از «قاشق‌زنی» تا «کوزه‌شکنی»؛

• سه‌شنبه ۲۸ اسفند ۱۳۹۷ ۱۱:۵۲
• کد خبر : 1469183

• اخبار
• سایر رسانه ها

این چهارشنبه‌سوری که دلهره‌آورترین شب سال است یک روی زیبا هم دارد که فقط بزرگترهای ما آن را دیده‌اند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از شبکه اطلاع رسانی مرصاد، جشنی برای سالی که گذشت و یا استقبال از بهار بود قبلا؛ جشنی که در آخرین شب چهارشنبه آخر سال برای دفع شر و بلا و برآوردن آرزوهایشان آن را برپا می‌کردند.

شبی که در گذشته های نه چندان دور فرصتی برای یادآوری خاطره های شیرین، شب نشینی ها و دوستی ها و بهترین فرصت برای شادی، خنده و گفتگو بود و حالا به دلهره‌آورترین شب سال معروف شده است و بیشتر از رسوم زیبایش این چهره ترسناکی که امروزی‌ها از آن ساخته‌اند خودنمایی می‌کند.

در کرمانشاه باستانی هم همچون سایر نقاط کشور قبلا رسم بر این بوده که پیش از طلوع آفتاب هر خانواده هیزم هایی را که قبلا فراهم کرده اند روی بام یا داخل حیاط خانه و یا در کوچه در چندین نقطه جمع می کردند و با غروب آفتاب و تاریک شدن آسمان، زن و مرد، پیر و جوان گردهم جمع می شدند و هیزم ها را آتش می‌زدند.

آنگاه از بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از روی هیزم های افروخته می پریدند تا ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و محنت را از خود بزدایند و سلامت و سرخی و شادی به هستی خود بخشند.

مردم در حال پریدن از روی آتش ترانه هایی همچون «سرخی تو از من، زردی من از تو» را می خواندند و عقیده داشتند که خاکستر چهارشنبه سوری نحس است زیرا مردم هنگام پریدن از روی آن زردی و بیماری خود را به آتش سرایت می دهند و در عوض سرخی و شادابی آتش را به خود منتقل می کنند.

از دیگر مراسم چهارشنبه سوری مراسم کوزه شکنی، فال‌گوش نشینی، قاشق زنی و... است که هر یک برای خود فلسفه‌ای داشته و همچون ترقه‌ بازی‌های بی‌معنا و مفهوم امروزی و صرفا از سر تخلیه هیجان نبوده است.

رسم زیبای قاشق‌زنی یکی از رسوم این شب بوده که بر اساس این رسم جوانان قاشق به دست می‌گیرند و برای این‌که دیده نشوند، خود را می‌پوشانند و با زدن قاشق به هم به در خانه‌ها می‌روند و از صاحب خانه عیدی می‌خواهند.

همچنین در میان کُردها رسم براین است که در شب چهارشنبه سوری مردم به دور آتش هه‌لپه‌رکی (رقص محلی) می‌کنند تا سالی سرشار از شادی داشته باشند.

از دیگر رسم‌های مردم کرمانشاه این است که بزرگ خانواده برای رفع نحسی‌هایی که در آن سال دامن‌ خانواده را گرفته‌ است، در شب چهارشنبه سوری کوزۀ کهنۀ خانه را می‌شکند.

اما در برخی نقاط هم رسم فالگوشی دارند و نیت می‌کنند و پشت دیواری می ایستند و به صدای رهگذران گوش می‌دهند تا بر اساس صحبت های آنها جواب نیت خود را بگیرند.

متاسفانه امروزه برخی از این آیین ها و رسوم کهن ماهیت خود را از دست داده و جشنی همچون چهارشنبه سوری به بهانه ای برای آزردن دیگران تبدیل شده است.

سنبل‌هایی که از قلمرو سنتی خود خارج شده

علیرضا قاسمی، یک جامعه‌شناس در گفتگو با خبرنگار مرصاد اظهار داشت: مراسم چهارشنبه سوری با چندین سال سابقه ریشه در فرهنگ باستانی ما دارد و به عنوان یک سنت از گذشته به ما رسیده که البته با تغییرات اجتماعی رخ داده شده دیگر در چارچوب سنتی خود باقی نمانده است.

