گفت‌وگو با یک شاعر آیینی:

• شنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ ۱۱:۲۳
• کد خبر : 1464029

• اخبار
• سایر رسانه ها

کارگر گقت: در پهلوی دوم یک اختناق به وجود آمد و شاعر دیگر نمی‌توانست به راحتی حرف بزند. ساواک همه شاعران را زیر نظر داشت. استاد سید رضا موید مشهد، غفورزاده شفق، استاد سازگار وقتی می‌خواستند شعر بگویند با وجود اینکه می‌دانستند چه تبعاتی دارد، اما حرف‌های خود را بیان می‌کردند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از فرهنگ سدید، هنر ایرانی در عرصه‌های مختلف زبان زد خاص و عام است و باید اینگونه گفت که بخشی از هنر جهانی بر گرفته از هنر ناب ایرانی است. شعر یکی از این حوزه هاست که از دیرباز تا کنون به قوت خود جلو آمده و پیشرفت‌های زیادی کرده است به طوری که روح مردم ما با این حوزه عجین شده است. هرچند که این حوزه گاهی اوقات دچار فراز و فرود‌هایی شده است، اما به طور کلی موفق عمل کرده است.

موضوعی که در شعر ایرانی از دیرباز به عنوان خاص فرهنگ ایرانی مطرح می‌شود، شعر آیینی است. حماسه، ایثار، رشادت و دلاور‌های قهرمانان ایران همواره در قالب شعر آیینی مطرح شده و علیرغم میل باطنی برخی از پادشاهان این حوزه شعر رشد کرد و هیچگاه متوقف نشد تا اینکه با انقلاب اسلامی همراه شد. در این باره با شاعر آیینی کشورمان مصطفی کارگر گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه می‌آید.

 

برای شروع اگر بخواهیم نگاهی به وضعیت شعر پس از انقلاب داشته باشیم و اینکه هنر در این چهار دهه را مقایسه کنیم، چه طور توصیف می‌کنید شعر پس از انقلاب را؟
انقلاب به تمام معنا در حوزه هنر و ادبیات انقلاب کرد. زمانی که هنر قبل از انقلاب را با امروز مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که غیر قابل مقایسه است یعنی اینکه مولفه ها، عقاید و دغدغه‌ها متحول شد و می‌بینیم که در چهل سالگی انقلاب باز هم کلمه انقلاب در حوزه هنر و ادبیات کارکرد خود را حفظ کرده است.
امروز شعر آیینی در کشور وزنه شده و زمانی که به شعر انقلاب نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که شعر آیینی قبل از انقلاب یا بسیار ناچیز بوده یا به صورت محدود گفته می‌شده، اما اکنون دغدغه‌های فرهنگی و انقلابی را شعر انقلاب یدک می‌کشد. شعر انقلاب و شعر آیینی انقلاب اسلامی امروز به مرحله‌ای رسیده است که با توجه به رویداد‌های روز شعر آن را می‌سرایند و می‌توان گفت که ابزار شعر، سریع‌ترین رسانه است. 
عده‌ای اصرار دارند که از کنار شعر آیینی عبور کنند اماخود می‌دانند که نمی‌توانند.

چه کسانی هستند؟
افرادی که دیدگاه آن‌ها خیلی همسو با انقلاب اسلامی نیست.

جریان داخلی است؟
بله، تکلیف ما با کشور‌های خارجی مشخص است و در دشمنی آن‌ها شکی نیست. برخی از داخلی‌ها هستند که دوست ندارند شعر آیینی مطرح شود، اما شعر آیینی با سرعت بسیار مناسب و خوبی در حال پیشروی است و آینده شعری نیز با همین موضوع رقم خواهد خورد.

برخی از افراد معتقدند که شعر در برخی از دوره‌ها و یا حتی برخی از شاعران سفارشی شده است. آیا شعر آیینی هم سفارشی شد؟
سفارش از دو جنبه است یکی این جنبه که از بیرون به شاعر گفته می‌شود تا در مورد موضوعی شعر بگوید، اما جنبه دیگر این است که خود شاعر به خود سفارش می‌دهد. زمانی که دغدغه انقلاب را داشته باشد به خود سفارش می‌دهد تا در خصوص موضوعات شعر بسراید. 
به طور کلی می‌توان گفت که همه شعر‌ها سفارشی است؛ لذا هنر سفارشی است یا از درون است یا از بیرون.

روند شعر آیینی در طول تاریخ به چه صورت بوده است؟
در قرن‌های نخستین شعر فارسی، یعنی در حدود قرن چهارم و پنجم شاعرانی مانند ابوالحسن کسایی مروزی وجود داشته که برای ائمه شعر گفته اند. برخی از سخنان فردوسی نیز آیینی است، زیرا هم به آیین ملی ما و هم آیین دینی باز می‌گردد.
در زمان‌های حافظ و سعدی که مغول‌ها حمله کردند و ما دفاع کردیم در زمره شعر آیینی قرار می‌گیرد. دغدغه‌های عرفانی نیز در آن زمان وارد شعر شد که این هم آیینی است. مبارزه حافظ با درویی‌های زمان خود و نفاق‌ها و فضای صفویان که مستقیم‌تر اجازه داده می‌شود شعر مذهبی اختصاصا برای شیعه گفته شود. فضا مقداری باز‌تر شد که گل کار را می‌توان شعر محتشم دانست و جالب است که شاید محتشم خیلی هم شعر مذهبی نداشته باشد و در دیوان آن مدح شاهان نیز دیده می‌شود، اما زمانی که سفارش شعر ۱۲ بند و یا ترکیب بند مشهور را گرفت، نوشت و گل کرد و اکنون نیز بسیار دشوار است که شاعر شعری بگوید که به پای شعر محتشم برسد.
این فضا ادامه پیدا کرد و در دوران مشروطه شعر اجتماعی‌تر شد و دغدغه‌های سیاسی، دینی، فرهنگی و اجتماعی مردم در قالب شعر آیینی را شاهد هستیم.

در دوران پهلوی؟
در دوران دو پهلوی؛ زمان پهلوی اول وضع به سمتی رفت که خیلی به شاعران کاری نداشتند و به آن‌ها اهمیت نمی‌دادند. در واقع یک رها شدگی در عرصه شعر به وجود آمد که به موجب آن شاعران به سمت کار‌های عمیق پژوهشی رفتند. شاهد هستیم که در این دوران دهخدا و ملک الشعرای بهار و فروغی و... آثار خود را در حوزه پژوهشی ارائه کردند. اما در پهلوی دوم یک اختناق به وجود آمد و شاعر دیگر نمی‌توانست به راحتی حرف بزند. ساواک همه شاعران را زیر نظر داشت. استاد سید رضا موید مشهد، غفورزاده شفق، استاد سازگار وقتی می‌خواستند شعر بگویند با وجود اینکه می‌دانستند چه تبعاتی دارد، اما حرف‌های خود را بیان می‌کردند.
این اختناق به وجود امده بود که شاعر حرف نزند و هنرمند اثر هنری تولید نکند در چه راهی؟ در راهی که برای دفاع از عقیده دینی خود به آن نگاه می‌کند و در نهایت این اعتقادات به انقلاب رسید. تصور اینکه سال ۵۷ این تلاش‌ها به نتیجه برسد برای آن‌ها خیلی قابل باور نبود. اوایل سال ۵۷ یکی از زندانی‌های ساواک می‌گفت شرایط فرق کرده بود و حرکت همگانی به سمت انقلاب آغاز شده بود. در این فضای ایجاد شده برخی از شعر‌های آیینی به شکل شعار در آمد و برخی از شعر‌ها در پوستر و روی دیوار نوشته شد.

شعر با انقلاب همراه شد؛ در این چهاردهه پیشرفت‌ها به چه صورت بود؟
انقلاب ما با شور شروع شد و شور یک حالت هیجانی است که به جزئیات دقت نمی‌کند. ممکن است در ابتدا ما خیلی به جزئیات دقت نکرده باشیم و این در حالت کل است. با شور شروع شد و بلافاصله به جنگ رسید که یک شور عجیب‌تر به ان اضاف شد، اما یک دهه پس از جنگ شور تکامل یافت و نگاه‌ها به شعر عمیق‌تر شد. به طور نمونه قیصر امین پور می‌گوید «مبادا روی لاله پا گذارید، امام خویش را تنها گذارید» این شعری است که هم شعار خوبی دارد هم جلوه دارد، اما بعدتر همین شاعر شعر‌هایی می‌گوید که در دفاع از انقلاب بسیار هنری‌تر و دقیق‌تر است و شاعر دیگری نیز مانند سید حسن حسینی، سلمان، اسرافیلی، خانم صفار زاده، قزوه و... نیز هستند که این حوزه را همراهی کردند.
در دهه‌های اخیر تولید‌ها کمتر شد، اما عمق یافت و شعر‌ها عمیق‌تر شدند. الان نیز که فضای مجازی گسترش یافت، شاعران بیشتری شناخته شدند و تولیدات بیشتر شد و بهتر ارائه شد. 
اکنون شاهد هستیم که اگر رویدادی در کشور رخ دهد مانند آتش سوزی پلاسکو می‌بینیم که شعر‌های بسیار در این باره سروده شده است. تنها دو ماه پس از شهادت شهید محسن حججی مجموعه شعری از شاعران مختلف در حدود ۳۰۰ صفحه که برای این مدافع حرم سروده شده بود، منتشر شد.

کادر سازی و عدم تربیت نخبه یک مشکل است که در اغلب حوزه‌های کشور وجود دارد و این مهم در حوزه سینما مشهود است. به نظر شما این کادرسازی در حوزه شعر انجام شده؟
شعر درونی است و از این رو معتقدم که کادر سازی آن نیز درونی است. به طور کلی می‌توانم بگویم که کادر سازی انجام شده است. در گذشته بسیاری از شاعران معمولا درکلان شهر‌ها متمرکز بوده اند، اما اکنون این تمرکز به همه جای کشور پخش شده و در همه شهر‌های کشور انجمن‌های شعر برقرار است و کار‌های بسیار خوبی از دل شاعران شهر‌های کوچک بیرون می‌آید به طور کلی می‌توان گفت که نیرو‌های آماده وجود دارد، اما زنجیره به هم متصل نشده است.

چرا رنجیره متصل نشده؟
شاید عده‌ای نمی‌خواند.

چه کسانی حامی هستن و چه کسانی سد راه؟
ابتدا باید گفت که بزرگترین حامی شاعران مقام معظم رهبری است. کسانی در برابر مقام معظم رهبری شعر خوانده اند که مورد تعجب شاعران جمع بوده اند و یا شعر‌هایی خوانده شده که دیگران از آن امتنا می‌کردند. از این رو حساب رهبری جداست و دیدگاه ایشان به گونه‌ای است که معتقدم مانند رهبری خیلی کم داریم و حتی نداریم. ایشان در حوزه‌هایی که صحبتی کنند گویا حوزه تخصصی ایشان است و این نشان می‌دهد ایشان جامع هستند. نکته‌های ایشان بسیار عمیق است و زمانی که نکته‌ای می‌گویند یک جریان راه می‌افتد.
معتقد هستم یک عده افراد شخصی که منتسب به تفکر‌های خاص هستند. افرادی که می‌ترسند جریان شعر انقلاب روز به روز قوتی‌تر شود. این گروه چندان همراه نیستند.

 

تا چه حدی موفق بوده ایم که شعر را بین المللی عرضه کنیم؟
بین المللی شدن شعر ابزاری می‌خواهد که ابتدای ان ترجمه است. شعر آیینی برای این است که حال همه خوب باشد. افراد بیایند و در فضای ارزش‌ها نفس بکشند. ادبیات آمریکا مرکزی که منتشر شده، دقیقا از فضای بومی منطقه است و اتفاقا، چون به بومیت خود پرداخته همه آن را می‌پسندند. حال عده‌ای می‌گویند که جهانی بگوییم و شخصیت‌ها و آداب بومی خود را رها کنیم. 
دیدگاه ما باید جهانی شود و چند سالی است که حرکت‌هایی آغاز شده است و شعر آیینی تا حدودی معرفی شده است.‌
می‌بینیم که اغلب کتاب‌های ترجمه شده وارداتی با موضوع جنگ هستند. ما نمی‌توانیم در این حوزه فعال شویم؟
جنگ موضوعی است که بسیار جریان سازی می‌کند و عمده کتاب‌های آن‌ها تم جنگ دارد و ما شاهدیم که بسیاری از شخصیت‌های خودشان را از این طریق معرفی کرده اند در حالی که جنگ برای آن‌ها منفعت است، اما برای ما حماسه دارد، عشق، معنویت و ایثار دارد. جنگ ما منیت ندارد و افراد در جنگ حل می‌شوند نه جنگ در افراد.
کتاب وقتی مهتاب گم شد تالیف حمید حسام شرح زندگی سردار شهید علی خوش‌لفظ زمانی که منتشر شد یک شاعری گفت که من درباره آن ۱۷ غزل گفتم و این نشان می‌دهد که در این حوزه هنوز هم به میزان بالایی جای کار است.
خیلی از شاعران امروز اصلا جنگ را درک نکرده اند و تنها اطلاعات خود را از طریق این کتاب و نوشته‌ها به دست آورده اند. از این رو بخش کوچکی از جنگ را شنیده‌ایم.

آینده پیش‌رو چگونه است؟
آینده بسیار روشن است. در این چهل سال ما یک سری تجربه‌ها داشتیم که در بین این تجربه‌ها یک سری قله‌ها به وجود آمدو این قله‌ها در ادامه تعداد آن بیشتر شد. امروز می‌توانیم بگوییم علیرغم اینکه ما در ارتفاع ایستاده ایم به علت تعدد قله‌های موفقیت و پیشرفت یک دست شده است. هنر انقلاب توانسته در حوزه‌های مختلف رشد کند و شعر نیز یکی از آنهاست.
مقداری لازم است که منسجم‌تر به شعر نگاه کنیم که بخشی از آن شعر ایینی است. هرکس در چارچوب اندیشه و ارزش‌های خود شعر می‌گوید که به نوعی شعر آیینی محسوب می‌شود.
لازم است تا شعر حمایت شود و خودی و غیرخودی نشود. افرادی هستند که به نظر می‌رسد به لحاظ اعتقادی در این حوزه نباشند لذا مقداری جهت دادن لازم است. وقتی که به کسی گفته می‌شود در جبهه انقلاب هم کار کن، فکر می‌کنند می‌خواهند آن‌ها را محدود کنند در صورتی که قصد بر باز کردن در جدید و جبهه تازه‌ای بر روی آن‌هاست.

از شما تشکر می‌کنیم که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.
بنده هم به نوبه خود از مجموعه رسانه‌ای شما تشکر می‌کنم.

• برچسب ها
• #
• #
• #