روایت یک روز زرشک‌چینی «حاج‌علی»/ باز هم پای دلال‌ها درمیان است!
حاج علی به همراه سایر اعضای خانواده یک «یا علی» می‌گوید و راهی باغات زرشک می‌شوند. حاجی و فرزندانش در لابه‌لای باغ‌های زرشک از نظرم دور می‌شوند. همه کلاه بر سر گذاشته و دستکش بر دست کرده که هم از گزند آفتاب در امان باشند و هم از تیغ‌های برنده زرشک...[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ نسیم پاییزی بر روی دشت‌های کویری می‌وزد و پرتوِ خورشید دست نوازش خود را بر پوست سبزگون مردمان کویر می‌کشد، هرچند پاییز است اما اینجا هنوز خبری از رخوت و ریزش برگ و خزان نیست.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا,پاییز که می‌رسد سرشاخه‌های درختچه‌ها پُر می‌شود از دانه‌های قرمز با طعم ترش مایل به شیرین و فضای باغ را بوی ترش و ملس پیچیده در هوا در بر می‌گیرد، اکنون در دشت‌های خراسان‌جنوبی فصل کار و تلاش شروع شده و قبل از تابش نخستین اشعه خورشید ساکنان روستاها از خانه‌های خشت و گلی خود خارج شده و در حال کار و تلاش برای برداشت دسترنج یک سال گذشته خود هستند.
,
, اشعه زرد خورشید بر یاقوت‌های سرخ دشت‌های خراسان‌جنوبی می‌تابد و زندگی یک‌بار دیگر شروع می‌شود، اینجا قلب تپنده اقتصاد بزرگ‌ترین استان کشور است.
,پاییز که مهمان این استان کویری می‌شود زمختی مشکلات هم کمی بیشتر خود را نمایان می‌کند. چند روز است از صبح زود می‌روند و سری لابه‌لای درختان می‌کشند و با چوب و قیچی زرشک‌ها را می‌چینند؛ باید احتیاط کنند مبادا زرشک رسیده و تازه، لِه و خراب شود.
,روایت یک روز زرشک‌چینی «حاج‌علی»
,به گزارش فارس، حاج علی در یکی از خانه‌های روستای افین شهرستان قاین زندگی می‌کند، خانه‌اش بوی قدیم‌ها را می‌دهد، خشت و گل، دیوارهای خانه‌اش را ساخته‌اند و سقف کاشانه‌اش گنبدی است. دورتا دور خانه را باغ‌های زرشک گرفته‌اند و درون حیاط و اطراف آن هم چند درخت انار چشم‌نوازی می‌کند.
,
, حاج علی به همراه سایر اعضای خانواده یک «یا علی» می‌گوید و راهی باغات زرشک می‌شوند. حاجی و فرزندانش در لابه‌لای باغ‌های زرشک از نظرم دور می‌شوند. اعضای این خانواده 10 نفره در حال زرشک‌چینی هستند، همه کلاه بر سر گذاشته و دستکش بر دست کرده که هم از گزند آفتاب در امان باشند و هم از تیغ‌های برنده زرشک.
,جلوتر می‌روم هر دو نفری در گروه‌های متعدد دور درختچه‌ای جمع شده‌اند. خوشه‌های میوه به‌وسیله دست، تک به تک چیده و بر روی پارچه بزرگی که بر روی زمین پهن کرده‌اند و یا سبدها یا جعبه‌های چوبی که زیر درختچه‌ها قرار گرفته، می‌ریزند
,حاجی با لبخند بچه‌هایش را نگاه می‌کند، کنارش می‌روم و می‌گوییم وضع محصول امسال چطور است؟ پیرمرد با همان لهجه روستایی‌اش می‌گوید: خداروشکر هر چه باشد روزی امسال ماست و راضی‌ام به رضای خدا.
,
, رنج کشاورزان از خشکسالی و وجود دلالان
,وی به بارندگی خوب اواخر سال گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: خشکسالی مهم‌ترین مشکل ما است، هرچند بارندگی‌های مقطعی در سال زراعی خوب بود اما آفت و گرمازدگی هم بی‌اثر نبود و اثرات خشکسالی به قدری بود که برداشت محصول نسبت به سال گذشته کمی کاهش داشت اما باز هم خداروشکر.
,حاج علی به برداشت چهار تنی زرشک خشک از هر هکتار مزرعه دو هکتاری‌اش اشاره می‌کند و می‌افزاید: امسال به قول مسؤولان قیمت زرشک نسبت به سال‌های گذشته کمی افزایش یافته و زرشکی که سال گذشته به قیمت کیلویی هفت هزار تومان به‌فروش می‌رفت امسال 10 هزار تومان است!
,از وی در خصوص فروش محصول و سودی که عایدشان می‌شوم می‌پرسم؛ حاجی آه سردی می‌کشد و می‌گوید: ما که خرده‌مالکیم و برایمان امکان ندارد برای فروش به شهرهای دیگر برویم اما در ایام برداشت محصول، ارباب‌های زرشک این محصول را به تهران می‌برند و در آنجا در بازار میوه‌فروشی، به شش برابر قیمت می‌فروشند.
,صدای پسر حاج علی بلند می‌شود و می‌گوید: بار ماشین کامل شده و باید برگردد و محصول را برای پاک کردن و پهن کردن در بارگاه بهداشتی ببرد! صدای ماشین که بلند می‌شود، مسیرمان به سمت خانه حاجی تغییر می‌کند در نزدیکی دیوار خانه‌اش انبوهی از زرشک‌ها روی زمین پهن شده است.
,
, دل پر درد زرشک‌کاران از نبود بارگاه نگهداری
,از پسر حاج علی می‌پرسم بارگاه بهداشتی زرشک همین است؟ با خنده تلخی که بر لب دارد می‌افزاید: بله درست دیدید اکثر کشاورزان نه تنها این روستا بلکه اکثر کشاورزان استان از داشتن مکان مناسب محروم هستند و مجبورند به این روش محصول خود را خشک کنند.
,چنگش را در زرشک‌ها فرو می‌برد؛ با احتیاط آن‌ها را در هوا پخش می‌کند تا باد از لابلایشان عبور کند و برگ و شاخه‌های جا مانده را با خود ببرد. کار جدا کردن برگ‌ها که به آخر می‌رسد، زمین یکپارچه سرخ می‌شود، بین زرشک‌ها فضاهای کوچکی باز می‌کند تا هرازگاهی سری به خرمن یاقوت‌های سرخ بزند، زیرو رویشان کند تا متناسب و یکنواخت خشک شوند و در آفتاب نسوزند، این کار هر روزه‌شان است...
,پسرحاجی همزمان که دانه‌های زرشک را بر روی زمین پهن می‌کرد، ادامه می‌دهد: کاش تنها به این مورد (نبود بارگاه بهداشتی زرشک) بسنده می‌شد، بلکه نبود مکان مناسب برای خشک کردن محصول سبب شده که کشاورزان همزمان با برداشت، محصول را به دلالان بفروشند و سود چندانی عایدشان نشود.
,ظهر شد و ماشین دوم بار زرشک از راه می‌رسد و بعد از خالی‌کردن بارش غذای کارگران را با خود به باغ می‌برد، سفره‌ای بزرگ کنار مزرعه پهن می‌شود و کاسه‌های مسی به همراه نان‌های محلی که امروز صبح در تنور طبخ شده‌اند روی سفره قرار می‌گیرد و همه دور سفره می‌نشینند و آبگوشت می‌خورند.
,
, دلهره زرشک‌کاران/ دسترنجی که به آب رفت!
,فرصتی برای استراحت نیست، زرشک‌هایی که چیده شده‌اند باید در آفتاب خشک شوند، دلهره‌های همیشگی برای خشک‌کردن محصول در هوای ناپایدار پاییز، سوء استفاده دلالان، نرخ پایین محصول و زحمت بسیار سبب شده که سرعت عمل بیشتری به خود دهند و کار را تمام کنند.
