اخبار داغ

بوسه آبدار چابهار بر خاک پهنه شرقی کشور:

انتقال آب از دریای عمان، چالش ها و فرصت ها

انتقال آب از دریای عمان، چالش ها و فرصت ها
طرح انتقال آب از دریای عمان، پروژه ای است که پس از مدت ها تحقیق و بررسی، در آستانه اجرایی شدن قرار گرفته. این طرح به رغم فرصت هایی که امید زیادی را در دل ساکنین شرق کشور ایجاد کرده است، چالش هایی را نیز به همراه دارد که توجه به آن ها ضروریست.
[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصرهامون، آب بعد از هوا، مهم ترین ماده تعیین کننده در حیات و لازمه بقا همه جانداران ساکن در این سیاره خاکی محسوب می شود. این ماده سیالی بی مزه، بی بو و بی رنگ است و بر خلاف سوخت و سایر حامل های انرژی، هیچ جایگزین دیگری ندارد. فراوان است و در عین حال کمیاب؛ فراوان است چون بیش از سه چهارم کره زمین را فراگرفته و کمیاب است زیرا تنها کمتر از 3 درصد کل آب موجود در این کره بزرگ خاکی، را آب های شیرین و قابل استفاده شامل می شود. این مقدار اندک در حالی باید جوابگوی نیاز بیش از 7 میلیارد نفر انسان و همه گیاهان و جانوران موجود در این کره بزرگ خاکی باشد که حتی توزیع آن در نقاط مختلف زمین به گونه ای یکسان و یکنواخت صورت نگرفته است.

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, عصرهامون,
 
,

(نخستین نقشه جامع منابع آب های زیرزمینی جهان)
, ,
,

به عنوان مثال، خاورمیانه ای که 14 درصد مساحت کره زمین و 6 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده، مقدار ناچیزی (عملا تنها کمتر از 2 درصد) از منابع آب را در اختیار دارد. 10 کشور از 17 کشوری در دنیا که با کمبود بسیار شدید آب مواجه اند و سالانه 80 درصد منابع آبی خود را مصرف می کنند، در این منطقه واقع شده اند که متاسفانه ایران هم از جمله آنهاست. البته این معضل تنها محدود به این بخش از زمین نیست و دیگر کشورها هم وضعیت چندان مطلوبی در این زمینه ندارند. تغییرات اقلیمی، افت میزان بارش ها، کاهش محسوس سطح آب های زیرزمینی، روند رو به فزونی گرم شدن زمین از یک سو و افزایش روزافزون جمعیت، ظهور شهرها و کلان شهرهای جدید و گسترش آلودگی آب ها و... از سوی دیگر آسیب های ناشی از آن را تشدید و زنگ خطر را برای آینده آب در زمین به صدا در آورده و باعث شده تا از آن به عنوان یکی از مهم ترین چالش های امروز و فردای بشر یاد شود.

چندی پیش بود که سازمان ملل در آستانه روز جهانی آب، گزارشی تحت عنوان "برنامه ارزیابی جهانی آب" را منتشر کرد. نتایج بررسی های کارشناسان در این گزارش تکان دهنده و بسیار تاسف بار بود؛ این یافته ها حکایت از عدم دسترسی بیش از 2 میلیارد نفر در سراسر جهان به آب آشامیدنی سالم (آبی که عاری از هرگونه آلودگی به میکروب ها و ویروس های بیماری زا و مواد سمی بوده و مواد معدنی و آلی موجود در آن برای بدن انسان مضر نداشته باشد) را داشت و خبر از هدر رفتن روزانه نیم ساعت از وقت 844 میلیون نفر از مردم جهان برای تهیه آب را می داد که اکثرشان به طور مستقیم به آب آشامیدنی دسترسی ندارند. برخی پژوهشگران نیز بر این باورند که تقریبا نیمی از جمعیت 9/7 میلیاردی پیش بینی شده در جهان تا سال 2050 در مناطق تحت تنش آبی زندگی خواهند کرد.

اما چاره چیست؟ ممانعت از رشد کدام یک از این موارد و صدها علت و معلول دیگر برای بشر امکان پذیر است؟ بهینه سازی و کاهش مصرف آب تا کجا شدنی است؟ آیا می شود از رشد جمعیت، پدیدار شدن شهرهای جدید و یا حتی از توسعه شهرهای فعلی جلوگیری کرد؟ اصلا توسعه شهرها بدون آب شدنی است؟ ... و این ها شاید گوشه ای از صدها پرسشی است که ذهن بسیاری از ما را به خود مشغول کرده؛ سوالاتی که شاید پاسخ اکثرشان تا حد زیادی منفی است. برای دانستن چرایی این جواب منفی در ادامه با ما همراه باشید.

کم آبی و تنش های ناشی از ازدیاد جمعیت
سوای مباحث فرهنگی و بایدها و نبایدهایی که انسان را ملزم به استفاده صحیح از نعمت های خدادادی می کند، هستند چالش هایی که امکان اعمال مدیریت کلان بر هر یک از موارد مذکور توسط بشر را بسیار دشوار کرده. رشد پرشتاب اقتصادی، جمعیتی، کوچ فزاینده جمعیت روستاها به سمت شهرها به ویژه در کشورهای در حال توسعه، نیاز مصرفی به آب را به طور قابل ملاحظه ای افزایش داده. اهمیت این مساله در مناطقی از جهان (از جمله ایران) که ذاتا گرم و هوایی گرم و خشک دارند و کم آب اند، بیشتر است. باورکردنی نیست اما ایران چهارمین کشور خشک جهان با بارشی معادل یک سوم متوسط بارش در دنیا و یک دوم متوسط بارش در آسیاست. میانگین بارش سالانه در پهنه جغرافیایی ایران دارای پراکنشی در محدوده مقادیر کمتر از 100 میلی متر تا مقادیر بیش از هزار میلی متر است.

در حال حاضر مساله آب و منابع آبی در کشورمان، چنان مهم و استراتژیک شده که ضرورت توجه بسیار جدی و راهبردی را دو چندان کرده. هر چند حال و روز آب در غالب نقاط جمعیتی کشور چندان امیدوارکننده نیست اما شدت این بحران در جنوب شرق وضعیت به مراتب بحرانی تر به خود گرفته؛ متاسفانه بخش اعظم مساحت استان های شرقی کشور شامل استان های خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان در پایین ترین رتبه بندی بارش یعنی کمتر از 150 میلی متر در سال قرار دارند. بسیاری از روستا‌های واقع در 3 استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی از نعمت آب بی بهره اند و کمبود آب بخش های مختلف صنعت و کشاورزی و مصرف شرب آنان را تحت تأثیر قرار داده تا جایی که پیش بینی های صورت گرفته در خصوص سطح مصرف و منابع موجود در این منطقه حکایت از کمبود 856 میلیون متر مکعبی آب در این سه استان را دارد.
,
,
,
,
,
,
,
, کم آبی و تنش های ناشی از ازدیاد جمعیت,
,
,
,
 
,
, ,
(نقشه تقسیمات اقلیمی کشور)
,

شرق کشور همچنان درگیر کم آبی
از سوی دیگر میزان وابستگی به آب زیرزمینی در شرق کشور نیز به طور معناداری بیشتر از میانگین کشوری است. همه این ها در حالی است که تمامی منابع آب سطحی مهار شده و در چرخه استفاده اند و در صورتی که روند کنونی مصارف ادامه یابد مازاد نیازهای آینده نیز باید با اعمال تنش بیشتر به آب های زیرزمینی تأمین شود. در حال حاضر ایران بیشترین میزان تخلیه و مصرف آب های زیر زمینی را در بین کشورهای جهان داراست. شاید ندانید اما بیش از 25 درصد آب مصرفی ما ناپایدار است و بالاتر از مقداری است که می‌‌‌‌‌تواند توسط چرخه هیدرولوژیکی دوباره پر شود. این بدان معناست که ما سالانه معادل 25 درصد آنچه طبیعت به عنوان آب تجدید پذیر آبخوان در اختیارمان قرار می دهد را از سهم آیندگان قرض می گیریم. اما چاره چیست، تأمین معیشت جمعیت رو به رشد این مناطق و چشم انداز توسعه اجتناب ناپذیر شهرنشینی، نیازهای شرب و صنعت همراه با جاذبه های موجود زیارتی گردشگری و الزامات پدافندی حفاظت از محیط زیست این نواحی، تقاضای آب را در این استان ها پیوسته تشدید نموده و در آینده نیز با افزایش چشم گیری روبرو خواهد کرد.

