بانگ بیدارباش ششگلان در سحرهای ماه مبارک رمضان

مرحوم استاد اقبال آذر بیش از هفتاد سال با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، در پشت‌بام منزل خود در محله ششگلان تبریز به مناجات‌خوانی می‌پرداخت و بدین طریق با خدای خویش راز و نیاز می‌کرد. ‏

[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از آناج استاد ابوالحسن اقبال آذر از چهره های استثنایی و تکرار نشدنی موسیقی ایرانی به شمار می رود و جایگاه رفیع او در تاریخ هنر موسیقی ایران بر کسی پوشیده نیست. او قریب به صدسال عمر کرد و به مقام شهرداری تبریز هم رسید. در عین حال او بیش از هفتاد سال با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، در پشت‌بام منزل خود در محله ششگلان تبریز به مناجات‌خوانی می‌پرداخت و بدین طریق با خدای خویش راز و نیاز می‌کرد. ‏

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, آناج,

اقبال آذر از شاگردان ملاکریم جناب قزوینی و بزرگان آواز ایرانی است که آثار باقیمانده از ایشان به عنوان منابع شفاهی و مراجع اصیل موسیقی آوازی ایران در دسترس علاقه مندان به ویژه هنرجویان آواز ایرانی برای آموزش است. از شاگردان استاد اقبال آذر میتوان به کسانی چون میرزا ظلی، ابراهیم بوذری، میرعلی عسگر، کریم صالح عظیمی اشاره کرد که بعدها بعضی از آنها به خوانندگانی صاحب سبک مبدل شدند. صدای رسا، پرحجم و اوج، تحریرهای قوی و متنوع و اجرای استادانه توأم با سوز و عشق وافر، بخشی از ویژگی های آواز ایشان است که پرداختن به هریک از آنها نیازمند نگارش مقاله ای جداگانه است.

از کسانی که در کنسرتهای او شرکت کرده اند، نقل است که هنگام آواز خواندن اقبال درهای سالن را به دلیل نبود گنجایش صدایش باز می گذاشتند و صاحب نظری قفقازی با شنیدن صدایش گفته بود: «از انسان طبیعی بعید است که دارای چنین حنجره ای باشد.» همچنین ایشان همه درآمد کنسرت هایش را صرف امور خیریه می کرد.

از علایق این استاد میتوان به نماز اول وقت، قرائت قرآن کریم، اذان و مناجات خوانی در شبهای ماه مبارک رمضان اشاره کرد که مناجاتش روح جان شنونده را قرین عشق الهی می کرد و ارمغان آور لحظات خوش و معنوی برای او بود. متأسفانه از اذان استاد اقبال آذر هیچ گونه ضبطی صورت نگرفته است.

آغاز هنر اقبال در ایام نوجوانی و با تعزیه خوانی گروه میرزا حسن تقی یزدی در قزوین صورت پذیرفت و پس از چندی راهی تبریز شد و شیوه اجرا و صوت دلربایش موجب علاقه مندی محمدعلی شاه قاجار به او و نگه داشتنش در تبریز شد. اقبال در آن ایام به مناجات و سحر خوانی هم روی آورد و نقل قول است که قدرت صدایش به حدی بود که کلمات مناجاتش تا فاصله دو کیلومتر کاملا واضح و مشخص بود و هنگام اجرایش همه مناجات خوان های تبریز در حاشیه قرار می گرفتند.

از ابراهیم بوذری (شاگرد اقبال) نقل است: استاد در یکی از شب های ماه مبارک رمضان، مهمان محمد بوذری در تهران بود و با اجرای مناجاتی در مسجد سپهسالار، مناجات خوانان را به سکوت وادار کرد و صبح فردا اهالی خیابان‌های اطراف به دنبال صاحب صدا می‌گشتند که اما فقط آقای بوذری او را می شناختند.

استفاده از اشعار عرفانی بزرگانی چون حافظ، سعدی، عطار، نجم الدین کبری و... پس از حمد و ستایش خدا، دعا و صلوات در انتهای مناجات و به کارگیری انواع دستگاهها و تحریرهای موسیقایی از ویژگیهای اجرای اقبال در مناجات بوده است. در این باره استادش هربار به اجرای بیشتر دستگاه راست پنجگاه در اجرای مناجات اقبال اشاره کرده است.

علاقه وافر به زبان و فرهنگ فارسی از ویژگی های بارز اقبال آذر بود. ایشان در جواب کسی که منتقد استفاده این زبان توسط اقبال بود، گفت: «عقدنامه مادرم به زبان فارسی است و این زبان در روح و جسمم ریشه دوانیده است.» اقبال آذر در سال ۱۳۴۹ در ۱۰۷ سالگی چشم از جهان گشود.

استاد شهریار در یکی از اشعار خود که در مراسم یکصدمین سالگرد تولد اقبال‌آذر خواند و اشاره به سال‌های کودکی خود دارد، آورده است:

نیمشب پرمی شد از این طرف کوی ششگلان ‏

می پریدم من ز خواب و می دویدم لخت و عور ‏

مادر بیچاره پوشاک از پی آوردی دوان ‏

پله‌پله چه‌چه اقبال بر می‌شد به عرش ‏

راست گفتی پرفشان بالا روند افرشتگان ‏

صیحه می‌پیچید در آن کوچه باغات قدیم ‏

بلبلان هم مست شیدا همدل و همداستان ‏

دیگر آن لذات روحانی نمی‌آید بدست ‏

کاش روزی بازگشتی داشتی دور زمان...‏

موج جمعیت چو دریائی، ولی گوش و خموش

گفتی از قدرت، نفس در سینه‌ها باشد نهان ‏