,غروب شده و خانواده حاج علی به خانه بازمی‌گردند و در ایوان خانه گرد هم جمع می‌شوند و لبخند و خاطره و بگومگوها شروع می‌شود و نوه‌ها از سر و کول حاجی و همسرش بالا می‌روند و یک روز از چند روزی که هر روزش این‌گونه تکرار می‌شود، به پایان می‌رسد.
,چند روزی است که خانواده حاج علی مشغول چیدن و خشک کردن دسترنج یک ساله خود هستند اما این روزگار خوش چندان هم ادامه نیافت و فردای آن روز حاج علی و فرزندانش در باغ مشغول چیدن خوشه‌های زرشک بودند که باران پاییزی شروع به باریدن کرد و ظرف پنج دقیقه تمام دسترنج یک ساله حاجی را زیر آب برد.
,
, پیرمرد بی‌توجه به زخم‌هایی که بر دستش نشسته، فکر مخارج فرزندان و گذران زندگی در لابه‌لای یاقوت‌های سرخ مدام از ذهنش می‌گذرد. آن چنان بغض گلویش را می‌فشارد که نمی‌تواند حتی دردی را که به گفته خودش همانند طنابی در حال خفه کردنش است بگوید، حالا حاجی مانده بود و یک دنیا حرف و یک دنیا گلایه...
,
, سودی که عاید دلالان می‌شود
,رحمانی یکی دیگر از زرشک‌کاران می‌گوید: محصول زرشک خود را به دلالان می‌فروشم چون نگهداری و فروش زرشک نیروی انسانی، وسیله، بازاریابی و محل فروش می‌خواهد که از عهده کشاورز خارج است.
,این زرشک‌کار بیرجندی به سود حاصله از فروش محصول اشاره می‌کند و می‌افزاید: با فروش زرشک در سر درخت، طبعا به قیمتی که در آخر توسط دلال به فروش می‌رسد نمی‌رسیم اما اگر دلال نباشد زرشک روی دست کشاورزان می‌ماند چون هیچ‌کس نمی‌تواند محصول خود را به تنهایی به‌فروش برساند و مسؤولان هم حمایتی از زرشک‌کاران نمی‌کنند.
,وی با یادآوری سختی‌های تولید و جمع‌آوری این محصول، بیان می‌کند: متأسفانه بیشتر زرشک‌کاران برای خشک‌کردن محصول خود با مشکل جا مواجه‌اند و بسیاری از آن‌ها برای فرار از این مشکل اقدام به تَر فروشی محصول می‌کنند.
,
, این کشاورز با اشاره به اینکه باید جایگاهی در اختیار کشاورزان قرار گیرد تا محصولشان را جمع‌آوری و خشک کنند، خاطرنشان کرد: مسؤولان امر به‌خصوص جهاد کشاورزی باید همت کرده و اجازه ندهند کشاورزی ضعیف بماند و باید او را حمایت کنند تا بتواند محصولاتش را به قیمت خوب به فروش برساند.
,گلایه زرشک‌کاران از مسؤولان
,یکی دیگر از زرشک‌کاران قاینی با بیان اینکه عمده مشکل و آسیب به زرشک‌کاران بعد از جمع‌آوری و هنگام خشک‌کردن محصول اتفاق می‌افتد، مطرح می‌کند: زرشک محصول حساسی است و اگر در هنگام خشک‌کردن با مشکل مواجه شود سیاه و گاه بدبو می‌شود و بازار خود را از دست می‌دهد.
,وی ضمن گلایه از مسؤولان استانی مبنی بر اینکه علی‌رغم تشویق‌های انجام شده، بسترسازی مناسب جهت کمک به تولید بهتر محصول را انجام نداده‌اند، می‌گوید: کشاورزان استان در سال‌های اخیر و پس از برداشت محصول برای خشک‌کردن آن در مکان مناسب و برای دریافت تسهیلات ساخت جایگاه، بازار فروش و نگهداری محصول در مدت طولانی با مشکلاتی مواجه بوده و همچنان نیز با این مشکل مواجه‌اند.