از طرفی تحقق برنامه های توسعه در استان های شرق کشور تنها در صورت دسترسی به منابع آبی قابل قبول و پایدار عملی خواهد بود که متأسفانه به دلیل عدم وجود منابع آبی جدید و قابل استحصال در چنین مقیاسی در منطقه و حتی حوضه های مجاور داخلی، چشم انداز تأمین این ماده حیاتی در آینده بسیار تیره تر از وضعیت فعلی پیش بینی می شود. ریشه یابی مشکلات محیط زیستی نیز نشان می دهد که اکثر این مشکلات به طور مستقیم یا غیر مستقیم به بهره برداری و افزایش برداشت بیش از اندازه از منابع آبی باز می گردد. افت تراز آب زیرزمینی، خشکیدن چشمه ها و قنوات، افت کیفی منابع آب، نشست زمین و بروز شکاف و فروچاله و پیشروی آب شور از جمله مشکلاتی است که شرق کشور با آن مواجه است. به عنوان مثال، پایین افتادن آب زیرزمینی در دشت مشهد_چناران موجب شده که یکی از بالاترین رکوردهای نشست زمین نه تنها در ایران، بلکه در جهان در همین آبخوان روی دهد. از تبعات بحران های آب و محیط زیست در شرق کشور، پدیده تخلیه روستاها، مهاجرت و عمدتا حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ و خصوصا کلان شهر مشهد است.

هم اکنون حدود یک چهارم جمعیت مشهد حاشیه نشین هایی هستند که در 2 دهه گذشته به این شهر پناه آورده و در 13درصد مساحت شهر و حومه آن ساکن شده اند. این در حالی است که میانگین حاشیه نشینی کلان شهرهای کشور یک هفتم جمعیت است. بدین ترتیب با تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ، نوار مرزی شرق کشور در حال تخلیه جمعیتی است. پیش بینی نیازهای آبی شرب و صنعت در شرق کشور در افق 1420 نشان از آن دارد که با احتساب منابع موجود و طرح های پراکنده کوچکی که تا افق طرح وارد مدار می شوند، 3 استان شرقی کشور با حدود 900 میلیون متر مکعب کمبود در تامین آب شرب و صنعت مواجه خواهند بود. لاجرم باید با نگاهی بلند پروازانه، افق جدیدی را برای نسل های آینده ترسیم کرد.

طرح انتقال آب از دریای عمان
این شرایط بحرانی لحظه به لحظه کشور را بیشتر در معرض بروز تنش های بزرگ قرار می دهد و راهی جز صرفه جویی حداکثری، داشتن نیم نگاهی به منابع آب شور دریاها و شیرین سازی آن و البته تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد از آن را برایمان باقی نمی گذارد. بر همین اساس طرح جامع تأمین و انتقال آب شرب و صنعت استان های نوار شرقی کشور با هدف پایداری جمعیت، توسعه اقتصادی، اجتماعی و صنعتی از چند سال پیش کلید خورد. در این طرح، آب دریای عمان پس از برداشت و تصویه در خط لوله ای به طول حدود هزار و 510 کیلومتر جریان یافته و کام تشنه 3 استان کشور را سیرآب می کند. مطالعات این طرح از سال 93 توسط وزارت نیرو آغاز شده و تأمین آب این مناطق را تا افق بلند مدت 1450 در برنامه دارد؛ میزان نیاز آبی شرب و صنعت در افق 1420 در استان‌ های مورد مطالعه هزار و 796 میلیون مترمکعب برآورد شده که سهم خراسان رضوی هزار و 68، خراسان جنوبی 271 و سیستان و بلوچستان 457 میلیون مترمکعب از این مقدار خواهد بود. کارشناسان براین باورند که از مهم ترین مزیت های این طرح عمق بالای دریای عمان و ارتباط آن با اقیانوس هند است؛ عواملی که سبب شده تا بسیاری از نگرانی ها در این حوزه مرتفع شوند.
 
,
, شرق کشور همچنان درگیر کم آبی,
,
,
,
,
,
,
, طرح انتقال آب از دریای عمان,
,
,

(طرح انتقال آب دریای  عمان به استان های نوار شرقی)
 
, ,
,
,
در این طرح با هدف استفاده بهینه فنی_ اقتصادی از ظرفیت، نمک زدایی و انتقال آب طی 3 مرحله در مدول هایی با ظرفیت 250 میلیون متر مکعب در سال در دستور کار برنامه ریزی قرار گرفته و قرار است 750 میلیون متر مکعب از این میزان کمبود در افق سال 1420 به واسطه آن از محل آب دریای عمان تأمین شود. اجرای مدول اول خط انتقال، علاوه بر اینکه بستری آماده به منظور اجرای مدول های بعدی را ایجاد خواهد کرد، باعث رونق اقتصادی و توسعه صنایع وابسته به آب شده و زمینه مشارکت و جلب اعتماد صاحبان صنایع در بخش خصوصی را فراهم خواهد کرد. مطابق بررسی های هیدرولیکی و مسیریابی قطعه اول، خط انتقال آب به طول 585 کیلومتر و قطر 2هزار و 200 میلیمتر در استان سیستان و بلوچستان واقع بوده و دبی مورد نیاز شرب و صنعت در مقطع میان مدت این استان تا افق سال 1405 به میزان 70 میلیون متر مکعب است که از خط برداشت می شود.

در ادامه پس از تحویل آب مورد نیاز شرب و صنعت سیستان و بلوچستان، قطعه دوم خط انتقال با قطر هزار و 800 میلیمتر و طول 465 کیلومتر مسیر خراسان جنوبی را تا مرکز این استان یعنی شهر بیرجند طی می کند و برداشت آب این استان در شهر بیرجند و به مقدار 70 میلیون متر مکعب صورت می پذیرد. قطعه سوم خط نیز با قطر هزار و 600 میلی متر، مسیر 460 کیلومتری را تا مرکز استان خراسان رضوی طی می کند و دبی معادل 110 میلیون متر مکعب جهت مصارف شرب و صنعت مقطع میان مدت این استان را در مشهد تأمین می کند.

چرا تصفیه آب دریا مورد توجه قرار گرفت
محمد دلمرادی در گفت وگو با عصرهامون، در خصوص چرایی مورد توجه قرار گرفتن آب دریاها برای تصفیه و استفاده گفت: چالش های مختلفی که در زمینه منابع آب به ویژه آب های زیرزمینی گسترش یافته، موجب شده تا طرح انتقال آب از دریای عمان به این 3 استان شرقی مورد توجه قرار بگیرد. در این طرح زیر پروژه ها و اقدمات متعددی تعریف شده که به سرانجام رسیدن این اقدامات مستلزم سرمایه گذاری و زیربنای فرهنگی_ اجتماعی مناسب است تا اول هزینه اقدامات فیزیکی را کاهش دهد، دوم مشارکت بدنه جامعه را در این اقدامات فراهم آورد و در نهایت با سازماندهی گروه های مردمی به صورت عام و بهره برداران به صورت خاص، (stakeholders) تضمین پایداری تعادل این منابع در دراز مدت را فراهم آورد.

وی افزود: در حال حاضر، بخش مهمی از مراکز مهم تولید کشاورزی کشور در دشت های ممنوعه که آبخوان های آن ها از تعادل هیدرولوژیکی برخوردار نیستند، واقع شده اند. در این مناطق که حدود یک سوم کل دشت های کشور را پوشش می دهند، برای مقابله با اضافه برداشت، صرفا به شکل محدودی و در صورت اجرای طرح های جبرانی ،امکان صدور مجوز برداشت جدید برای مصارف غیرکشاورزی و مصارف گلخانه ای وجود دارد. مدیریت اجرای طرح های توسعه جایگزینی از این طریق بسیار دشوار است و در اغلب موارد نتوانسته پاسخگوی نیازهای رو به توسعه باشد. در عین حال تعادل بخشی را به سفره بازگرداند. با توجه به تغییرات اقلیمی (climate change) خشکسالی ها و طوفان های مخرب در کل کره خاکی که تبعاً، خواسته یا ناخواسته گریبان گیر تعداد بسیار زیادی از کشورها است، در سال های اخیر بحث شیرین کردن آب دریا و تأمین آب شرب مورد توجه بسیاری از کشورها و محققان و سیاستگذاران این حوزه قرار گرفته است.

ضرورت و اهداف طرح مسئله
وی ادامه داد: طرح حاضر با رویکرد بهره وری حداکثر از منابع آب موجود و تطابق با اصول توسعه پایدار به ارزیابی و شناسایی پتانسیل های بالقوه شناسایی شده تأمین آب برش شرق کشور پرداخته و ضمن مقایسه جمیع راهکارهای ممکن برای تأمین آب پایدار و بلندمدت، اولویت بندی گزینه های تأمین آب و انتخاب گزینه برتر دستورالعملی اجرایی برای بهره برداری مناسب از منابع آب فعلی در دستور کار مسئولین و برنامه ریزان کشور قرار خواهد داد.

دلمرادی تصریح کرد: به عبارتی طرح حاضر تلاشی نظام مند را در راستای بهره وری همه جانبه از پتانسیل تمامی منابع آبی عظیم قابل استفاده در برش شرق کشور منجمله تأمین و انتقال آب از تاجیکستان (رودخانه آمودریا)، تأمین و انتقال آب از سد دوستی، تأمین و انتقال آب از چاه نیمه ها، تأمین و انتقال آب از دریای عمان و ... در دستور کار قرار می دهد. همچنین در این طرح جنبه مشارکت ذیمدخلان و ذینفعان پروژه در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار از منظر تأمین آب مد نظر قرار گرفته شده که به دنبال آن راهکارهای مناسب به منظور تهیه مدل های مالی و تدوین ساختار تشکل های مدیریتی و اجرایی طرح قابل اتخاذ است. به گونه ای که با بروز مشکل در انتقال هر یک از منابع آبی یاد شده، امکان بهره وری از سایر منابع وجود داشته باشد و بتوان چشم انداز تأمین آبی پایدار را فراهم کرد.

وی اظهار کرد: از طرف دیگر توافق سه جانبه ایران افغانستان و هند برای توسعه چابهار به تناسب ایجاد توسعه در جنوب شرق ایران برای ساکنان این خطه نیازهای جدید زیادی از جمله آب و انرژی را نیز به وجود خواهد آورد که بدلیل اهداف اقتصادی و اجتماعی قابل چشم پوشی  نیست. بدیهی است توسعه بندر چابهار، ایران را به کانون سرمایه گذاری ها، فعالیت های اقتصادی و ترانزیتی در منطقه تبدیل خواهد کرد که احداث آب شیرین کن در حوالی این مرکز اقتصادی هم از دیدگاه اقتصادی و هم ژئوپلتیکی حائز اهمیت فراوان خواهد بود.
 
,
,
,
,
, چرا تصفیه آب دریا مورد توجه قرار گرفت,
, عصرهامون,
,
,
,
, ضرورت و اهداف طرح مسئله,
,
,
,
,
,
,
, ,
انواع روش های شیرین سازی آب دریا
دلمرادی با بیان اینکه نمک زدایی (Desalination or desalinization) فرآیندی است که با آن بخشی از نمک ها و سایر مواد معدنی را از آب شور جدا می کنند و به طور کلی، منظور از نمک زدایی حذف نمک ها و مواد معدنی است، گفت: فرآیند آب نمک زدایی، فرآیندی است که به منظور خالص سازی آب دریا برای مصارف آشامیدنی و صنعتی به کار می رود و منجر به تصفیه آب شور و خارج شدن نمک و املاح از آن می گردد. به این فرآیند همچنین شیرین سازی نیز گفته می شود. این فرآیند می تواند به روش های مختلفی انجام شود، اما نتایج حاصل از آن تبدیل آبشور و بدمزه و یا آب دریا به آب تقریبا خالص است که در مصارف خانگی و صنعتی آب مورد استفاده قرار می گیرد.

وی افزود: این شیوه (نمک زدایی آب دریا) سریعاً تبدیل به یک منبع عظیم تولید آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق جهان شده است. در مقیاس بزرگ نمک زدایی به طور معمول با استفاده از مقادیر زیادی انرژی، زیرساختهای اختصاصی و گرانقیمت است، که هزینه تهیه آن نسبت به آب منابع معمول مانند رودخانه ها یا آبهای زیرزمینی گرانتر می کند. با این وجود به علت کمبود منابع آب شرب قابل دسترس در مناطق مختلف جهان استفاده از منابع آبی جدید در دستور کار دولت ها قرار گرفته است. بیشتر سرمایه گذاری های اخیر در نمک زدایی، بر توسعه راه های مقرون به صرفه تأمین آب نمک زدایی شده برای استفاده انسان، متمرکز شده است. در کنار بازیافت آب از فاضلاب، نمکزدایی یکی دیگر از چندین منابع تأمین آب مستقل از بارش است. به طور کلی چندین فناوری برای زدودن نمک و دیگر مواد جامد از آب وجود دارد که عبارتند از تقطیر (Distillation)، اسمزمعکوس (Reverse osmosis)، هیبریدی (Hybrid)، الکترودیالیز (Electro Dialysis)، نمکزد (Freeze Desalination) که به صورت متداول بر اساس مصرف انرژی و یا بر اساس نوع عملکرد تقسیم بندی می شوند.
, انواع روش های شیرین سازی آب دریا,
,
,
,

مزایای تصفیه آب دریا با تأسیسات آب شیرین کن
دلمرادی خاطرنشان کرد: شیرین سازی آب دریا از جمله صنایع گران قیمت و با هزینههای بهره برداری بالا است. در سالیان اخیر تلاش های فراوانی در جهت کاهش و تسهیل بهرهبرداری از واحدهای شیرینسازی آب به عمل آمده است. افزایش نیاز آبی و به تبع آن افزایش واحدهای آب شیرین کن همچنین تولید انبوه تجهیزات نمکزدایی آب در مقیاس صنعتی و گستردگی استفاده از آب شیرینکنها در نقاط مختلف باعث کاهش قابل توجه هزینه سرانه احداث واحدهای آب شیرینکن به خصوص در دهه اخیر شده است. در این بخش به صورت مختصر به بررسی روشهای شیرین سازی آب پرداخته می شود. به طور کلی چندین فناوری برای حذف نمک و دیگر مواد جامد محلول از آب وجود دارد که به صورت متداول بر اساس مصرف انرژی و یا بر اساس نوع عملکرد به انواع نمک زدایی حرارتی، نمک زدایی غشایی (RO/NF)، نمک زدایی هیبریدی، حرارتی/غشایی، سایر روش ها (الکترودیالیز، تبادل یونی، انجمادی، هسته ای، خورشیدی) تقسیم بندی می شوند.

مقایسه روش های نمک زدایی حرارتی آب
وی در خصوص مشخصات روش های نمک زدایی حرارتی آب و مقایسه آن ها گفت: در فرآیند MSF (تقطیر ناگهانی چندمرحله‌ ای یا Multi-Stage Flash distillation ) بازیابی و میزان TDS (کل مواد جامد محلول یا همان Total Dissolved Solids که به اختصار TDS نیز گفته می شود و در واقع مقدار شفافیت آب را مشخص می کند) از 25 تا 50 درصد بازیابی در دمای بالا و TDS آب خروجی 50 ppm است. اساس این مراحل تبادل گرمایی متقابل است. مهم ترین مزایای این روش این است که مناسب ظرفیت های بالا فناوری اثبات شده برای بهره برداری طولانی است، کمترین میزان پیش تصفیه آب خوراک را دارد، آب خروجی از کیفیت بالایی برخوردار است، هزینه ها مستقل از میزان شوری آب خوراک است و همچنین امکان تأمین انرژی از نیروگاه برق را نیز دارد و مهم ترین معایب آن انرژی مصرفی بالا، هزینه سرمایه گذاری بالا، فضای زیاد مورد نیاز، مشکل خوردگی در تجهیزات با کیفیت پایین، شروع به کار کند، نیاز به سطح بالای دانش تکنیکی و نسبت بازیافت پایین است.
 
,
, مزایای تصفیه آب دریا با تأسیسات آب شیرین کن,
,
,
, مقایسه روش های نمک زدایی حرارتی آب,
,
,
, ,

این کارشناس حوزه آب افزود: در روش دوم یعنی فرآیند MED (مخفف عبارت Multiple-Effect Distillation یا تقطیر چند مرحله‌ای) نیز بازیابی و میزان TDS (هر چقدر TDS آب بیشتر باشد موجب می شود تا آب بو ،طعم و رنگ نامطلوب تری به خود بگیرد) از 0 تا 65 درصد بازیابی در دمای بالا و TDS آب خروجی 10 ppm است. این فرایند بر اساس ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﻤک زداﯾﯽ تقطیری ﺑﻪ روش چند مرحله ای ﺑﻪ همراه ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺨﺎر است. مهم ترین مزایای این روش این است که در مقیاس های اقتصادی بالا، فرآیند قابل اتکا و کمترین کارکنان بهره بردار، تحمل سطح متعادلی از مواد معلق و بیولوژیکی، امکان تأمین انرژی از نیروگاه برق و کیفیت بسیار بالای آب تولیدی است و مهم ترین معایب آن انرژی بالای مصرفی هزینه بالای سرمایه گذاری و بهره برداری، کیفیت بالای جنس تجهیزات با توجه به مشکل خوردگی و اینکه آب تولیدیی نیاز به سرمایش و اختلاط پیش از استفاده به عنوان آب شرب دارد است.

وی ادامه داد: روش دوم یعنی فرآیند VC (مخفف عبارت Vapor Compression یا روش‌ متراکم سازی بخار) که شیرین سازی تبخیر تراکمی ترکیب مکانیکی و گرمایی است نیز تا 50 درصد امکان بازیافت امکان پذیر است. TDS آب خروجی 10 ppm است. مهم ترین مزایای این روش این است که فرایند طراحی شده برای مصرف کم مواد شیمیایی برای آب با شوری تا 50.000 ppm امکان پذیر است، انرژی نسبتا کمی مصرف می کند، دمای کارکرد پایین تری دارد، امکان رسوب و خوردگی کم تر است، هزینه سرمایه گذاری و عملیاتی پایینی دارد و در نهایت اینکه امکان سازگاری سریع با تغییر جریان را داراست. البته این شیوه نمک زدایی  معایبی هم دارد که از مهم ترین آن ها این است که این شیوه محدود به آب شیرین کن های با مقیاس کوچک است، شروع به کار با سیستم گرمایش کمکی است و کمپرسورها نیاز به نگهداری با هزینه قابل توجهی را دارد.

وی اذعان داشت: همانطور که در بالا ذکر شد، معایب اصلی روش های نمک زدایی انرژی مصرفی بالا، هزینه سرمایه گذاری بالا، فضای بالای مورد نیاز، مشکل خوردگی در تجهیزات با کیفیت پایین، شروع به کار کند، نیاز به سطح بالای دانش تکنیکی و نسبت بازیافت پایین است.
 
,
,
,
,
,
,
,
, ,

شایان ذکر است؛ به منظور مقایسه واحدهای نمکزدایی حرارتی از دیدگاه اقتصادی (قیمت تمام شده آب)، هزینه سرمایه گذاری و قیمت تمام شده آب برای روش های مختلف توسط کافلر (Kaufler) برای یک واحد نمک زدایی به ظرفیت 30000 m3/d با نرخ بهره 7درصد، زمان بهره برداری 20 سال و قیمت برق معادل 0/065 دلار /کیلو وات ساعت در جدول ارائه شده است.]
 
,
,
,
, ,

مکانیزم عملکرد سیستم های آب شیرین کن
,
, مکانیزم عملکرد سیستم های آب شیرین کن,
دلمرادی در خصوص مراحل تصفیه آب در سیستم های معمول آب شیرین کن، گفت: مکانیزم عملکرد سیستم های آب شیرین کن برای سیستم های گوناگون متفاوت است. در نمک زدایی غشایی (RO)
که متداولترین و جدیدترین فرآیند نمک زدایی است معمولاً شامل تأسیسات پیشتصفیه، نمک زدایی (اسمز معکوس) و پس تصفیه می شود که در مواردی شامل فرآوری پساب و یا آب نمک غلیظ هم هست. بخش پیش تصفیه اولین بخش در واحد نمکزدایی غشایی است که شامل بخش تجهیزاتی آشغال گیر درشت، آشغال گیر ریز، اختلاط سریع، زلال ساز DAF (لخته سازی و شناورسازی)، فیلتراسیون دو لایه ثقلی و کارتریج است. بخش مواد شیمیایی شامل کلرزنی (در فرآیند آبگیری)، تنظیم pHبرای فرآیند انعقاد و لخته سازی (اسید)، مواد منعقد کننده (دو سناریو: کلروفریک به تنهایی یا دو منعقد کنندهای با کلروفریک و پلیمر کاتیونی)، کمک منعقدکننده (پلیالکترولیت در صورت استفاده فقط از کلروفریک)، حذف کلر (تزریق SMBS)، تنظیم pH برای غشاهای اسمز معکوس و تزریق آنتی اسکالانت است.

مناسب ترین روش شیرین سازی آب دریای عمان
این کارشناس در پاسخ به سوال نهایی خبرنگار ما مبنی بر اینکه به نظر شما مناسب ترین روش شیرین سازی آب دریا در مناطق جنوبی ایران چیست، اظهار کرد: به نظر من مناسب ترین سناریو برای نمک زادایی آب دریای عمان به شکل درخت سلسه مراتب زیر است.
 
,
,
,
, مناسب ترین روش شیرین سازی آب دریای عمان,
,
,
, ,


اثرات سوء تصفیه آب دریا بر محیط زیست
یک کارشناس محیط زیست دریایی چابهار در گفت وگو با عصرهامون، با اشاره به اینکه آب یکی از فراوان ترین منابع روی زمین است و سطح وسیعی از زمین را پوشش می دهد، اما حدود 97 درصد آب زمین، آب نمک در اقیانوس ها و کمتر از 3 درصد، آب خالص است گفت: در دنیای امروز کمبود آب آشامیدنی تازه برای مصارف انسانی، صنعتی و استفاده در کشاورزی به یک مشکل مهم و مسئله حاد تبدیل شده و نیاز به داشتن آب شیرین کن به عنوان یک منبع مهم آب تازه برای اهداف صنعتی و خانگی وجود دارد. اگرچه این صنعت به تدریج در دهه های اخیر در حال رشد بوده اما علیرغم مزایای زیاد این صنعت، نگرانی ها در مورد اثرات منفی بالقوه بر روی محیط زیست افزایش یافته است.

نصیر سلطانپور، در خصوص اثرات منفی و مخرب آب شیرین کن ها بر محیط زیست با بیان اینکه این دستگاه ها با توجه به نوع و نحوه بهره برداری از آن ها در کوتاه مدت و بلند مدت می توانند آثار زیست محیطی مختلفی را بر محیط اطراف خود داشته باشند، افزود: اثرات سوء بر کیفیت آب و رسوبات، مختل کردن زندگی دریایی و عملکرد اکوسیستم ساحلی است و از مهم ترین انواع آلودگی های تولید شده توسط این صنایع می توان به آلودگی های صوتی، حرارتی و شیمیایی اشاره کرد.

وی با اشاره به اینکه بسته به نوع فرایند شیرین سازی حدود 60  تا 70 درصد هدر رفت آب در فرایند نمک زدایی از آب دریا صورت می گیرد و این بدان معنا است که از 100 درصد آب ورودی حدود30 - 40 درصد آن بسته به نوع روش شیرین سازی، به وسیله فرایند نمک زدایی شیرین شده و حدود 60- 70 درصد آن با غلظت بالای نمک و با حرارت بیشتر از آب اولیه به عنوان پساب به محیط بر می گردد، ادامه داد: مهم ترین آثار زیست محیطی ناشی از این فعالیت ها مربوط به تخلیه پساب به محیط است. پساب هایی که به علت وجود 3 عامل شوری، حرارت و مواد شیمیایی آثار زیست محیطی نامطلوبی بر محیط پیرامون خود ایجاد می کنند. همچنین دستگاه های آب شیرین کن برای فعالیت به انرژی زیاد نیاز دارند که تولید این انرژی انتشار گازهای گلخانه ای را به همراه دارد.

تلخاب؛ پاسخ ناشایست تصفیه کن ها به بخشش دریا
سلطانپور با بیان اینکه تلخاب به عنوان پساب از دستگاه های آب شیرین کن باقی می ماند که بسیار گرم تر و شورتر از آب معمولی دریا است و پس از فرایند نمک زدایی از آب دریا این تلخاب دوباره وارد دریا می شود، گفت: بخش عمده آلودگی هایی که از طریق پساب صنایع آب شیرین کن ها ایجاد می شود شامل آلودگی شیمیایی از جمله تغییرات غلظت نمک (شوری) ناشی از وارد شدن پساب به محیط، وارد شدن مواد حاصل از خوردگی تأسیسات فلزی به منبع پذیرنده، ورود مواد افزودنی ضد رسوب، ورود مواد افزودنی ضد گرفتگی، ضد کف و ضد خوردگی به منبع پذیرنده وارد شدن اسیدها به محیط و  آلودگی حرارتی شامل  آلودگی حرارتی ناشی از پساب آب شیرین کن و مصرف سوخت های فسیلی است.

وی افزود: تلخاب ها یا پساب ها  علاوه بر شوری بالا، دمای حدود 18 تا 60 درجه سانتی‌گراد دارند‌. میانگین دمای اطراف خروجی تلخاب‌ها همواره بالاتر از 30 درجه است. این شوک حرارتی همه آبزیان که در محدوده محل تخلیه پساب واقع شده اند را تا سر حد انقراض پیش می برد در شرایطی که دما مورد نیاز آبزیان برای ادامه حیات 25 درجه است. پساب واحدهای آب شیرین کن‌ بین 10 تا 20 درصد شوری آب دریا‌ها و بیش 7 تا 8 درجه دمای آب را افزایش می‌دهند با ورود پساب آبشیرین کن‌ها به ساحل دریا و شوری زیاد در کوتاه مدت باعث بهم خوردن تعادل املاح و عناصر آب و شرایط زیستی زیستگاه ها و مناطق حساس ساحلی شده و در مدت زمان کوتاه اثرات جبران ناپذیری بر تنوع زیستی آبزیان و محیط زیست دریایی منطقه وارد می کند. با ورود پساب آبشیرین کن‌ها به ساحل دریا راه تنفس بعضی از آبزیان بسته می‌شود و همین عامل نیز مرگ آبزیان دریایی را به دنبال دارد.

وی در خصوص تغیرات غلظت نمک (شوری) ناشی از ورود پساب به دریا اظهار کرد: شوری یکی از فاکتورهای محدودکننده  مهم در رشد و و بهره وری از آب شیرین کن ها است. اثرات شوری بر کیفیت آب تاثیر می گذارد. غلظت بالای شوری منجر به افزایش کدورت آب در محل تخلیه شده و از ورود نور به آب جلوگیری کرده و در فرآیند فتوسنتز تداخل ایجاد می کند. با افزایش غلظت نمک در دریاها چرخه زندگی پلانکتون دچار تغییرات می شود. خرچنگ و بی مهره گان دریایی حساس به افزایش شوری و دیاتومه ها به افزایش شوری مقاوم اند.

نقش غلظت نمک در تکامل رشد و جمعیت موجودات آبزی
وی ادامه داد: علاوه بر این تغییرات، غلظت نمک یا شوری در تکامل رشد و جمعیت موجودات آبزی نقش مهمی را دارد.میزان نمک در آب دریاها و اقیانوس ها 30-37 میلی گرم بر لیتر گزارش شده؛ این در حالی است که مقدار غلظت نمک در دهانه خروجی آب شیرین کن ها در حدود 80 میلی گرم بر لیتر است. به عبارت دیگر میزان شوری در پساب حاصل از تمامی روشهای شیرین سازی آب افزایش می یابد به نحوی که غلظت نمک آب دریا  درحدود 35000 - 45000 PPM و غلظت نمک در پساب خروجی  از تاسیسات شیرین سازی آب دریا در محدوده 40000- 80000 PPM است.

سلطانپور خاطرنشان کرد: غلظت بالای نمک در پساب خروجی از تاسیسات آب شیرین کن و همچنین نوسانات غلظت نمک در منابع پذیرنده پساب ممکن است منجر به مرگ موجودات زنده ای گردد که توانایی تحمل غلظت بالای نمک و یا نوسانات غلظت نمک را نداشته باشند. تحقیقات به عمل آمده توسط کارشناسان در مورد غلظت پساب ها حاکی از این موضوع است که ارتباط مستقیمی بین کاهش جمعیت گونه های آبزی و افزایش شوری آب دریا وجود دارد که میتوان در این زمینه از مهاجرت پلانکتون ها یاد کرد.
 

,
, اثرات سوء تصفیه آب دریا بر محیط زیست,
, عصرهامون,
,
,
,
,
,
, تلخاب؛ پاسخ ناشایست تصفیه کن ها به بخشش دریا,
,
,
,
,
,
,
, نقش غلظت نمک در تکامل رشد و جمعیت موجودات آبزی,
,
,
,
,
, ,
(آلوگی آب دریا و مرگ دلخراش موجودات دریایی)
,


این کارشناس در پاسخ به این سوال که پمپاژ پرفشار آب به درون لوله ها توسط آب شیرین کن ها تا چه حد می تواند منجر به از بین رفتن موجودات میکروسکوپی دریا همچون پلانکتون، سخت پوستان کوچک و ماهی های ریز شود، گفت: تأسیسات مربوط به آب گیری آب شیرین کن ها در صورت آب گیری از دریا به روش پمپاژ مستقیم آب از دریا، به دلیل سرعت زیاد آب ورودی، مقادیری از آبزیان از جمله ماهی ها، حلزون ها،  ستاره های دریایی و جلبک ها را به دلیل نبود توری مناسب در مدخل لوله های ورودی همراه آب وارد لوله های ورودی آب شیرین کن و از آنجا در حوضچه های اولیه برداشت شده  و ازبین می روند. همچنین بعضی از این آبزیان در سیستم های ورودی دارای توری محافظ در روی لوله ها در براثر اصابت با توری ها که به عنوان صافی در مدخل های ورودی نصب شده نیز از بین می روند.

بهترین روش زیست محیطی برای شیرین سازی آب دریا
این کارشناس محیط زیست دریایی در خصوص بهترین، بهینه ترین و سازگارترین روش زیست محیطی برای شیرین سازی آب دریا نیز گفت: ایران کشوری است  که در معرض خشکسالی ها پی در پی قرار دارد با مشکل آب و کم آبی مواجه است فرضیاتی جهت برون رفت از این معضل  مبنی بر استفاده از آب شیرین کن ها مطرح است به نظر می رسد هنوز بحران آب در کشور به حدی نرسیده که لازم به استفاده از آب شیرین کننده ها باشد با توجه اثرات قابل توجه کارخانجات بزرگ نمک زدایی بر محیط زیست دریایی ، در شرایط فعلی مدیریت آب های شیرین موجود، اقتصادی ترین و مناسب ترین گزینه جهت رفع این موضوع است. تامین آب در مناطق کم آب و خشک، با احداث آب‌شیرین‌کن‌ها در صورت نبود راهکار دیگری برای تامین آب، بایستی با انحام مطالعات ارزیابی زیست محیطی و با رعایت ملاحظات زیست محیطی مربوطه خصوصاً برنامه ریزی برای استفاده مجدد از پساب انجام شود. اما وجود پساب این آب‌ شیرین‌کن ها همواره یکی از معضلات و موارد مورد توجه کارشناسان  محیط زیست است چرا که این پساب آلوده بوده و موجب خسارت‌های زیست محیطی به دریا و محیط زیست می شود.

وی ادامه داد: در فرآیند نمک زدایی از طریق جدا کردن نمک های محلول موجود در آب شور یا لب ‎شور، آب قابل مصرف تولید می‎شود. اگرچه از فناوری‎های نمک‎زدایی می توان برای مصارف مختلف استفاده کرد، اما امروزه از آن بیشتر برای تولید آب آشامیدنی برای مصارف شهری و خانگی استفاده می شود. همچنین از پساب شیرین شده با فناوری های نمک زدایی، می‎توان در کشاورزی و صنعت بهره برد. برای نمک زدایی، فناوری‌ های مختلفی به کار می رود. روش‎های متداول، به 2 دسته‎ی کلی فرآیندهای حرارتی و فرآیندهای غشایی تقسیم می‎شوند. از ترکیب این دو دسته، روشی جدید به نام هیبریدی تشکیل شده است که هر کدام از روش ها معایب و مزایای خاص خود را دارند.

استحصال آب از دریا و کاهش بارش
وی در پاسخ به این سوال که آیا استحصال آب شیرین از دریا باعث کاهش باران در کشورهای حوزه خلیج فارس می شود، اظهار کرد: تغییر اقلیم یکی از عوامل تغییر فصل بارش‌ها در کشور است. در چرخه تبخیر، آب دریا تبخیر شده و توسط باد جابجا می‌شود و با استفاده از هسته‌های تشکیل نمک که خاصیت جذب رطوبت دارد به زمین برگشته و این رواناب مجددا به دریا می‌ریزد، این قانون طبیعت است و نمی توان با قطعیت گفت گرمای هوا باعث بی آبی شده اما مواردی در میانه چرخه تبخیر تا برگشت آب به زمین وجود دارد که موجب طولانی تر شدن این چرخه و تاخیر در روند بارش ها می‌شود بنابراین به نظر می رسد افزایش میزان شوری آب دریا می تواند باعث ایجاد تغییر در زمان تشکیل چرخه تبخیر آب دریا و میزان بارش گردد .

قدم به قدم در مسیر زوال آب در ایران
پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران در گفت وگو با عصرهامون، گفت: پیش از هرگونه بحث و گفت وگویی در این خصوص باید بنشینیم و بررسی کنیم که چه شد که امروز داخل خشکی آب نیست و به روزی افتادیم که برای تامین نیازهای آبی خود بخواهیم از دریا آب بیاوریم ؛ بخشی از مشکلات ما ناشی از تفکر غلط مدیران وزارت آب و برق قبل از انقلاب است که توسعه را مستلزم استفاده از آب می دانستند. آنها در آن زمان فکر می کردند به هر اندازه که بخواهند می توانند آب در اختیار داشته باشند. پس مبحث چاه های عمیق و نیمه عمیق مطرح شد. در آن زمان تبلیغات فراوانی برای حفر چاه ها صورت گرفت و می گفتند با این کار هر چقدر تمایل داشته باشید می توانید آب برداشت کنید و صنایع و کشاورزی را توسعه پیدا دهید؛ می گفتند توسعه، اما متاسفانه تنها توسعه مدنظر بود نه توسعه پایدار.
 

,
,
,
, بهترین روش زیست محیطی برای شیرین سازی آب دریا ,
,
,
,
,
, استحصال آب از دریا و کاهش بارش,
,
,
, قدم به قدم در مسیر زوال آب در ایران,
, عصرهامون,
,
, ,
(قدم به قدم در مسیر زوال آب در ایران)
,


وی افزود: این برای قبل از انقلاب بود. بعد از انقلاب هم وزارت نیرو این روند را ادامه داد و بر این باور بود که باید کشاورزی را توسعه داد تا خودکفا شویم. گذشت و گذشت و برداشت های بی رویه ادامه پیدا کرد. این روند برداشت بدون محدودیت تا جایی ادامه پیدا کرد که امروز در رفسنجان چاه هایی با عمق 400 متر حفر می شود و در جهرم تا عمق 550 تا 600 متر باید زمین را بکنید تا به آب برسید.  بعد از مدتی که متوجه شدند در قبال توسعه کشاورزی منابع آبی کمی باقی مانده گفتند مدل های دیگری هم هست که شما خبر ندارید؛ مثل سدسازی و انتقال آب، خب ما قدیم هم سدسازی داشتیم. 2 هزار  سال قبل بر روی رودخانه قره آغاج شیراز که می رود به سمت فیروزآباد و پشت بند بهمن (قبل از اسلام به سد می گفتند بند آب می گفتند). بنابراین چند جا هم سد احداث شد، اما انتقال آب از سد تنها به بخش ها و اراضی پایین دست ممکن بود و نمی توانستند آب را به بالا دست منتقل کنند. چه کنیم چه نکنیم، لوله کشی می کنیم. با همین نظریه گفتند چرا از وسط کویر آب نداشته باشد، سد بزنید و لوله کشی کنید. هزار کیلومتر، 500 کیلومتر، 200کیلومتر ...، از رودخانه دز، کارون، کرخه، جراحی، زهره بگیرید و بدهید تا هر چقدر نیاز دارند مصرف کنند. اسم این را هم گذاشتند عامل توسعه.

وی ادامه داد: سوم شیر و شلنگ اروپایی ها. حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق و سد سازی شد عامل توسعه و شیر و شلنگ شد سمبل تمدن؛ یعنی کسی که با گاری و کاسه و کوزه آب می آورد متمدن نیست و کسی که امکان دسترسی به شیر آب را توسط لوله در هر نقطه از یک ساختمان دارد متمدن است. تفاوتی نمی کند این آب را برای آبیاری فضای سبز استفاده کند، برای شست وشوی ماشین، شستشوی خیابان یا هر مصرف دیگری، فقط این شیوه مصرف را به ما یاد دادند و گفتند بفرما، استفاده کنید، نگفتند از این آب درست استفاده کنید که یک روز ممکن است تمام شود و برای تامین آن به مشکل بر بخوریم. مثل شخصی که درآمد دارد و به همسر و فرزندان خود پول بدهد، اما با آن ها نگوید درست خرج کنید تا در روز پیری و از کار افتادگی با مشکل روبرو نشویم.

نبود برنامه اساسی، تشدید بحران کم آبی
کردوانی افزود: دولت نیامد برنامه های اساسی بگذارد تا به اندازه توان خود مصرف کنیم، که امروز همین آب درون خشکی کافی باشد. آمدند و بدون در نظر گرفتن منبع تامین آب اقدام به افتتاح و ساخت واحدهای مسکونی انبوه در استان های کویری کردند. آب های فاضلاب زاهدان ببینید به کجا می رود! زیر تپه های ماسه ای و به سمت منطقه مرزی و در نهایت هم بدون هیچ استفاده ای از دسترس ما خارج می شود؛ یا مانند آن فاضلاب شهرهای دیگر. در صورتی که تسویه همین فاضلاب می تواند بخش به سزایی از مشکل و کمبود را در این خصوص برطرف کند. نمی آیند از فاضلاب استفاده کنند، کاری که از چندین دهه پیش کشورهای پیشرفته آن را انجام دادند. انسانی که فقیر می شود نمی تواند که مثل ثروتمندان زندگی کند. باید به سمت بهره برداری از آب های غیر متعارف برویم که متاسفانه هیچ اقدامی برای استفاده از آب های غیر متعارف انجام نشده؛ فقط تا توانستیم چاه کندیم و سدسازی کردیم. حالا هم باید آب از دریا آب بیاوریم و باز بی رویه مصرف کنیم، فضای سبز توسعه بدهیم، کارواش بزنیم و ماشین بشوییم و ...

وی با بیان اینکه تکنولوژی چاه، سد شیر و شلنگ ما را به این روزی انداخت که منابع آبمان در خشکی تمام شده، اظهار کرد: زمانی آمدند و گفتند صنایع دیگری هستند که کشورهای خارجی توسعه پیدا کردند ما عقب ماندیم و آن ها صنایع آب بری مثل فولاد است. شروع کردند کارخانه های بسیار بزرگ درست کردند و هر چه آب خواستند در اختیارشان گذاشتند. استان های دیگر هم بدون توجه به اینکه این کار مستلزم چه زیرساخت هایی است شروع کردند و پشت سر هم از این کارخانه ها زدند و به وزارت نیرو گفتند آب بده، این روند ادامه پیدا می کرد تا جایی که وزارت نیرو گفت دیگر در داخل آب نداریم. بعد پیش خود فکر کردند، اگر آب نداشته باشیم به مردم بدهیم باید تعطیل کنیم برویم، اما این شدنی نبود. مثل شخصی که یک ماشین چند میلیاردی دارد اما بنزین ندارد که از آن استفاده کند. پس به فکر استفاده از منابع دیگر افتادند. یکی از این تکنولوژی ها بارور کردن ابرهاست، دومی انتقال آب از دریا و سومی استخراج آب های ژرف که یکی از آن ها نیز در منطقه سیستان حفر شده.

بارورسازی ابر و استخراج آب های ژرف چاره کار نیست
برگزیده پنجمین دوره همایش چهره های ماندگار در بخش جغرافیای کشور خاطرنشان کرد: در خصوص باروری ابرها کشورهایی که آن را اختراع کردند دیگر از آن استفاده نمی کنند، چون اقتصادی نیست در مصارف مخصوصی کاربرد دارد. مثلاً در هنگامی که یک فرودگاه مه گرفته و در انجام صدها پرواز اختلال ایجاد شده با استفاده از کربن خشک مه را برطرف می کنند و دید را برای انجام پرواز مساعد می کند. یا در مناطقی که کشاورزی در آنجا صورت می گیرد و احتمال بارش تگرگ وجود دارد نیز با استفاده از از این تکنولوژی به وسیله یدور نقره، اندازه دانه های تگرگ را قبل از رسیدن به زمین کوچک تر می کنند تا از بروز خسارات سنگین جلوگیری کنند. بعدی بحث آب های ژرف است که چندان کارساز نیست. از 5 نوع آبی که از این چاه ها استخراج می شود فقط یک نوع آن قابل استفاده است و تنها برای مصارف محلی در جغرافیایی محدود کاربرد دارد.
 

,
,
,
,
,
, نبود برنامه اساسی، تشدید بحران کم آبی,
,
,
,
,
, بارورسازی ابر و استخراج آب های ژرف چاره کار نیست,
,
,
, ,
(طرح انتقال آب از خلیج فارس به یزد)
,


وی در خصوص دیگر تکنولوژی مطرح، یعنی انتقال آب از دریا نیز گفت: مشابه طرح انتقال آب دریای عمان چند سال پیش هم طرحی مصوب شد که مراحل ساخت آن در پایانی قرار دارد. در این طرح آب را از بندرعباس در خلیج فارس به گل‌گهر سیرجان، از آنجا به مس سرچشمه و پس از آن به چادرملو یزد منتقل می شود. مدل اجراء طرح هم به این شکل است که 3 کانال به موازات هم کشیده شده که امتداد اولی گل گهر سیرجان، دومی مس سرچشمه و سومی چادرملو یزد خواهد بود. هر یک از این کانال ها به یکی از این سه نقطه منتهی می شود. دستگاه تصفیه آب و  تاسیسات آن را در حال آماده سازی است قرار است بعد از اینکه آب در لوله جریان پیدا کرد تسویه هم بشود.

وی تصریح کرد: چندی پیش هم مدلی مشابه همین پروژه برای 3 استان نوار شرق کشور یعنی سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی با منبع آب دریای عمان از چابهار شروع شد. هر 3 تا این استان ها درگیر مشکلات کم آبی هستند. در خراسان جنوبی در منطقه قائنات به طور میانگین 150 میلی متر بارندگی دارد و دیگر آبی ندارد. چرا، برای اینکه در منطقه نیم بلوک آن جهت تامین آب کارخانه فولاد چاه زدند که منجر به خشک شدن کلیه چاه های منطقه شد که در پی این اتفاق مردم، فرماندار و امام جمعه هم اعتراض کردند. امروز متاسفانه صحبت از انتقال آب از دریا طوری مطرح شده که باعث شده از همه جا و برای همه جا فکر کنند می توانند از دریا آب بگیرند و حتی بحث تامین آب خراسان شمالی از دریای عمان نیز جدیدا مطرح شده که هیچ کدام از آنها مشکلی را حل نمی کند. چرا که اولاً سال ها طول می کشد تا آب به این نقاط برسد، دوم اینکه مسائل و مشکلات محیط زیست فراوانی ایجاد می کند.  این پروژه در قسمت اول 900 کیلومتر است و تا مشهد قریب به 2 هزار کیلومتر را باید طی کند؛ این خط از کنار شهرها عبور کند؟ از کجا برود؟ از زیر راه آهن برود؟ از اراضی و قنات های مردم عبور می کند؟ مسیری با این طول یعنی مسائل زیست محیطی ندارد!؟ مطمئنا بخشی از طبیعت از بین خواهد رفت.

ایجاد تعاونی با آب دریا!
پدر علم کویرشناسی ایران گفت: زمانی که دلار 3 هزار تومان بود مشهد تصمیم گرفت از دریا آب بیاورد و بعد متوجه شدند که اجرای آن صرف نمی کند؛ چون اولا 15 تا 16 سال طول می کشد، ثانیا حساب کرد و دیدند نهایتا یک دهم آب را می تواند ببرد و در خوشبینانه ترین حالت حداکثر 400 میلیون متر مکعب می تواند انتقال دهد. این آب کم مشکل کدام استان را حل می‌ کند؟ مبلغ کم، زمان طولانی، آن همه هزینه دارد و تازه وقتی هم که برسد متر مکعب آب چند در می آید؟ وزارت نیرو پول نمی دهد و می گوید خودتان باید پول بدهید. الان مردم یزد تعاونی درست کردند با آب دریا، یعنی چه، یعنی یکی زمین کشاورزی اش آب ندارد، یکی کارخانه اش نیازمند آب است و امثالهم. اینها پول جمع می کنند بدهند به وزارت نیرو یک کانال آب برایشان بیاورد، منتها وقتی آب رسید، حالا وزارت نیرو آب شرب را برای تامین نیازها می خرد و به مردم می فروشد.

اثرات سوء انسداد چاه ها
وی ادامه داد: پرسیدند این آب ها را برای چه می برند؟ گفتند برای شرب و صنعت. یعنی آب نیست و اگر آب ندهید صنایع تعطیل و مردم آب ندارند بخورند. چرا؟ برای اینکه خیلی ولخرجی کردند و صنایع را بی رویه گسترش دادند. الان یک چاه در مناطق روستایی بزنید زندان می اندازند. 350 هزار چاه را می بندند، اما نه در شهرها. در منطقه زاهدان کسی برای کشاورزی چاه بزند به زندان می رود؛ دارند چاه های غیرمجاز کشاورزی را مسدود می کنند در حالی که در همان زاهدان اگر شورای شهر با جلسه تشکیل دستور بدهد 10 حلقه دیگر هم چاه بزنند، وزارت نیرو هم نمی تواند حرفی بزند و مخالفت کند. همین کارها را کردند که وضعیت این شد. الان هر چه آب داریم به شهرها انتقال داده می شود برای مصرف شهر. با این قبیل سیاست ها اتفاق خاصی رخ نمی دهد؛ بعلاوه این چاه هایی که بسته می شود منجر به مهاجرت از روستاها به شهرها می شود و می‌بینید که این فشارها با شهرهایی مثل زاهدان چه بوده کرده. چاه ها را می بندند و می‌گویند تامین آب شهر در اولویت اول، صنعت دوم و کشاورزی اولویت سوم است. فکر می کنند چاه را ببندند یا آب را کم کنند کشاورز می ماند؛ نه، مهاجرت می کند و می آید به سمت شهر. حالا او هم یک شهری است که آب تصفیه شده، دانشگاه و امکاناتی از این قبیل می‌خواهد.

کردوانی اظهار کرد: همه چیز حتی کشاورزی بدون خاک می شود اما بدون آب امکان پذیر نیست. مسئولان این حوزه نمی آیند در راستای فرهنگ سازی اقدام کنند و بگویند شیر و دوش کم مصرف استفاده کنید. با این فرهنگ مصرف بی رویه، همکاری نکردن مردم و عدم مدیریت کارآمد وزارت نیرو، این مقدار آب مشکل را حل نمی کند، کما اینکه منابع طبیعی زمین از جمله چاه و سو و... تمام شد. چرا، برای اینکه آب هایی که از طریق چاه و سدها استیصال شد، نیامدن به مردم بگویند که درست استفاده کن. آب شرب را می گیرند و بدون فرهنگ سازی برای صرفه جویی و استفاده بهینه در اختیار مردم قرار می دهند.
 

,
,
,
,
,
, ایجاد تعاونی با آب دریا!,
,
,
, اثرات سوء انسداد چاه ها,
,
,
,
,
, ,
(طرح اطلس ملی فولاد ایران)
,


تخصیص بخشی از آب انتقالی به صنعت اشتباه است
وی تصریح کرد: با تداوم این وضعیت اندک آب های باقیمانده نیز تمام می شود و روزی می رسد که همین کامیون هایی که امروز گازوئیل از پالایشگاه ها جابجا می کنند و سوخت می برند، باید آب جابجا و توزیع کنند. نباید به هیچ وجه  از این آب انتقالی به صنعت تخصیصی داده شود، نباید صنایع آب بر را رقابتی و بزرگ کنند، نباید در مناطق خشک صنایع فولاد درست کنند. 1 تن فولاد 15 تا 20 متر مکعب آب می خواهد. اگر صنایع فولاد می خواهند باید آن را در حاشیه دریای خلیج فارس و دریای عمان ایجاد کنند نه حتی کنار رودها. هر چند در این مناطق هم آنقدر صنایع درست کردند که دیگر خلیج فارسی وجود ندارد و کاملا آلوده شده. این آبی را که با این هزینه و زحمت می آورند را باز همینطور بی برنامه داخل لوله پمپاژ نکنند. یک مخزن درست کنند تا مردم آب آشامیدنی مورد نیاز خود را از آنجا بخرند. مثل زمان قدیم که در جنوب 110 آب شیرین کن داشتیم که آب را شیرین می کردند و برای مصرف شرت به کارکنان دولت می دادند. برای تامین سایر نیازهایشان هم از آب چاه های عمیق و نیمه عمیق مصرف می کردند. اگر پس از چندین سال آب برسد و باز هم فکر کنیم این آب همیشگی و کم ارزش است و صنایع درست کنم مطمئنا به نتیجه ای نخواهیم رسید. در شرایطی که آبی برای تامین گندم و نان وجود ندارد صنایع فولاد می سازیم که در دنیا اول شویم! که سرمایه دار ها سرمایه و ثروت بیشتری داشته باشند و مردم فقیر نام خوردن نداشته باشند !؟

چه زمانی منابع آب در ایران تمام می شوند
این کارشناس برجسته در خصوص زمان اتمام آب در کشور اینگونه اظهار کرد: چندی پیش آقای کلانتری از قول من به اشتباه در جایی گفته بود آقای کردوانی گفته در خوش بینانه ترین حالت تا 50 سال دیگر آب تمام می شود؛ نه، من گفتم تا 50 سال دیگر امیدوارم کسی در تهران نباشد. چرا، برای اینکه از هرجا که می شد آب بگیریم گرفتیم، منابع آب های زیرزمینی رو به اتمام است و سدها هم انباشتی از گل و لای شده و نمی توانند آب ذخیره کنند. اما برای اینکه بهتر بفهمیم کی و کجا آب تمام می شود به این مثال گوش کنید: در روستای 3 نفر مشغول به کار بودند. یک نفر آمد و گفت: می خوام برم به روستای محمد آباد، غریبم، نمی دانم. به من بگویید ببینم کی می رسم؟ کسی محلش نذاشت. دوباره تکرار کرد آقا من غریبم می خوام برم به فلان جا که میرسم؟ پاسخی نشنید؛ باز تکرار کرد و این بار هم کسی جوابش را نداد. عصبانی شد و راه افتاد که یک دفعه یکی گفت یک ساعت و نیم دیگر! مرد گفت: شما که می شنیدید چرا همان بار اول جوابم را ندادید؟ در پاسخ شنید: چون نمی دانستیم تو چگونه راه می روی. حالا داستان ما و آب در ایران هم همینطور است و زمان پایان آب در کشور بستگی به منابع آن ونحوه مصرف ما و نمی شود یک نسخه کلی برای همه جا ارائه کرد.

استفاده از تجربیات موفق برای مدیریت مصرف
وی اذعان داشت: البته در صورتی که همین آب های موجود داخلی مدیریت شود و دولت و مردم با هم همکاری کنند با همین آب های باقیمانده، آب های باران، فاضلاب و رطوبت هوا می توانیم بسازیم. باید صرفه جویی کنیم و عادت کنیم به کم مصرف کردن. صنایعی را توسعه دهیم که آب کمی بخواهند. در شهر هم شیوه های صرفه جویی در مصرف، تشویق به استفاده از دوش و شیرهای کم مصرف رواج داده شود. نصب کنتور هوشمند بر روی چاه های کشاورزی، راهنمایی کشاورزان برای کشت محصولاتی که آب کمتری بخواهد و ... همه می تواند ما را در این شرایط سخت یاری کنند. با این حجم مصرف و این منابع و برنامه های ضعیفی که داریم مشکل آب حل نمی شود. بنشینید و بررسی کنید که کشورهایی که در معرض رسیدن به نقطه صفر بودند، چه اقدامی انجام دادند که این مرحله را به تاخیر بیندازند. 

چگونه نقطه صفر لس آنجلس 5 سال عقب افتاد
کردوانی بیان کرد: آمریکا 50 ایالت دارد که از این 50 تا فقط یک ایالت آن مساله آب ندارد و آن منطقه قطبی اش است. 36 ایالت آن به ویژه لس آنجلس و کالیفرنیا به طور جدی درگیر کم آبی اند. قریب هفت سال پیش آقای براون، فرماندار کالیفرنیا بزرگان استان را در جایی جمع کرد و گفت: 10 سال پیش درست در همین نقطه ای که امروز ایستادیم 15 اینچ برف باریده بود اما الان رود و رودخانه و دریاچه خشک شده و آب نیست. اگر اینطور ادامه بدهیم تا پنج سال دیگر لس آنجلس به نقطه صفر می رسد و آب ندارد. برای نجات شهر از نابودی به همراهی و همکاری همه شما نیاز داریم. از الان تا آخر ماه همه بخش های کشاورزی، صنعت و شهر مصرف خود را باید 25 درصد کاهش دهند. در ایران اگر اینطور تصمیمی مصوب شود و کسی رعایت نکند، می گوید نهایتا جریمه ام می کنند اما در آنجا بزرگ خانه یا رئیس کارخانه یا آن کشاورزی که رعایت نکند را به زندان می اندازند.

وی افزود: دوما دستور داد تا آب شهر و خانه ها را از آب فضای سبز جدا کنند، شهر را به دو منطقه تقسیم کرد و قرار شد تا فضای سبز به صورت زوج و فرد یک روز در میان آبیاری شود و اگر کسی از این قانون تعدی کرد 500 دلار جریمه شود. بعد دیدن این کار هم فایده ندارد و سطح چمن های شهر زیاد است. پس دستور داد چمن ها را خشک کنند. گفتند چمن سبز است و مردم عاشق چمن اند؛ گفت خشک کنند و به جای آن زنگ بزند. گفتند مردم همه می آیند در این منطقه برای گلف ، گفت چمن مصنوعی بیاورند. دیدند باز هم نه فایده ای ندارد. گفت باز دیدن فایده ای ندارد. گفت از الان تا شش ماه دیگر فاضلاب خانه ها، پساب شهر و بناب کشاورزی تصفیه و استفاده شود. مردم همکاری کردند و پس از 5 سال آقای براون دوباره بزرگان را جمع کرد و گفت: با تدابیری که اتخاذ شد و همکاری که شما انجام دادید، نقطه صفر لس آنجلس را 5 سال عقب انداختم و اگر این کارها را نمی کردم الان لس آنجلس نبود. دولت آمد و دلسوزی کرد و مردم دیدند که واقعاً همکاری آنها فقط تاثیر گذار است.

راهکار برنامه ریزی دلسوزانه دولت و همکاری مردم است
پدر علم کویرشناسی ایران اظهار کرد: ما هم همین کار را باید بکنیم. تنها چاره کار برنامه ریزی دلسوزانه دولت و همکاری مردم است. نباید بی رویه مصرف کنیم. نباید شهرداری همینطور برای فروش تراکم مجوز ساخت آپارتمان های چندین طبقه بدهد. وزارت نیرو نباید به قیمت اخذ مبلغ برای حق انشعاب، همینطور بی حساب انشعاب جدید واگذار کند. برنامه ریزی برای استفاده از فاضلاب ها را باید به عنوان یک اولویت دنبال کنیم. 70 درصد مبلغ قبض های آب را برای فاضلاب اعمال می کنند، اما فاضلاب کجاست؟ همین طور هدر می رود و بالاستفاده است. شرکت آب باید دوش کم مصرف و شیر و تاسیسات را مورد نیاز آن را برای خانه ها نصب و جایگزین شیرهای پرمصرف کند و هزینه آن را به صورت تقسیط روی فیش آب کم کنند. اگر آب باران پشت بام ها را جمع کنند و فاضلاب را تصفیه کنند به راحتی می توان زندگی کرد.

انتهای پیام/

,
, تخصیص بخشی از آب انتقالی به صنعت اشتباه است,
,
,
, چه زمانی منابع آب در ایران تمام می شوند,
,
,
, استفاده از تجربیات موفق برای مدیریت مصرف,
,
,
, چگونه نقطه صفر لس آنجلس 5 سال عقب افتاد,
,
,
,
,
, راهکار برنامه ریزی دلسوزانه دولت و همکاری مردم است,
,
,
]

به اشتراک گذاری این مطلب!

ارسال دیدگاه