گفت و شنود رضوی با حجت‌الاسلام شمس‌الدین؛

• چهارشنبه ۰۳ مرداد ۱۳۹۷ ۱۴:۲۵
• کد خبر : 1390709

• اخبار
• سایر رسانه ها

یک کارشناس مذهبی می‌گوید اگر امام رضا(ع) امروز در میان ما بودند، بی‌تردید نسبت به ویژه‌خواری‌ها و نابرابری‌ها موضع می‌گرفتند و انتقاد می‌کردند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت، در سالروز ولادت باسعادت حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) به سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین شمس‌الدین، رئیس ستاد اقامه نماز استان سمنان رفته‌ایم تا چند کلامی را درباره سیره این امام همام بشنویم. حجت‌الاسلام شمس‌الدین در این گفتگو به نکات مهمی درباره روش امام رضا(ع) در گفتگو با مخالفان اشاره می‌کند. بی‌درنگ شما را به مطالعه این گفتگو دعوت می‌کنیم.

مرآت- به عنوان پرسش نخست، از دیدگاه شما پرسشگری رادیکال در نگاه امام رضا(ع) چه جایگاهی داشت؟

ردپای پرسشگری رادیکالی در مشی همه اهل‌بیت(ع) دیده می‌شود. گاهی از ائمه(ع) سوالات فوق‌العاده پیش‌افتاده‌ای می‌پرسیدند و آن‌ها در کمال سعه‌صدر به این پرسش‌ها پاسخ می‌دادند. از سویی، برنامه مأمون و اطرافیانش این بود که پرسش‌هایی چالشی را با امام رضا(ع) در میان بگذارند و امام(ع) به این پرسش‌ها نیز پاسخ می‌دادند.

مرآت- حد مجاز برای پرسشگری کجاست؟ به تعبیر دیگر از منظر امام رضا(ع) از چه موضعی به بعد، پرسش‌ها صبغه‌ای کفرآمیز پیدا می‌کنند؟

گاهی ظرفیت پرسشگر اقتضاء نمی‌کرد که ائمه(ع) به پرسش وی به تمامی پاسخ دهند. مثلا کسانی درباره «ذات خداوند» از ایشان سوال می‌کردند. امام رضا(ع) و پدرشان این نوع سوال را مسموم می‌دیدند و به جای پاسخ دادن، توصیه می‌کردند که ذهن خود را درگیر این مسائل نکنید چراکه پاسخ قابل‌فهمی برای آن وجود ندارد. تأکید ائمه(ع) بر این بود که سوالی را بپرسید که در آن رشد وجود دارد، و نه غَی.

البته طرح سوال، اشکالی ندارد و شما در تاریخ نمی‌بینید که ائمه(ع) نسبت به پرسشی واکنش منفی نشان داده باشند. اتفاقا ائمه(ع) نسبت به تمامی پرسش‌ها به نحوی پاسخگو بودند. گاهی نحوه پاسخگویی اسکاتی بود و گاهی ایجابی بود. روند تربیت شاگرد از زمان امام باقر(ع) کلید خورد، در زمان امام موسی‌بن‌جعفر(ع) فروکش کرد و بار دیگر در زمان امام رضا(ع) باور شد.

پرسشگری از نگاه امام رضا(ع) ممدوح است

امام رضا(ع) حداکثر بهره‌برداری را از زمانه خود و از جلسات بحث ترتیب‌داده‌شده توسط مأمون می‌کرد. مأمون این جلسات را رندانه برای به چالش کشیدن امام رضا(ع) تشکیل می‌داد اما معادلات کاملا به سود امام(ع) رقم می‌خورد. از رفتارشناسی امام(ع) در این جلسات است که درمی‌یابیم پرسشگری، ممدوح است اما نوع پاسخگویی امام(ع) به فراخور حال افراد بود.

ممکن بود اگر امام(ع) به پرسش فردی که ظرفیت اندکی داشت پاسخ می‌داد، آن شخص سر به کفر می‌گذاشت. به همین خاطر امام(ع) گاه در پاسخ به پرسشی به بیان یکی دو جمله قناعت می‌کردند. در زمان معاصر ما نیز، برخی از بزرگان همین روش را در پیش گرفته بودند و گرفته‌اند. وقتی از آیت‌الله بروجردی سوال می‌کردند که چرا به برخی از پرسش‌ها به تفصیل پاسخ نمی‌دهید، می‌گفتند ممکن است عقل فرد ظرفیت پاسخ را نداشته باشد و شبهه‌ای بر شبهاتش افزوده شود.

هرکس که مورد سوال قرار می‌گیرد باید پاسخگو باشد

رسوب شبهه‌ها به سود افراد نیست و افراد را زمین می‌زند. پاسخگویی هم البته در کنار پرسشگری امری ممدوح است. چه مسئولان و چه مقامات علمی، باید پاسخگو باشند. هرکس که مورد سوال قرار می‌گیرد، باید پاسخگو باشد. کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته، اشاره به همین معناست. همه مسئول هستند.

مرآت- شما به جلسات مناظره امام رضا(ع) اشاره کردید. به گمان من این جلسات شکوهمندترین جلوه پاسخگویی یک امام(ع) به مخاطبان خویش است که می‌توان از دل آن یک روش‌شناسی گفتگو استخراج کرد. از دیدگاه شما مهم‌ترین مولفه‌های روش امام رضا(ع) در گفتگو با مخالفان چیست؟

مهم‌ترین نکته، سعه صدر امام رضاست. ما باید اجازه بدهیم که مخالف سخن بگوید و نظرش را بیان کند. امام علی(ع) در کلام زیبایی می‌فرماید:«سل تفقها و لاتسأل تعنتا: برای فهمیدن بپرس و نه برای آزمودن و به زحمت انداختن!» حق آن که برای فهمیدن سوال می‌کند، پاسخ گرفتن است. گاهی عده‌ای فقط می‌خواهند عده‌ای دیگر را به چالش بکشند. اگر همین الان امام رضا(ع) در میان ما بودند همین روش را اتخاذ می‌کردند.

اکنون نیز روش‌ها باید بر همین مبنا استوار باشد. امروز که نائب اهل‌بیت(ع)، ما را به وحدت فرامی‌خواند، سوال کردن برای مچ‌گیری صحیح نیست اما اگر کسی برای فهمیدن، از مسئولی سوالی کرد، حق طبیعی اوست که به پاسخ برسد. در وجود بسیاری از جوانان اصلا و ابدا گرایشات منفی نیست و تنها سوال دارند و اگر به پاسخ برسند آرام می‌شوند. اتفاقا رسیدن به آرامش‌های این‌چنینی به سود همگان خواهد بود و راه رسیدن به این آرامش، سعه‌صدر در پاسخگویی است.

توهین و تحقیر جایی در مناظرات امام رضا(ع) ندارد

ببینید کسانی برای گفتگو به نزد امام رضا(ع) می‌آمدند که اصلا توحید و نبوت و دین را یک‌جا زیر سوال می‌بردند و اساسی‌ترین مسائل دینی را به چالش می‌کشیدند. ما در هیچ مناظره‌ای سراغ نداریم که امام رضا(ع) طوری سخن گفته باشند که طرف مقابل، ذره‌ای احساس کند که به وی توهین شده است. در هیچ مناظره‌ای امام(ع) طوری صحبت نمی‌کرد که طرف مقابل احساس تحقیر شدن کند.

سعه‌صدر امام رضا(ع)، دشمن را به دوست تبدیل می‌کرد. این مسأله مهمی است که همه ما یاد بگیریم و به یکدیگر بیاموزیم که باید به سوال‌هایی که برای فهمیدن پرسیده می‌شوند با سعه‌صدر پاسخ دهیم. این نکته را باید یادآوری کنم که مأمون در اواخر حیات ظاهری امام رضا(ع)، مثل اوایل رفتار مطلوبی با امام(ع) نداشت. به تاریخ نگاه کنید که او در مواجهه با سوالاتی که در دربار مطرح می‌شد، چه واکنش‌هایی داشت.

رویکرد منطقی و عقلایی امام رضا(ع) در بحث

فضل‌بن‌سهل که در دستگاه مأمون فعالیت می‌کرد، شاید از عمروعاص هم حیله‌گرتر بود. تمامی نشست‌های سیاسی که برای به چالش کشیدن امام(ع) برگزار می‌شد با طراحی برخی از افراد همچون فضل‌بن‌سهل بود. در مقابل، رویکرد امام رضا(ع)، رویکردی کاملا منطقی و عقلایی بود و همین الان هم اگر کسی در هر نقطه‌ای از جهان مناظرات امام(ع) را مطالعه کند، به ایشان علاقه‌مند می‌شود.

پاسخگویی امام رضا(ع) به پرسش‌ها، عقلایی بود و این باعث افتخار تمام کائنات است.

مرآت- نامه‌ای از امام رضا(ع) خطاب به مأمون درباره «محض‌الاسلام» یا اسلام ناب، نقل شده است. امام(ع) در این نامه تأکید می‌کند که برائت از ویژه‌خواری یکی از الزامات اسلام ناب است. چرا زشتی ویژه‌خواری در نگاه امام رضا(ع) تا این حد مهم است که به عنوان یکی از اجزاء اسلام ناب مطرح شده است؟

این که عده‌ای بتوانند از رانت استفاده کنند و راه را برای استفاده دیگران از فرصت‌ها سد کنند، در نگاه امام رضا(ع) بسیار مذموم است. در نامه مفصلی که امام رضا(ع) به مأمون نوشتند، تذکر داده‌اند که راه را بر کسانی که می‌خواهند ویژه‌خواری کنند و در صف نایستند، ببندید. رهبر انقلاب فرمودند گرانی‌ها و سختی‌ها مردم را آزار نمی‌دهد اما این که عده‌ای بر خلاف توده مردم تلخی گرانی را نچشند و سختی‌ها را تحمل کنند و در هر حال وضعیتشان خوب باشد مردم را آزار می‌دهد.

 در این‌جاست که مفهومی به نام عدالت به میان می‌آید. ما در تفسیر عدالت دو تعبیر داریم؛ نخست قرار دادن هرچیزی در جای خود و دوم اعطای هرچیزی به اهلش. اجتماع نباید بگذارد که افرادی از چیزهایی که حقشان نیست، استفاده کنند. اگر کسی واقعا استحقاق استفاده از فرصتی را دارد، نوش جانش! اما اگر کسی مثل یک آب‌بند عمل کرد و بدون استحقاق، سد راه رسیدن موهبات به دیگران شد، اتفاق زشتی افتاده است و این، علت تذکر امام رضاست.

اگر سختی هست، باید برای «همه» باشد

امیرالمومنین(ع) خطبه بلندی در ابتدای به دست گرفتن زمام حکومت ایراد و تأکید کردند که من بیت‌المال را پس می‌گیرم ولو آن‌که آن را مهریه زنانتان کرده باشید. این رویکرد برای امام(ع) گران تمام شد و گفته‌اند که قتل علی(ع) لشده عدله... اما این یک اصل است. اگر سختی هست، باید برای همه باشد. ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که یک مدینه فاضله اهورایی ساخته شود اما تلاش مسئولان و مدیران و مردم برای پیاده‌سازی این اصل، بسیار مهم است.

ما اکنون در دوران تحریم به سر می‌بریم. تحریم ما را ضربه‌فنی نمی‌کند و این مسأله‌ای است که رهبر انقلاب بارها فرموده‌اند. اما اگر ویژه‌خواری وجود داشته باشد، حتی اگر تحریم هم نباشیم، ضربه‌فنی خواهیم شد.

در صف بایست و از دیگران جلو نزن!

مرآت- اگر امام رضا(ع) امروز در میان ما حاضر بودند و تریبونی برای سخن گفتن داشتند، به نظر شما مهم‌ترین نقد ایشان نسبت به جامعه ما چه بود؟

اگر شما به صورت تصادفی به سراغ کتب روایی بروید، درمی‌یابید که عموم تذکرات اهل‌بیت(ع)، اجتماعی هستند. «حق و حقوق دیگران را رعایت کن! در صف بایست! از دیگران جلو نزن. تجاوز و تعدی نکن. زیاده‌خواهی نکن.» به گمان من این‌ها جملاتی است که امام رضا(ع) به جامعه ما می‌گفتند. یاد بگیریم که اگر در شرایطی ویژه قرار گرفتیم، «همه» با آن شرایط ویژه خو بگیریم.

بروید و اسباب سرنگونی خلفا و پادشاهان را ببینید. چه اتفاقی می‌افتاد که بدنه اجتماع به ستوه می‌آمد؟ چه می‌شد که افراد نمی‌توانستند شرایط را تحمل کنند؟ این عدم تحمل باعث می‌شد که حکومت‌هایی از میان برود. اگر امام رضا(ع) همین الان در میان ما بودند یقینا تأکید می‌کردند که «در صف بایست!»

مرآت- و خودشان هم در صف می‌ایستادند!

قطعا! روش و منش اهل‌بیت(ع) همین بود. در تاریخ نقل شده که قصابی، وجود مقدس امیرالمومنین(ع) را دید و تا خواست که برای ایشان گوشت را آماده کند، امیرالمومنین(ع) فرمود من پول به همراه ندارم! قصاب گفت این چه حرفی است! هروقت که پول داشتید بیاورید! و امام(ع) گفت به جای این که وعده نسیه به تو بدهم، وعده نسیه را به شکمم می‌دهم.

امام(ع) نمی‌گفت من رئیس حکومتم و باید به من برسند! ایشان به خانه رفتند، پول آوردند و مثل همه مردم گوشت خریدند. ما پیرو چنین اهل‌بیتی هستیم. قطعا اگر اهل‌بیت(ع) اکنون نیز در میان بودند همین روش را پیش می‌گرفتند و در صف می‌ایستادند.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #