سیر مالکیت کاروانسرای محبوس سمنان از 79 سال پیش تا امروز؛
آیا در انتقال سند کاروانسرا به نام اداره‌کل زندان‌ها تخلفی صورت گرفته است؟/ قدیمی‌ترین مالک شناخته‌شده بنا چه کسی است؟
مطابق قوانین هرگونه دخل و تصرف در آثار و ابنیه تاریخی جرم تلقی می‌شود اما بنای کاروانسرای شاه‌عباسی سمنان سال‌ها به عنوان زندان مورد بهرهبرداری قرار گرفته است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت ،بسیاری از مردمِ 30 تا 40 ساله سمنان از آن هنگام حافظه‌شان یاری می‌دهد، زندانی با دیوارهای بلند را در قلب شهر و در مجاورت میدان مرکزی سمنان به یاد می‌آورند. تحمل زندان در میانه شهر البته فقط یک بُعد از این ماجراست؛ بعد مهم‌تر این است که در محوطه محصور در میان این دیوارهای نازیبا، یک کاروانسرای شاه‌عباسی زیبا جا خوش کرده که سال‌ها به محل نگهداری زندانیان تبدیل شده بود!
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, مرآت,بگذارید پیش از ادامه بحث، قدری با این بنای زیبا آشنا شویم. چنان‌که مشهور است شاه‌عباس صفوی، در مسیر عتبات عالیات 999 کاروانسرا بنا کرد که یکی از آن‌ها همین کاروانسرای مورد بحث ماست. در تویسرکان، میبد، نیشابور و بسیاری از شهرهای دیگر نمونه‌های مشابهی از این کاروانسرا وجود دارد که اغلب کاربری‌های فرهنگی مطلوبی دارند اما خب، بخت با کاروانسرای سمنان چندان یار نبوده است!
,به این بنا هم «رباط» اطلاق شده و هم «کاروانسرا». تفاوت رباط و کاروانسرا در این است که رباط‌ها استراحت‌گاه قافله‌ها بوده و محل‌هایی به عنوان طویله در آن تعبیه شده است ولی کاروانسراها به طبقه اعیان تعلق داشته است. کاروانسرای شاه‌عباسی سمنان از نوع چهارایوانی است و در دوره صفوی بنا شده است. ابعاد این بنا 55.9 در 64.30 متر و مساحت آن بالغ بر 3 هزار و 595 مترمربع برآورد شده است.
,حیاط این کاروانسرا مستطیل‌شکل و ابعاد آن 32.3 در 26.5 متر است. در طرفین هریک از دو ایوان شمالی و جنوبی این رباط، شش ایوان کوچک‌تر دیده می‌شود که به اندازه نیم‌متر از سطح حیاط، بالاترند. در پشت هریک از ایوان‌های این کاروانسرا، اتاقی مستطیل‌شکل وجود دارد. در طرفین هریک از ایوان‌های شرقی و غربی که نسبت به ایوان‌های شمالی و جنوبی بزرگ‌ترند، چهار اتاق قرار دارد. بدین‌ترتیب کاروانسرای شاه‌عباسی مجموعا دارای 20 اتاق است.
,سقف گنبدی دالان‌های کاروانسرا، آجری است
, سقف گنبدی دالان‌های کاروانسرا، آجری است, سقف گنبدی دالان‌های کاروانسرا، آجری است,در چهار طرف این کاروانسرا که نمونه‌ای از معماری زیبای صفوی است و در پشت اتاق‌ها دالان‌های عریضی قرار گرفته که به وسیله چهار مدخل ورودی در چهار گوشه‌ی بنا، به حیاط مربوط می‌شوند. سقف گنبدی دالان‌ها، آجری بوده و بر طاق‌های جناغی استوار است. در محل تقاطع دالان‌ها و روبروی مدخل‌های ورودی، باراندازها قرار گرفته‌اند. درب ورودی این کاروانسرا که در ضلع شرقی بنا قرار دارد، دارای راهرویی پهن، با طاق‌های ضربی بلند و یک هشتی با سقف گنبدیِ کم‌خیز است.
,در گوشه جنوب‌شرقی رباط، گنبد بلندی به چشم می‌خورد که ارتفاع آن از سطح بام، 4.5 متر است. در دوره قاجار، تغییراتی شامل ساخت یک دالان دوطبقه و یک درب دیگر روبروی درب اصلی در بنا ایجاد شده است. آخرین تصاویر از کاروانسرا یا رباط شاه‌عباسی سمنان مربوط به دهه 50 است؛ چون به سبب استقرار زندان، امکان تصویربرداری حتی از دیوارهای بلند بیرونی بنا هم فراهم نبوده است! بنابراین باید با کمک توصیفات بالا، کاروانسرا را در ذهنتان تصور کنید!
,کاروانسرا «واقعا» آزاد شد؟
, کاروانسرا «واقعا» آزاد شد؟, کاروانسرا «واقعا» آزاد شد؟,طی یک دهه اخیر، موضوع انتقال زندان مرکزی به خارج از شهر و بهرهبرداری مطلوب از این بنای تاریخی ارزشمند، بیش از پیش مطرح بوده است تا این که در نهایت پس از کش و قوس فراوان و چالش‌های بسیار، در سی‌و‌یکمین روز از خردادماه، استانداری سمنان اعلام کرد که کاروانسرا از زندان آزاد شده است! طبعا مردم گمان کردند که به زودی شاهد برداشته شدن دیوارها و رخ‌نمایی کاروانسرا خواهند بود اما این آرزو، همچنان برجای ماند.
,تا این که در هفته قوه قضائیه، مدیرکل امور زندان‌های استان سمنان اعلام کرد که این اداره‌کل آماده مذاکره برای فروش کاروانسرای تاریخی است! استناد باهنر به ماده 2 آیین‌نامه اجرایی بند پ ماده 113 قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه بود که بر مبنای آن سازمان زندان‌ها مکلف شده است که به منظور تسریع در تحقق انتقال زندان‌ها به خارج از شهرها، بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات مربوط به مزایده، نسبت به فروش زندان‌ها و املاک مازاد خود، دست‌کم به قیمت تعیین‌شده توسط کارشناس رسمی، به نهادها یا اشخاص حقیقی اقدام کند.
,با انتشار این خبر، این پرسش در اذهان برخی از شهروندان برانگیخته شد که این کاروانسرا اساسا چگونه و با چه مبلغی توسط اداره‌کل زندان‌ها تملک شده است و آیا اساسا تملک بناهای تاریخی از این دست توسط اداره‌کل زندان‌ها امری قانونی و امکان‌پذیر است؟
,جالب است بدانید که در روز 14 شهریور سال 1364، «دفتر فنی استان سمنان» در مکاتبه‌ای با «اداره ثبت اسناد سمنان» اطلاعات ثبتی این کاروانسرا را طلب می‌کند. اداره ثبت سمنان نیز دو هفته بعد در 28 شهریور، در نامه‌ای با امضای «عبدالحسین نبوی» پاسخ می‌دهد که شش‌دانگ کاروانسرا به نام فردی موسوم به «یدالله عضدی» بوده است. مطابق آن‌چه که محمد عزیزالدین، پژوهشگر و مدیر موزه امیر می‌گوید، یدالله عضدی، از بستگان امیراعظم بوده و اکنون نیز خویشاوندان دور آن‌ها در شاهرود ساکن هستند!
,بهمن‌ماه 52؛ زمانِ ثبت‌ملی بنای ارزشمند کاروانسرای شاه‌عباسی
, بهمن‌ماه 52؛ زمانِ ثبت‌ملی بنای ارزشمند کاروانسرای شاه‌عباسی, بهمن‌ماه 52؛ زمانِ ثبت‌ملی بنای ارزشمند کاروانسرای شاه‌عباسی,اما برابر پاسخ اداره ثبت اسناد، سند مالکیت کاروانسرا در 3 آذر 1320 در دفترخانه شماره 47 تهران از عضدی به اداره دارایی سمنان انتقال قطعی یافته است. 32 سال پس از این انتقال سند، یعنی در 15 بهمن‌ماه سال 1352، کاروانسرای شاه‌عباسی به شماره پلاک ثبتی 36.8 الی 3611 با شماره 967 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت می‌رسد.
,اتفاق مهم برای این بنا در شهریورماه سال 1379 رخ می‌دهد؛ وقتی سیدمحمد بهشتی، رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت که اکنون با حکم روحانی به عنوان عضو شورای‌عالی میراث فرهنگی و گردشگری ایران فعالیت می‌کند، در نامه‌ای خطاب به «محمدعلی پنجه‌فولادگران» استاندار اسبق سمنان، حدود حریم و ضوابط حفاظتی و معماری داخل حریم اثر تاریخی کاروانسرای سمنان را ابلاغ می‌کند.
,رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور: هرگونه دخل و تصرف در حریم کاروانسرا، جرم است
, رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور: هرگونه دخل و تصرف در حریم کاروانسرا، جرم است, رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور: هرگونه دخل و تصرف در حریم کاروانسرا، جرم است,در نامه بهشتی به استاندار سمنان آمده بود:«محدوده حریم اثر مذکور تحت حفاظت این سازمان بوده و هرگونه تخریب و دخل و تصرف در محوطه حریم و تخلف از ضوابط حفاظتی جرم محسوب و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد بود. بر مبنای ضوابط و مقررات حریم اثر تاریخی کاروانسرای سمنان هر نوع دخل و تصرف در این محدوده اعم از حفاری، مرمت، توسعه، تجدید یا تغییر در نحوه استفاده از اثر در تمام یا بخشی از عرصه بدون اخذ مجوز و نظارت از سوی سازمان میراث فرهنگی ممنوع است.
,همچنین هرگونه تخریب، بازسازی و ساخت و ساز و احداث بنا در محدوده حریم، تنها پس از صدور مجوز از سوی سازمان میراث فرهنگی میسر خواهد بود و حداکثر ارتفاع مجاز جهت احداث بنا در محدوده حریم 7.5 متر از کف معبر مجاور هر پلاک است. در ضوابط مذکور آمده است که احداث و راه‌اندازی هرگونه فعالیتی که آلاینده محیط‌زیست باشد و ایجاد آلودگی‌هایی از قبیل سروصدا، لرزش، ضربه، دود و بوی نامطبوع نماید در محدوده حریم ممنوع است.
,این مقررات سخت‌گیرانه درباره حریم کاروانسرا بسیار قابل تأمل است. با این حساب می‌توان تصور کرد که ضوابط در خصوص آسیب‌های احتمالی به خود کاروانسرا تا چه میزان سخت‌گیرانه خواهد بود. به عنوان یک پرسش در میانه بحث، این موضوع حائز اهمیت است که آیا اداره‌کل زندان‌ها مسئولیت آسیب‌های احتمالی که در چنددهه گذشته به این بنا وارد شده است را می‌پذیرد؟
,یزدانی، مدیرکل اسبق میراث: حفاظت از کاروانسرا، وظیفه قانونی اداره‌کل میراث است
, یزدانی، مدیرکل اسبق میراث: حفاظت از کاروانسرا، وظیفه قانونی اداره‌کل میراث است, یزدانی، مدیرکل اسبق میراث: حفاظت از کاروانسرا، وظیفه قانونی اداره‌کل میراث است,در یکم آذرماه سال 1391، «حمید یزدانی» مدیرکل اسبق میراث فرهنگی استان سمنان در نامه‌ای خطاب به «عباسعلی عرب دراسله»، مدیرکل پیشین زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی استان، خواستار اعلام زمان دقیق تخلیه کاروانسرا می‌شود. در نامه یزدانی آمده بود:«حفاظت و حراست از کالبد فرهنگی-تاریخی بنا از وظایف قانونی اداره‌کل میراث است. تخلیه اثر تاریخی مذکور و احیاء اثر با کاربری گردشگری زمینه‌ساز توسعه صنعت گردشگری شهر سمنان خواهد بود. نظر به این که این اداره‌کل درصدد است تا نسبت به تهیه طرح مرمت و احیاء ساختمان موردنظر اقدام نموده و این بنای ارزشمند را به کاربری هم‌شأن خود نزدیک کند؛ لذا دستور فرمایید تاریخ دقیق تخلیه بنای فوق‌الذکر را به این اداره‌کل اعلام نمایند.» بدیهی است، این تاریخ تا کنون هم اعلام نشده است!
,خواجه‌بیدختی، مدیرکل اسبق میراث: اصل سند کاروانسرا را ارائه کنید
, خواجه‌بیدختی، مدیرکل اسبق میراث: اصل سند کاروانسرا را ارائه کنید, خواجه‌بیدختی، مدیرکل اسبق میراث: اصل سند کاروانسرا را ارائه کنید,حدود سه سال بعد، در بیستم اسفندماه سال 1394، «حسین خواجه‌بیدختی»، مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان، با خلیلی‌خواه، نماینده وزیر و مدیرکل امور اقتصادی و دارایی استان مکاتبه و با استناد به قوانین تأکید می‌کند که به منظور تغییر بهره‌بردار از اداره‌کل زندان‌ها به اداره‌کل میراث، باید اصل سند کاروانسرا ارائه شود.
,در نامه خواجه‌بیدختی قید شده بود که این کاروانسرا پیش از تصرف اداره‌کل زندان‌ها به عنوان ساختمان اداری میراث مورد استفاده قرار می‌گرفته است. نکته مهم دیگر در نامه خواجه‌بیدختی این است که مطابق قانون، آثار تاریخی و فرهنگی متعلق به دولت بوده و میراث، متصرف و متولی و حافظ آثار تاریخی است. او برای اثبات سخن خود به ماده 26 قانون مدنی و ماده 3 آیین‌نامه مستندسازی و تعیین بهره‌بردار اموال غیرمنقول دستگاه‌های اجرایی و نیز تبصره 9 ماده 69 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت استناد کرده و علاوه بر اصل سند، صدور گواهی بند دال موضوع ماده 26 آیین‌نامه اموال دولتی را به منظور تغییر بهره‌بردار خواستار شده بود.
,بخش دوم این گزارش با بررسی مواد قانونی پیش‌گفته به زودی منتشر می‌شود.
, بخش دوم این گزارش با بررسی مواد قانونی پیش‌گفته به زودی منتشر می‌شود.,انتهای پیام/
]
ارسال دیدگاه