به گفته وی، در گذشته در روز چهارشنبه آخر سال مردم دور هم جمع می‌شدند و آتش را به عنوان نماد سرخی و شادابی و زندگی روشن و با آن زردی و سستی و بیماری را بیرون می‌کردند در واقع به امید شادابی در سال پیش رو به برپایی جشن چهارشنبه سوری می‌پرداختند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه اجاق و آتش سنبل زندگی و گرمی و همبستگی جمعی و فرهنگی بوده که اینک از قلمرو سنتی خود خارج شده، افزود: در گذشته جمعیتی که دور آتش جمع می‌شدند ضمن خوردن آجیل و شیرینی به دعا و نیایش می‌پرداختند، اما در حال حاضر مراسم چهارشنبه آخر سال با سر و صدا و ترقه همراه است.

به گفته قاسمی، در گذشته حتی صدای ترقه‌ها محدود بود و صداهای گوش خراش وجود نداشت بلکه چنین مراسمی به جای انفجارهای مهیب با شادی و خورد و خوراک همراه بود.

وی با بیان اینکه رفته رفته پس از حاکم شدن آرامش در پی اتمام جنگ تحمیلی استفاده از مواد محترقه گسترش یافت عنوان کرد: امروزه در مراسم چهارشنبه آخر سال شاهد مواردی از مردم آزاری، فاصله گیری از نشاط و شادابی و دادن تلفات بیشتر هستیم.

این جامعه شناس گفت: سازمان‌های رسمی روزهای قبل از چهارشنبه آخر سال با افراد خاطی برخورد و آنها را دستگیر می‌کنند که البته چنین اقداماتی باید به صورت کارشناسی شده مورد مطالعه قرار گیرد.

قاسمی با تاکید بر اینکه نباید صورت مساله پاک شود و مراسم چهارشنبه سوری حذف شود، گفت: اقدامات مقابله‌ای نظیر بازداشت تاکنون جوابگو نبوده بلکه باید به صورت فرهنگی با معضلات ناشی از مراسم چهارشنبه آخر سال برخورد شود.

وی افزود: در این میان نقش سازمان‌های مردم نهاد با دست زدن به راهکارهای فرهنگی و افزایش آگاهی مردم باید پر رنگ تر شود.

به گفته قاسمی، اگر اولویت نهادهای رسمی مقابله با صدمات فردی ناشی از مراسم چهارشنبه آخر سال است باید سیاست‌های تعریف شده‌ای را به کار برد، اما اگر صرفاً مقابله به منظور کم رنگ کردن موضوع ملی و فرهنگی است اقدامات سرکوب گرانه در پیش گرفته می‌شود.

وی با تاکید بر لزوم استفاده از راهکارهای فرهنگی افزود: رسانه‌ها در جهت دهی مسابقه فوتبالی نظیر دربی که هرساله برگزار می‌شود با بزرگ نمایی حتی افراد بی طرف را تحت تأثیر قرار می‌دهند در این موضوع نیز این گونه است نباید در مساله چهارشنبه سوری نیز بزرگ نمایی شود و سیاست‌های مقابله‌ای بزرگ نشان داده شود.

قاسمی خواستار انجام تبلیغات آگهی بخش به مردم و تعدیل سیاست‌های مقابله‌ای شد و گفت: مراسم چهارشبه سوری نیز مثل عید نوروز، روز درختکاری، روز نیکوکار باید پذیرفته شود اما زمانی که سیاست تقابل و کنترل زمینه‌های فرهنگی در دستور کار قرار می‌گیرد عملاً کاری از پیش برده نمی‌شود.

وی با تاکید بر لزوم انجام کارهای مطالعاتی عنوان کرد: نمی‌توان به اینک سال به سال آمار کشته‌ها کاهش یافته دلخوش بود بلکه باید به صورت معنادار تغییری ایجاد شود تا بتوان گفت اقدامات مقابله‌ای اثرگذار بوده در واقع مراسم چهارشنبه سوری یک موضوع فرهنگی است و نباید سیاسی شود زیرا با آن مخالفت خواهد شد.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #