برهه بر دوش کشد مراغه بوده است چرا که سالیان دراز در این شهر تمامی ادیان در کنار هم بوده اند و زندگی کرده اند . در خصوص دین اسلام هم می توان گفت مراغه جزو معدود شهرهایی بوده است که مذهب حنفی در آن رواج داشته است .

خواجه نصیر 400 هزار نسخه کتاب خطی را از شرق و غرب جهان اسلام در مراغه جمع می کند و نکته عطفی در کارهای خواجه نصیر وجود دارد و آن هم این نکته که : ما از اول یاد گرفته ایم که بگوییم اصفهان اولین پایتخت شیعه است و اردبیل خواستگاه شیعه است غافل از اینکه اولین بار  نطفه شیعه امامیه و 12 امامی به صورت کلامی با کتاب تَجریدُ الإعتِقاد خواجه نصیر در مراغه بسته شده است ؛ علامه حلی نخستین متکلم شیعه و شاگرد خواجه نصیر این کتاب را در مراغه شرح داده است به تعبیری پایه و ستون و اساس گفتمان شیعه در مراغه به همت کتاب تجرید بسته می شود و با کتاب شرح تجرید علامه حلی توسعه می یابد . تا امروز نیز در حوزه های علمیه کتاب شرح تجرید علامه حلی تدریس می شود .

شاگردان مطرح خواجه نصیر از جمله علامه حلی ، امام فخر رازی قطب الدین رازی ، مجد الدین جیفی حوزه فلسفه و حکمت را در مراغه بازتعریف کردند برای مثال برای اولین بار قلب الدین شیرازی به دستور خواجه نصیر شرحی برای حکمت اشراق سهروردی به تحریر در می آورد ؛ جالب توجه این نکته است که خواجه نصیر نکته اتصال تمامی فلسفه های ایران در عصر خود است به خاطر کارهایی که خواجه انجام داده بعدها ملاصدرا ، ملاصدرا می شود ؛ خواجه با وجود اینکه شاگرد با واسطه ابوعلی سینا است اما در دوره ایلخانی تنها کسی که در کرسی بوعلی سینا می نشیند خواجه نصیر است .

نکته مغفول دیگری که در رابطه با خواجه نصیر وجود دارد این است که هر کسی وی را در یک بعد مثلاً مهندسی و نجوم و ... می شناسند در صورتی که خواجه نصیر رصدخانه را تنها برای رصد ستارگان تأسیس نمی کند ، بلکه با استفاده از رصدخانه مراغه زمینه ای برای وحدت تمامی علوم و دانشمندان بر محور رصدخانه ایجاد می کند. که بعدها شاگرد وی در تبریز شهرکی با همین منظور با عنوان ربع رشیدی ایجاد می کند .

از میان متفکران و فلاسفه اسلامی، خواجه نصیرالدین در عمل و نظر، به رشد علوم عقلی و معارف الهی پرداخت و توانست هم شارح و مفسر خوبی برای تبیین فلسفه سیاسی شود و هم در زمینه فن سیاسی، دارای نظریه‌های خاصی باشد و بتواند مقام و تربیت اسلامی مخصوصاً امامیه را در عمل به ظهور برساند ؛ به طوری که جامعه شناسی زمان خواجه مشخص می کند که در زمان وی تقسیم حقوق به شکلی بوده است که فقر و نداری در حداقل بوده است و کسی به نان شب محتاج نبود .

خواجه نصیر حکمت عقلی را با حکمت ذوقی ، عرفان و کلام واحد کرد و در از آخر ابزارهایی چون فن و نجوم و ریاضی و هندسه استفاده کرد و به تعبیر خودش تدبیر مدن را برای کشور داری و اداره جامعه عرضه کرد .

بُعد دیگری از خدمات خواجه نصیرالدین طوسی را پای صحبت های دکتر پورموذن تاریخ پژوه و استاد دانشگاه نشستیم :

خواجه نصیر در سال 597 هجری قمری در شهر طوس متولد شد و علوم ریاضی را از محضر اساتیدی چون فریدالدین داماد نیشابوری و کمال الدین محمد و در علوم ریاضی به درجه استادی رسید و لقب استادالبشر گرفت .

با توجه به حملات مغول و از آنجا که خواجه شیعه 12 امامی متعصب بود به قلعه های اسماعیلیه پناه برد و در آنجا کتاب اخلاق ناصری را به تحریر درآورد که در زمینه اخلاقیات در جامعه آرمانی نوشته شده است ؛ در واقع خواجه نصیر با تحریر چنین کتاب هایی بعد اجتماعی دین را بیش از قبل برای همگان نمایان کرد .

همزمان با حمله هلاکو به ایران خواجه نصیر به قلعه الموت مهاجرت می کند و برای اولین بار توانست از کتب و آلات نجومی قلعه الموت استفاده کند و بعدها در سال 657 هجری قمری رصدخانه مراغه را با استفاده از درآمد اوقاف بنا کرد . و بعد از آن تمامی رصدخانه های دنیا با توجه به اسلوب و الگوی رصدخانه مراغه تأسیس شدند ؛ حتی کوپرنیک با اقتباس از رساله ابن شاطری و قطب الدین شیرازی یافته های آنان را قرن ها بعد به اسم خودش ثبت می کند .

خواجه نصیر نقش مهمی در تثبیت جهان تشیع ایفا کرده است ؛ وی توانست روابط حسنه ای بین شیعیان و امرای مغول ایجاد کند و حتی ما می‌بینیم شهر حله با وساطت خواجه نصیر از غارت در امان ماند و عتبات عالیات نیز به دلیل رابطه ای که خواجه با هلاکوخان داشت را از حمله مغول محفوظ ماند .

خواجه نصیر توانست زمینه ای برای دانشمندان شیعه فراهم کند تا امکان مطالعات علوم دینی را داشته باشند و دانشمندان زیادی را با تأسیس رصدخانه در مراغه جمع کرد و این شهر را تبدیل به یک قطب علمی در جهان کرد .

انتهای پیام /

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #