یادداشت اختصاصی اروم نیوز؛
نگرشی بر کاوش های باستان شناسی ربط/کاوش های باستان شناسی ربط از کمبود بودجه رنج می برند
کمبود بودجه و منابع مالی جهت پرداخت دستمزد کارگران یکی از معضلات پیش روی تیم باستان شناسی ربط است که در این راستا درخواست هایی برای شورای شهر ربط و شورای شهر سردشت ارسال شد اما متاسفانه تا کنون نتیجه ای حاصل نشده است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از اروم نیوز، شهرستان سردشت یکی از شهرهای جنوبی آذربایجان غربی است که با شهرهای پیرانشهر و مهاباد در استان آذربایجان غربی، بانه در استان کردستان هم جوار است و همچنین با کشور عراق 30 کیلومتر فاصله دارد و طول نوار مرزی آن با کردستان عراق 96 کیلومتر است.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, اروم نیوز,ارتفاع این شهر 1789 متر از سطح دریاست و 1411 کیلومتر مربع وسعت دارد. شهر ربط با سردشت 17 کیلومتر فاصله دارد و در گذشته ربط روستای بزرگی به مرکزیت دهستان گورک بوده و در سال 1382 از مرکز دهستان به شهر تغییر پیدا کرد و هم اکنون 9 هزار نفر جمعیت دارد .
,پنج محوطه باستانی در ربط و کاوشهای انجام گرفته
,در ربط پنج محوطه ی باستانی با شماره های 1،2،3،4،5 شناسایی و مشخص شده اند ، تپه ی شماره یک ربط قدیمی ترین محوطه در این مجموعه است و اولین بار توسط آقای بابک راد کارشناس باستان شناسی در سالهای 1345-1344 مورد بررسی قرار گفت و با نام تپه ی قلای ربط با شماره 602 و تاریخ گذاری هزاره اول قبل از میلاد در تاریخ 16/10/1345 در فهرست آثار ملی ثبت شد، اوایل انقلاب اسلامی از این تپه به عنوان پایگاه نظامی استفاده شده است .
,تپه ی شماره 2 ربط در جنوب غربی این شهر حدودا 17 هکتار وسعت دارد و در ارتفاع 1150 متر از سطح آبهای آزاد قرار گرفته است و در سال 1364 آقای بهمن کارگر این محوطه را مورد بررسی قرار داد و در سال 1384 اولین فصل کاوش باستان شناسی در تپه ی ربط 2 به سرپرستی آقای بهمن کارگر انجام پذیرفت، دومین فصل پژوهش های باستان شناسی ربط از تاریخ 1/8/1385 تا 15/10/1385 به سرپرستی دکتر رضا حیدری متشکل از کاوش در تپه ی ربط 2 – نقشه برداری کلیه محوطه های باستانی این مجموعه و انجام مطالعات ژئو فیزیک به روش ژئومغناطیس در تپه ی ربط 2 انجام گرفت .فصل سوم کاوش در ربط 2 را دکتر رضا حیدری وفصل چهارم کاوش راآقای بهمن کارگر سرپرستی کردند.
,اکنون فصل پنجم کاوش در تپه ی ربط 2 از تاریخ 4/3/1395 شروع و تا 15/3/1395 به سرپرستی دکتر رضا حیدری ادامه دارد. معماری فصل دوم تپه ربط 2 بیشتر مبتنی بر کف و سنگ فرش هنرمندانه ای است که با بهره گیری از قلوه سنگ های رودخانه ای در این محل طراحی و اجرا شده است فرم کلی آنها به شکل 7 دایره تو در تو در کادری مربعی به ابعاد 160*160 سانتی متر است و از ملات گل برای اتصال قلوه سنگها بهره برده اند.
,در تمامی فصل های کاوش، یافته های آجری کامل و شکسته به صورت آجر کامل – نیمه – چارک و کنگره دار وجود داشته که بعضی ساده ، تک رنگ لعابدار و چند رنگ لعابدار هستند و رنگهای به کار رفته شامل فیروزه ای – زرد – سفید – سیاه و سبز می باشد از مجموعه این آجر ها 4 آجر کتیبه دار به چشم میخورد.
,1- اجر کتیبه دار در ابعاد 10.1 * 10.4 با یک هجای خط میخی با لعاب سفید که قابل خواندن نبود .
,2- آجر کتیبه دار از ترانشه C31119 با ابعاد باقی مانده 22*33 سانتی متری و ضخامت 9 سانتی متری دارای کتیبه ی خط میخی با لعاب سفید بر سطح اجر نام دو خدای بل و نبو در ترجمه روی آن مشخص شد.
,3- آجر کتیبه دار از ترانشه C31119 با ابعاد 20*33 سانتی متر و ضخامت 10 سانتی متر با خط میخی که به دلیل کیفیت پایین لعاب سفید از بین رفته است .
,4- آجر کتیبه دار از ترانشه C31118 با ابعاد .532*33 و ضخامت 9 سانتی متر با کتیبه ای میخی بر لعاب سفید که نام پادشاه )آتا یا آزا( بعد از ترجمه روی آن مشخص گردید.
,علاوه بر این بخش دیگری از یافته های کاوش، گل میخ های سفالی می باشند که می توان آنها را به دو دسته محدب و صفحه تخت تقسیم بندی نمود بر سطح گل میخ های محدب نقش گل هشت پر با لعاب سفید بر زمینه ی فیروزه ای و یا نقش گل هشت پر با لعاب زرد بر زمینه ی فیروزه ای تصویر شده است .
,در وسط گل میخ های صفحه تخت سوراخی تعبیه شده است که در برخی موارد میخ های آهنی مخصوص نصب گل میخ در آن باقی مانده است سطح رویی گل میخ های تخت با نقش گل های هشت پر و شانزده پر تزئین شده است و گل ها با لعاب یک در میان سفید و فیروزه ای یا زرد و فیروزه ای لعابدهی شده اند.
,ازدیگر یافته های کاوش، مدارک سفالی هستند بیشترین رنگ پوشش سفالها، نخودی و آجری با دو طیف روشن و تیره است بخش اعظم قطعات سفالی دارای پخت کامل هستند و بیشتر آنها چرخسازند و از مواد چسباننده ی مختلفی همچون شن نرم در خمیره سفالها بهره گرفته شده است .
,کشف کتیبه های آشوری از فصل دوم کاوش در ربط
,از 4 آجر کتیبه دار به دست امده از فصل دوم کاوش رونوشتی از دو آجر که خط میخی آشوری نو بر آنها حک شده بود به صورت جداگانه در دو بازه ی زمانی خاص بدون اطلاع از همدیگر برای آقایان الوین فینکل مدیر پژوهشی موزه ی بریتیش لندن انگلستان در تالار کتیبه ها و همچنین آقای رسول بشاش کنزق در پژوهشکده ی زبان و کتیبه های باستانی درتهران جهت ترجمه، ارسال گردید که در جواب هردو به صورت مشترک برای یکی از آجرها نام خدای بل و نبو و درآجر دیگر نام پادشاه مانایی آتا یا آزا ترجمه گردید که بر طبق کیتبه های کاخ دورو شاروکین در خورس آباد ( شرق نینوا )و سالنامه های شلمنصر سوم، این پادشاه مانایی بر دولت شهر ارزیزو حکومت داشته است که شیوه اداره کردن دولت شهرش به صورت شورای شیوخ بوده است و این شهر در مقطع زمانی تحت سلطه ی سارگون قرار گرفته است.
,این کتیبه بر خلاف کتیبه ی 13 خطی قلایچی بوکان که با خط آرامی نگاشته شده به خط میخی آشوری نو می باشد و این می تواند دلیلی باشد بر سلطه ی آشوری ها بر این دولت شهر مانایی و احتمال اورارتویی بودن این دولت شهر کمتر است.
,در فصل اول کاوش در تپه ی ربط2 بر طبق فرضیه های مطرح شده برای مدتی کشف دولت شهر موساسیر بین اهالی محلی بر سر زبان ها افتاد اما با توجه به اینکه در هیچکدام از گزارش های سارگون دوم و خطوط ترجمه شده ی کتیبه های آشوری مکان و موقعیت دقیق دولت شهرها مشخص نیست نمی توان قاطعانه در ارتباط با مکان یابی دولت شهرها اظهار نظر کرد تنها می توان با فرضیه ها و مدارک موجود فعلی احتمال دولت شهر ارزیزو که پادشاهی مانایی به اسم (آتا یا آزا) بر آن حکومت کرده است را فرض کرد.
,در منطقه کردستان عراق در شهر رواندوز از شهرستان های استان اربیل در نزدیکی روستایی به نام موجسیر پلان مختصری از یک محوطه ی اوراتویی به دست آمده است که بنا بر نظر آقای استفان کرول وجود کوههای مرتفع در این شهر فرض موساسیر بودن این محوطه قوی تر به نظر می رسد. همچنین آقای فرشید مصدق امینی در مقاله ( هشتمین لشکر کشی سارگون در بوته تحقیق ) از مجله باستان شناسی و تاریخ چاپ مرکز نشر دانشگاهی در سال 1380 در متن ترجمه شده ی کتیبه ها از معبد بلند خدای هالدی بر فراز کوهستانها اشاره دارد که این احتمال را بیشتر برای این مکان می توان فرض کرد.
,تطابق اسمی روستایی موجسیر با موساسیر نیز از دلایل دیگر طرفداران این فرضیه می باشد با وجود تمامی این فرضیات باز هم نمی توان در این مورد با قطعیت اظهار نظر کرد .
,در ترجمه ی کتیبه های سارگون در مواردی به عبور از رودخانه زابوو و آبشارها و کوهستانهایی که تا آن روز نور خورشید بدان نرسیده است اشاره شده که این قسمت از ترجمه کتیبه ها را می توان برای مکان های متعددی در جنوب استان آذربایجان غربی ،استان کردستان و کردستان عراق مطابقت داد بنابراین برای اثبات این فرضیه ها و مکان یابی چهل دولت شهر دوره سارگون لازم است کاوش و بررسی های بیشتری در این مناطق صورت گیرد و بنابر مدارک مکتوب مادی قابل استناد و با تحقیق و پژوهش بیشتر در محوطه های آشوری در این زمینه اظهار نظر کرد.
,با توجه به نابودی بخش بزرگی از میراث تاریخی دوره آشور در استانهای شمالی عراق همچون موصل و نینوا به دست گروه تکفیری و تروریستی موسوم به داعش ، مناطق جنوبی استان آذربایجان غربی ، همچون تپه های ربط ، قلایچی بوکان و محوطه های مسیر تپه ی زیویه سقز و اطراف کوه زندان سلیمان و سایر محوطه ها در ایران مکان مناسبی برای مطالعه تکمیلی باستان شناسان در زمینه آشنایی با فرهنگ و تمدن آشور خواهد بود.
,باستان شناسی داخلی و خارجی که در کشور عراق تمدن آشور را مورد تفحص و پژوهش قرار می دهند قطعا برای تکمیل اطلاعات خود به گزارش های پنج فصل کاوش تپه ربط نیاز خواهند داشت و بنا براین لازم است گزارشات مربوط به حفاری های این تپه کما فی السابق در اختیار علاقه مندان و ذی نفعان چه در داخل کشور و چه خارج کشور قرار بگیرد تا زمینه ای برای پیوند و ارتباط مطالعات باستان شناسی این مناطق باشد و در نهایت این پیوند ها گره های کور باستان شناسی آشور را باز کند همچنین کاوش های تپه های ربط و مناطق اطراف حوضه ی رود زاب کوچک در سردشت می تواند تاثیر مثبتی بر روند مطالعه تاریخ هزاره ی اول قبل از میلاد و شناسایی بیشتر حکومت های مانایی، اوراتویی و آشوری داشته باشد.
,تعدادی از منابع در دسترس جهت مطالعه ی کاوش های ربط عبارتند از :
,1- دو مقاله ( زوایای تاریک مانا در ایران ) و ( طبقه بندی نقوش آجرهای ربط ) به زبان انگلیسی از دکتر رضا حیدری که در همایش ارمنستان ارائه گردیده است.
,2- مقاله ی ( نقوش گیاهی ربط ) به زبان انگلیسی در همایشی در شرق ترکیه (دکتررضا حیدری )
,3- مقاله ی ( سفالهای لب واریخته در شمال غرب ) همایش بررسی باستان شناختی به زبان انگلیسی در ترکیه ( دکتر رضا حیدری ).
,4- مقاله مدارک مکتوب عصر آهن در شمال غرب ایران به زبان انگلیسی در ترکیه دکتر رضا حیدری
,5- پایان نامه ی خانم عبدالی در دانشگاه بن آلمان در ارتباط با فن شناسی اجرهای ربط
,6- مقاله ی ( نتایج دومین فصل پژوهش های باستان شناختی در محوطه باستانی ربط سردشت 1385 رضا حیدری به زبان فارسی
,7- مقاله ( مطالعه و توصیف آجرهای لعابدار مکشوفه از سه فصل کاوش محوطه ربط 2 ) از دکتر علی رضا هژبری و خانم ریحانه عفیفی در مجله باستان شناسی پیام باستان شناس ) سال ششم شماره یازدهم بهار تابستان 1388 واحد ابهر به زبان فارسی
,8- گزارش های باستان شناسی چهار فصل کاوش تپه ربط به زبان فارسی موجود در میراث فرهنگی و موزه ی ارومیه
,9- گزارش های باستان شناسی تپه ی ربط از شمال غرب ایران ( فصل اول کاوش ) از آقای بهمن کارگر و دکتر علی بیننده در سال 2009 میلادی به زبان انگلیسی
,علاوه بر مقالات ذکر شده در کتاب ( دایره المعارف کف سازی در ایران ) از کف فرش های ربط به عنوان قدیمی ترین نمونه کف سازی در ایران و نمونه منحصر به فرد مطالبی نگاشته شده است . همچنین در کتاب هنر نقاشی در ایران نقاشی های روی آجر های تپه ربط ( قدیمتر از نقاشی های کوه خواجه سیستان ) به عنوان قدیمی ترین اثر نقاشی رنگی در ایران معرفی شده اند تصاویر رنگی انسان از نمای روبرو بر روی آجرهای لعابدار ربط نمونه منحصر به فرد هنری قدیمی می باشد .
,از دیگر اقدامات، چاپ تمبر های تپه ی ربط توسط شهرداری ربط جهت شناسایی و معرفی آثار این محوطه باستانی می باشد.
,آثار به دست امده از حفاری و کاوش در تپه های ربط و اطراف رودخانه زاب سردشت هم اکنون در موزه ارومیه در بخش همکف به نمایش گذاشته شده اند و یا در گنجینه موزه نگهداری می شوند و بازدید از این آثار برای عموم آزاد است .
,نظر به فعالیت های نمایندگی میراث فرهنگی سردشت جناب آقای صلاح محمدی و آقای بریانی ( حمام و گرمابه قدیمی بیستون ) در نزدیکی پارک مرکزی شهر جهت ایجاد موزه در حال تعمیر و باز سازی می باشد و عملیات مرمت این حمام تقریبا 70 % انجام شده است و در نهایت آثار به دست آمده از تپه های ربط و آثار عملیات نجات بخشی پنج تپه ی نیسک آباد – تپه باغی – تپه بالان تپه ی بریسو و تپه ی بروه پس از پایان عملیات مرمت و بازسازی حمام بیستون احتمالا به این موزه انتقال داده می شوند و در آنجا به نمایش عموم در خواهند امد.
,احتمال وجود زیگورات در محوطه های باستانی اطراف رودخانه زاب
,سفالهای لب واریخته به دست امده از تپه ی ربط تنها نمونه های به دست آمده ی سفال لب واریخته از شمال غرب ایران می باشد وجود این آثار با ارزش می تواند بیانگر اهمیت ادامه کاوش و حفاری در تپه های پنج گانه ربط باشد این آثار ( کاسه های لب واریخته ) نشانگر ورود به دوران نگارش می باشند علاوه بر این احتمالا می تواند مدرکی دال بروجود زیگورات ( معابد پله ای ) شبیه زیگورات های بین النهرین در محوطه های باستانی اطراف رودخانه زاب و تپه های ربط باشد.
,فصل پنجم کاوش در تپه ی ربط 2 از تاریخ 4/3/1395 آغاز و تا 20/3/1395 ادامه خواهد داشت سرپرستی این فصل از کاوش ربط 2 را دکتر رضا حیدری بر عهده دارند .
,کاوش های باستانی ربط از کمبود بودجه رنج می برند
,کمبود بودجه و منابع مالی جهت پرداخت دستمزد کارگران یکی از معضلات پیش روی تیم باستان شناسی ربط است که در این راستا درخواست هایی برای شورای شهر ربط و شورای شهر سردشت ارسال شد اما متاسفانه تا کنون نتیجه ای حاصل نشده است.
,بخشی از جاذبه های گردشگری در هر شهرستان میراث تاریخی و باستانی هستند که روند فرهنگ و سیر تاریخی اقوام هر منطقه را برای گردشگران به نمایش خواهند گذاشت حضور گردشگران علاوه بر رونق و توسعه اقتصادی منطقه تاثیر مستقیمی بر تجارت داخلی و رونق بازارهای آزاد مرزی و تحصیل و انتخاب شغل در رشته باستان شناسی برای جوانان این منطقه مرزی خواهد داشت .
,در سالهای اخیر با معرفی سردشت به عنوان اولین شهر شیمیایی در دوران دفاع مقدس گامهای موثری برای جذب کاروان راهیان نور و گردشگران برداشته شده است اما اگر این شهرستان ها به واسطه ی معرفی آثار و بناهای تاریخی نیز بتوانند بر صنعت گردشگری منطقه تاثیر داشته باشند قطعا توسعه اقتصادی و اجتماعی روند رو به رشدی خواهد داشت .
,در سالهای گذشته در جشنواره بیت و حیران که هر سال در شهرستان سردشت برگزار می شد چند اثر باستانی ربط و وبوکان در سالن مجتمع فرهنگی به نمایش گذاشته می شد این آثار به صورت موقت و تحت حفاظت ویژه از موزه ارومیه به این مکان انتقال داده می شدند تا به نمایش عموم در آیند امید است که با افتتاح موزه حمام بیستون ( کهن ) و ایجاد پایگاه میراث در ربط و ادامه کاوش ها زمینه برای آشنایی علاقه مندان به آثار تاریخی در شهرستان سردشت و ربط فراهم شود قطعا آشنایی مردم با این اقدامات و فعالیت های زمینه ی هر گونه شایعه پراکنی و نشر اطلاعات نادرست را از بین خواهد برد.
,آرزو احمدیان – کارشناس ارشد باستان شناسی
,انتهای پیام/م
]
ارسال دیدگاه