گزارشی از کسادی تولید زیورآلات ترکمن در خراسان شمالی؛

• دوشنبه ۲۰ آبان ۱۳۹۸ ۱۱:۱۷
• کد خبر : 1546399

• اخبار
• سایر رسانه ها

تولید زیورآلات ترکمن که تا دو دهه قبل خواهان بسیاری داشت، ۲۰ سال است که به فراموشی سپرده شده است، بطوری که در تمام مناطق ترکمن‌نشین به‌ویژه جرگلان که زمانی مهد تولید این هنر بومی بود دیگر جز یک نفر کسی این هنر را به یاد ندارد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصر اترک، ترکمن‌های استان خراسان شمالی زیورآلات متنوع، زیبا و فراوان مخصوص به قوم خود را دارند که بیشتر بانوان این قوم برای زینت خود از آنان استفاده می‌کنند، این اشیای گرانبها از پیشینیان به ارث رسیده و بخشی از تاریخ و تمدن ترکمن‌هاست.

تا دو دهه گذشته اهالی روستاهای منطقه جرگلان زیورآلات را برای عرضه به بانوان می‌ساختند و این آثار هنری خواهان بسیاری داشت، اما از ۲۰ سال پیش بدین‌سو دیگر کسی در استان خراسان شمالی زیورآلات ترکمن را نمی‌سازد، از این رو برای تامین زیورآلات به کشور همسایه، یعنی ترکمنستان وابسته شده‌ایم.

حالا دیگر اکثر فعالان عرصه زیورآلات سنتی ترکمن از دنیا رفته ویا این هنر و حرفه را به فراموشی سپرده اند، بطوری که در تمام مناطق ترکمن‌نشین به‌ویژه جرگلان که بیشترین جمعیت این قوم در استان خراسان شمالی را در خود جای داده و زمانی مهد تولید  زیوآلات سنتی ترکمنی بود دیگر بجز یک نفر کسی این هنر را به یاد ندارد.

کسادی بازار تولید زیورآلات با واردات بی رویه از ترکمنستان

دولت نظر صمدی پیرمردی ۷۸ ساله، اهل شهر یکه سعود مرکز بخش جرگلان، سنی و سالی از او گذشته و توان کار کردن و حتی راه رفتن نیز ندارد، وقتی پا به منزل اون نهادیم و حرف از زیورآلات زدیم تعدادی اندک از دستگاههایی که در دستش باقی مانده بود و چند دست لباس ترکمنی را نشانمان داد .

دولت نظر می گوید در سال ۱۳۲۰ بدنیا آمدم و از کودکی شاهد ساخت زیوالات توسط پدربزرگ و پدرم بودم و کم کم که سنم به جوانی رسید من نیز در کنار آنها این هنر را آموزش دیدم .

وی ادامه می دهد: زیوآلات بیشماری را آموخته و ساخته ام، از کلاه های مخصوص زنان مانند قوپه، شلفه، بقوو، یلک و سکه های روی چاوودهای زنانه و ... را درست کرده ام زمانی که فعال بودم مشتری زیادی هم از سطح جرگلان و حتی گنبد هم داشتم .

این هنرمند سالخورده جرگلانی ادامه می دهد : بجز من یک نفر دیگر در روستای بک پولاد و نیز سازنده زیوالات بود اما متاسفانه فوت کرد،زمانی که زنده بود، باهم رقابت داشتیم .

پدر بزرگ ترکمن با گفتن یادش بخیر و کشیدن آه حسرت ادامه می دهد : یک زمانی سازنده بهترین زیوآلات منطقه بودم ولی به مدت حدود ۱۵ الی بیست سال است که این کار را کنار گذاشته ام چرا که این زیوآلات ترکمنی از نقره ساخته می شد و متاسفانه همان سال ها قیمت آن بالا رفت و حتی چنان کمیاب شد که کم کم مجبور به بستن در کارگاهم شدم و اکنون طوری شده است که تمام وسایلی که با آن زیو آلات می ساختم همه از بین رفته اند .

استاد صمدی می گوید: چون نقره گران شد و کار من هم تعطیل، با وجود داشتن هشت فرزند پسر و دختر موقعیت آن پیش نیامد تا آنان بتوانند آموزش این حرفه را ببینند و علاقه ای هم در زمانی که به این هنر مشغول بودم از خود نشان ندادند تا این هنر را حفظ کنند.

دولت نظر ادامه می دهد: اکنون فکر می کنم کسی میراث دار این هنر در جرگلان نیست و اگر هم باشد خودی نشان نمی دهد و نمی آیید تا بسازد و این هنر را احیا کند.

وی می افزاید: اگر کسی بود که این هنر را ادامه دهد، زنان و دختران ما مجبور نبودند بدلیجاتی که به عنوان قوپه(کلاه مخصوص دختران) و گردبند و دستبند را از فروشنده های کشور همسایه تهیه کنند .