,وی با بیان اینکه با توجه به اینکه زرشک یک سال در میان محصول می‌دهد و باید مخارج یک خانواده روستایی را برای دو سال یعنی تا زمان برداشت محصول بعدی مدیریت کنیم، می‌گوید: متأسفانه علی‌رغم رنجی که کشاورزان در برداشت زرشک متحمل می‌شوند سود این کار به جیب دلان رفته و رنجش برای ما.
,
, این زرشک‌کار قاینی احداث جایگاه نگهداری زرشک را مانع تحمیل خسارت به زرشک‌کاران می‌داند و می‌گوید: حذف یا تسهیل قوانین دست و پاگیر برای دریافت تسهیلات مربوط به احداث جایگاه زرشک برای حمایت از کشاورز و کاهش خسارات وارده ضروری است.
,یاقوت سرخ؛ غریبه در تجارت
,«چرا زرشکی که می‌شود صدها قلم کالای بهداشتی، دارویی و غذایی از آن استحصال و تولید کرد در دنیا و ایران ناشناخته است و این استان هیچ بهره‌ای از در اختیار داشتن 98 درصد تولید آن نمی‌برد؟» این گلایه یکی دیگر از زرشک‌کاران استان است که از مسؤولان امر دارد.
,وی گلایه‌اش را با پرسش‌های دیگری ادامه می‌دهد که چرا باید ضوابط و معیارهای تحقیقاتی در حوزه کشاورزی خراسان‌جنوبی به مرکز گره بخورد؟ وقتی در مرکز هیچ شناختی نسبت به محصولات خاص و ویژه این استان نیست معلوم است که این محصول در پروژه‌های تحقیقاتی مرکز فراموش می‌شود و کشاورزان خراسان‌جنوبی با اینکه زحمت زیادی در این سال خشکی‌ها برای تولید این محصول می‌کشند و تیغ‌های تیز زرشک را به جان می‌خرند همچنان جزو استان‌های محروم کشور هستند.
,این زرشک‌کار می‌افزاید: اگر طرح‌های تحقیقاتی حلقه فرآوری این محصول به گردونه مراکز تحقیقاتی اضافه شود به طورحتم با فعال شدن چرخه صنایع پایین دست زرشک، ارزش افزوده آن هم نصیب این استان خواهد شد و از همه مهم‌تر اینکه اگر این محصول درست و با اسناد علمی به دنیا معرفی شود با خرید دانه دانه زرشک در بازارهای جهانی خراسان‌جنوبی ثروتمندترین منطقه در ایران می‌شود.
,
, آنچه در مورد زرشک نمی‌دانیم!
,محسن پویان در گفت‌وگو با فارس با اشاره به خاصیت زرشک، می‌گوید: زرشک خشک به‌عنوان ماده غذایی مکمل و بیشتر به‌عنوان چاشنی در پخت مواد غذایی به کار می‌رود، بنابراین مصرف آن در حد گسترده عمومیت ندارد و بیشتر در مهمانی‌ها، جشن‌ها و رستوران‌ها مصرف می‌شود.
,وی ادامه می‌دهد: در کتاب قانون در طب، ابن‌سینا از خواص دارویی شش نوع داروی مخلوط گیاهی تحت عنوان قرض زرشک یاد شده که یکی از نسخه‌های گیاهی مذکور از افشره، زرشک، بذر، خیار، ترنجبین، شیرین بیان، مصطکی، تباشیر، رواند چینی، گل محمدی، زعفران و سنبل ترکیب یافته که از آن برای درمان تب، ورم کبد و عطش زیاد استفاده می‌شده است.
,مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی اضافه می‌کند: آب مقطر یا عرق زرشک نیز موارد استفاده فراوان دارد و این محصول در تقویت معده، سرطان روده و خشکی معده، احتقان کبد، استفراغ، زخم معده و روده، ورم معده، درد معده و رفع سوء هاضمه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
,
, ضعف در فرآوری و برندسازی
,پویان با بیان اینکه صادرات زرشک می‌تواند نقش به‌سزایی در توسعه سطح زیرکشت و افزایش درآمد باغداران و کارایی بازار داشته باشد، می‌افزاید: بررسی‌ها حاکی از آن است که زرشک در جهان و بازارهای بین‌المللی ناشناخته است و صادرات آن بسیار اندک است.
,وی می‌گوید: میزان اندک صادرات زرشک دو دلیل عمده دارد، یکی آشنا نبودن مصرف‌کنندگان خارجی با این محصول و دیگری مشکلات مربوط به نگهداری زرشک و بسته‌بندی نامناسب آن که به تیره و نامناسب شدن ظاهر محصول هنگام صدور در هوای گرم و مرطوب به‌خصوص از طریق دریا منجر می‌شود.
,غلامرضا قوسی در گفت‌وگو با فارس بیان می‌کند: بیش از ۱۶ هزار و ۷۲۶ هکتار از سطح زیر کشت باغات استان مربوط به محصول زرشک است که پیش‌بینی می‌شود امسال حدود ۲۰ هزار تن محصول از این باغات برداشت شود.
,وی ارزش محصول زرشک استان را بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان اعلام و با بیان اینکه در حال حاضر ۱۸ هزار بهره‌بردار زرشک در استان فعالیت دارند، اضافه می‌کند: سالانه شش هزار و ۶۰۰ تن محصول زرشک در استان بسته‌بندی و دو هزار و ۷۷۰ تن فراوری می‌شود که به نسبت میزان برداشت محصول، رقم بسیار پایینی است.
,پرداخت تسهیلات به زرشک‌کاران
,رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۱۲ واحد فرآوری و بسته‌بندی زرشک با ظرفیت ۹ هزار و ۳۷۰ تن در استان فعال است که کنسانتره زرشک، آب و شربت زرشک تولید می‌کنند، اضافه می‌کند: از محل اعتبارات بند «الف» تبصره ۱۸ امسال تا سقف حدود ۴۵۰ میلیارد ریال تسهیلات برای بسته‌بندی و فرآوری زرشک، احداث بارگاه و احداث باغ زرشک به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
,
, قوسی عنوان می‌کند: ۳۴ واحد بارگاه زرشک در استان وجود دارد و با توجه به اینکه یکی از دغدغه‌های مهم کشاورزان استان، نبود محل مناسبی برای خشک‌کردن محصول زرشک است که در این زمینه تسهیلاتی برای احداث بارگاه زرشک در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد.
,و اما...
,به گفته مسؤولان امر 98 درصد زرشک ایران در خراسان‌جنوبی تولید می‌شود ولی کمتر از دو درصد این محصول صادر و هفت درصد آن فرآوری می‌شود، کیفیت بالای این محصول علاوه بر تأمین نیاز استان، زمینه صادرات به سایر کشورها را فراهم کرده و به جایگاه خوبی دست یافته است. حال نبود قیمت ثابت، خرید ارزان محصول از کشاورز و هزینه بالای فروش آن در بازار، هزینه مبارزه با آفات و سایر مشکلات اقتصادی، باغدارانی را که هر ساله با زحمات فراوان در تولید این محصول با کیفیت نقش به‌سزایی دارند، ناامید و بی‌رغبت کرده است.
,اخیرا تشکل‌های تعاون روستایی زرشک کشاورزان خرید توافقی زرشک را در استان آغاز کرده‌اند اما قیمتی که برای این محصول گذاشته‌اند جفایی در حق کشاورزان است. قیمت خرید پایین زرشک از کشاورزان به یکی از مشکلات و دغدغه‌های اصلی آنان تبدیل شده که با هزینه بالای تولید همخوانی ندارد و از سویی با توجه به حوادث طبیعی که عمدتا در بهار و پاییز اتفاق می‌افتد خسارت‌های بی‌شماری به برخی از باغداران وارد شده که برای آنان اصلا مقرون به‌صرفه نیست.
,با توجه به اینکه خراسان‌جنوبی سال‌هاست با خشکسالی رو به‌رو است، ادامه حیات کشاورزی در منطقه نیازمند کشت محصولاتی با نیاز آبی کم است که زرشک به‌دلیل نیاز آبی کم و سازگاری با منطقه می‌تواند گزینه مناسبی در این خصوص باشد اما زرشک‌کاران استان برای ادامه کار نیازمند حمایت هستند.
,انتهای پیام/
]
ارسال دیدگاه