رمضان، آغاز سال سلوکی انسان

پیامبرگرامی اسلام، ماه مبارک رمضان را آغاز سال می دانند، همانگونه که طبیعت در یک سال دچار فرسایش می شود و در بهار از خوابی طولانی بر می خیزد و دوباره سبز می شود، رمضان المبارک نیز با مقدمه ماه رجب و شعبان، آغاز سال سلوکی انسان و بهار روح پاک انسان است.

[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از طنین یاس، برکات ماه رمضان همانند بارانی بهاری به مدت یک ماه، بر دل‌های انسان می‌بارد تا آن ها را شاداب کند، گل های عبادت و بندگی خدا را شکوفا می کند و خاک نا امیدی را با ریزش بارش الهی می‌شوید تا روح انسان را صفا دهد.

رمضان المبارک، طراوت را دوباره به جان انسان باز می‌گرداند و همانطور که در ابتدای بهار طبیعت، انسان تصمیم های جدیدی می گیرد و سعی می کند با دگرگون شدن زمین، تحولی در خود ایجاد کند، چه زیباست که به برکت ماه مبارک رمضان، در بهار روح نیز به دنبال دگرگون کردن صفات رذیله و جایگزینی صفات حمیده باشد.

توکل، یکی از صفات بسیار مبارکی است که با توجه به مرحله های مختلفی که دارد، می تواند با شروع ماه مبارک رمضان آغاز شود و روند ملکه شدن این صفت، به شکل دستور عملی در طول سال، قرار گیرد.

راغب اصفهانی در مورد معنی توکل می نویسد: اگر کلمه توکل با «لام» همراه باشد به معنی عهده دار شدن سرپرستی است مثلا «توکلت لفلان» یعنی من عهده دار سرپرستی فلانی شدم و اگر با علی بیاید به معنی اعتماد کردن می باشد مثل توکلت علی فلان یعنی اعتماد کردم بر فلانی.

شاید این مفهوم چندان واضح نباشد و انسان در لحظاتی نتواند تصمیمات درستی بگیرد اما یک حدیث از پیامبر مکرم اسلام(ص) است که از جبرائیل امین(ع) سوال کردند: توکل به خداوند عزّ و جلّ چیست؟ جبرئیل(ع) در جواب گفتند: «دانستن اینکه، مخلوق ضرر و نفعی ندارد، نه می بخشد و نه توان منع از آن را داراست. و نیز از آنچه که نزد مردم است مأیوس باشد. اگر چنین شد، بنده برای غیر خدا عملی انجام نمی دهد، و به غیر او امید نداشته و از غیر او هراسی ندارد و به کسی غیر از خداوند طمع ندارد و این همان توکل است.» (بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۱۳۸).

با این نگرش، انسان دیگر ترسی از تهدیدات دیگران ندارد چرا که اگر خدا نخواهد هیچ اتفاقی نمی افتد، هیچ ضرری به انسان نمی رسد و اگر خدا نخواهد، هیچ کسی نمی تواند به او سود برساند، پس مراعات دیگران به این امید که روزی به کمکش خواهد آمد نیز درست نیست، زیرا تا خدا نخواهد هیچکس نمی تواند نفعی به او برساند. اینجاست که به یاد صحبت بسیار معروفی می افتیم که کارها را برای خدا انجام دهید!

اما توکل درجاتی دارد، بدین ترتیب که در درجه اول در مقام وکیل انسان به خداوند نگاه می کند، یعنی واگذاری امر به خدا، در این دیدگاه، انسان به عنوان موکل، گاهی حرف های وکیل را قبول ندارد، مخالف او حرف می زند، به او اعتراض می کند و این پایین ترین رتبه توکل است.

در درجه دوم، مانند اینکه طفل به مادر اعتماد می کند، اما در این مرحله نیز وقتی مشکلی پیش می آید طفل به سراغ مادر خود می رود، اما زمانی که مشکلی برای او پیش نیامده باشد، سراغی از مادر خود نمی گیرد.

اما بالاترین درجه در توکل، واگذاری همه امور به خداوند است، مانند جنازه شخصی که فوت کرده است و اختیاری از خود ندارد انسان به خداوند توکل می کند، مانند حضرت ابراهیم(ع) که حتی زمانی که در منجنیق قرار گرفته بود، توکل خود را از دست نداد.

هرچند که ممکن است انسان به اوضاع و احوال روحی خود نگاه کند و بگوید رسیدن به درجه بالای توکل امکان پذیر نیست، اما این نباید باعث شود که از کوشش در این راه منصرف شود و هرچند که تا پایان عمر هم شاید به درجه دوم نرسد ولی تکلیفی که در مراتب اخلاقی بر دوش ما قرار دارد، حرکت در این مسیر است.

هرچند که در این یادداشت به صفت توکل پرداخته شد، اما تمرکز کردن در از بین بردن هر یک از صفات رذیله مانند دروغ، تهمت، غضب، غیبت و ... و یا پایداری صفات حمیده مانند صداقت، عزت نفس، قناعت، انفاق و... در این ماه توصیه می شود زیرا مسیری که گاهی سال ها باید طی شود تا صفتی در انسان ملکه شود، به برکت ماه مبارک رمضان بر روح انسان ها بسیار کوتاه تر می شود؛ پس بهتر است که در آغاز ماه مبارک رمضان به این موضوع توجه ویژه داشته باشیم.

انتهای پیام/ا