وی می گوید: واردات زیورآلات از کشور ترکمنستان آنقدر زیاد شده که کسی رغبتی به ساخت در اینجا را ندارد اما نکته جالب این است که هنوز هم این زیوآلات ،جایگاه خودشان را در بین بانوان ترکمن حفظ کرده اند و می خواهم بگوییم مشتری هست، سازنده نیست . 

وی در پاسخ این سوال که چرا با گران شدن نقره از مواد دیگری برای ساخت زیورآلات استفاده نکردید، می گوید: من کار با مواد دیگر را بلد نبوده و نیستم و اکنون هم کار کردن برای من با مواد دیگری بجز نقره سخت است و همچنین دیگر از من سنی گذشته است و توانایی من کم شده است  باید جوان تر ها بیایند پای کار .

نیازمند حمایت مسئولان هستیم

محمد محمدی جوانی ۳۵ ساله از اهالی  روستای دویدخ می گوید: علاقه زیادی به ساخت زیوآلات و ساخت دوتار و نعل اسب دارم اگر مسئولان حمایت و افراد بیشتری را تشویق تا یک کارگاه زیوالات سازی در جرگلان راه اندازی شود، قطعا مشتری نیز جذب خواهیم کرد .

محمدی ادامه می دهد:علاقه به زیوآلات هنوز در جرگلان و کلا در بین ترکمن ها همچنان جایگاه خود را دارد بطوری که اکثر زنان و دختران در دوران جوانی و یا زمان ازدواج یک ست کامل از زیوآلات را تهیه می کنند و در مراسم های شادی استفاده می کنند.

وی با اشاره به اینکه جرگلان هم اکنون مورد توجه گردشگران است و قطعا کارگاه ساخت زیورآلات یکی از مکان هایی خواهد بود که سراغش را خواهند گرفت، ادامه می دهد: متاسفانه تمام بانوان ترکمن استان زیور آلات مورد نیاز را که ساخته کشور ترکمنستان است با قیمت های زیادی خریداری می کنند و می توان گفت بخشی از بازار ترکمنستان در دستان ترکمن های ایران است و واردات زیادی از این کشور انجام می شود .

وی خواستار توجه بیشتر به این هنر ترکمن از سوی میراث فرهنگی است و می گوید: میراث فرهنگی با جذب افراد علاقمند می تواند دوباره این هنر را در استان و جرگلان احیا کند .

بازار داغ تقاضا در جرگلان

یکی از مغازه داران زیوآلات ترکمنی در بخش جرگلان نیز می گوید: زیوآلات فروشگاهم از شهرهای همچون مشهد و گنبد به دست ما می رسد که اکثرا از خارج از کشور به این شهرها وارد شده است.

کوهی ادامه می دهد: زیوآلات ترکنی هنوز خواهان زیادی دارد و ما برای اینکه بتوانیم نیاز مشتری های خود را برطرف کنیم مجبوریم هر زیوآلاتی که به دست ما برسد از هر کجا در اختیار مشتری بگذاریم گرچه به نظر می رسد این زیوآلات به هیچ وجه از نقره نیست و از فلزات معمولی ساخته شده و تنها تزئینات روی آن صورت گرفته است .

وی تصریح می کند: در حالی که اگر هنرمندان حمایت شوند به راحتی می شود در جرگلان نیز این زیوآلات را ساخت و به تولید و اشتغالزایی در این منطقه کمک کرد.

بسیاری از هنرها و هنرمندان قوم ترکمن رازوجرگلان شناسایی نشده اند

نماینده اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری در رازوجرگلان از شناسایی نشدن سازندگان زیوآلات در این شهرستان خبر داد .

قاسم بهادری، نماینده اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت و گو با عصر اترک گفت: زیوآلات سنتی ترکمن از رشته های بارارزش صنایع دستی استان خراسان شمالی و شهرستان رازوجرگلان است که به دلیل گرانی مواد اولیه تولید آن برای صنعتگران صرفه اقتصادی نداشته و مدتی متوقف شده است.

بهادری ادامه داد: به همت معاونت صنایع دستی استان مجددا این رشته هنری در شهرستان بجنورد احیا شده است و جزو رشته های در دست احیا شهرستان رازو جرگلان نیز به شما می رود

.

وی گفت: البته هنوز شناسایی افرادی که در این حوزه استاد باشند صورت نگرفته و دولت نظر صمدی موردی بوده که توسط خبرنگار عصر اترک به ما معرفی شده که وی درگذشته در این حوزه فعالیت داشته است که در اولین فرصت سراغ این هنرمند خواهیم رفت و در صورت امکان در حوزه زیوآلات از تجربیاتش استفاده خواهیم کرد .

گفتنی است شهرستان رازوجرگلان دارای قومیت های همچون ترکمن،ترک، کرد و تات  که ۷۰ درصد آنها را قوم ترکمن تشکیل می دهد.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #