اخبار داغ

نصرالله شفیعی مطرح کرد؛

تکلیف کاربران مجازی در آیینه‌ قرآن و روایات

تکلیف کاربران مجازی در آیینه‌ قرآن و روایات
در این دنیای پهناور مجازی، نه محدودیت وجود دارد و نه اخلاق حاکم است و نه پایبندی به الگوهای پذیرفته‌شده در بین بشریت در طول تاریخ. آری محدودیت‌ها برداشته‌شده و هر کس هر چه دلش می‌خواهد و هر چه که اراده کند با کمترین زحمت به خورد میلیون‌ها کاربری می‌دهد که حریصانه لحظه‌های ارزشمند زندگی‌شان را در این دنیا سپری می‌کنند.
[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از سپاس؛ بدون تردید فضای مجازی، جهان جدیدی است که در پرتو پیشرفت دانش بشری به روی انسان گشوده شده است. این جهان پهناور و شگفت‌انگیز تبدیل به مهم‌ترین عامل برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی گردیده، به‌گونه‌ای که اگر عوامل بازدارنده و هدایت‌کننده به‌درستی به وظیفه‌ی خود عمل نکنند افکار عمومی ملت‌ها دست‌خوش امواج متلاطمی خواهند گردید که هیچ سدی توانایی مقابله با آن را نخواهد داشت.

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, سپاس,

در این دنیای پهناور مجازی، نه محدودیت وجود دارد و نه اخلاق حاکم است و نه پایبندی به الگوهای پذیرفته‌شده در بین بشریت در طول تاریخ. آری محدودیت‌ها برداشته‌شده و هر کس هر چه دلش می‌خواهد و هر چه که اراده کند با کمترین زحمت به خورد میلیون‌ها کاربری می‌دهد که حریصانه لحظه‌های ارزشمند زندگی‌شان را در این دنیا سپری می‌کنند. آنچه خطرساز و بحران‌آفرین است نقطه‌ضعف بسیاری از کاربران درباره‌ی قضاوت و ارزیابی اطلاعات ارسال‌شده به آن‌ها اعم از فیلم و عکس و نوشته و امثال آن است.

,

واقعیت این است که بسیاری از کاربران قدرت تجزیه‌وتحلیل دقیق اخبار و اطلاعات منتشرشده در فضای مجازی را ندارند و به‌محض آنکه احساس کنند مطلب ارسالی با ذهنیت‌ها و دیدگاه‌های آن‌ها تناسبی دارد یا به مذاقشان خوش آمده هم آن را باور می‌کنند و همان را برای دیگران ارسال می‌کنند.

,

از اینجا است که کار بسیار مشکل می‌شود و چه‌بسا خناثان و مردم‌فریبان بسیاری از حقایق را وارونه کرده با انواع تهمت‌ها و دروغ‌ها به خورد مخاطبان خود می‌دهند. محدود کردن برخی از پیام‌رسان‌ها و از دسترس دور کردن آن دسته از پیام‌رسان‌هایی که رسالتی جز تخریب بشریت خصوصاً ملت‌هایی که با آن‌ها هماهنگ و همراه نیستند ضرورتی انکارناپذیر است ولی همه‌چیز در این مورد خلاصه نمی‌شود.

,

اصل و اساس این است که نگاه مردم و کاربران از نگاه سطحی و زودباورانه به بینشی عقل مدار تبدیل شود که بتوانند در برابر هر خبر و گزارش و مطلبی قدرت تجزیه‌وتحلیل داشته باشند و در نتیجه سره از ناسره را تشخیص دهند.

,

از این رهگذر تاکنون جامعه‌ی ما آسیب زیادی دیده است. پخش شایعات با نگاه روان‌شناسانه به‌گونه‌ای که زمینه‌ی آن در افکار عمومی جامعه نیز وجود داشته باشد تبدیل به ابزاری گردیده که دشمنان به تغییر روحیات و ذائقه‌ی مردم امیدوار شوند.

,

در این میان وظیفه‌ی همه‌ی دردمندان است که با استفاده از تمامی ابزارهای موجود به این جنگ نابرابر بروند و با توان و بضاعتی که از سرمایه‌های معنوی و علوم روز دارند در جهت بیداری مردم گام بردارند.

,

همان‌طور که اشاره شد محدود کردن پیام‌رسان‌ها و غول‌های رسانه‌ای با پشتوانه‌ی مالی سرسام‌آور تا حدی می‌تواند در خنثی کردن نقش تخریبی آن‌ها تأثیرگذار باشد. مهم‌ترین و اساسی‌ترین راه‌حل بیدار کردن مردم و افزایش قدرت تحلیل و بصیرت بخشی است.

,

این کار نیازمند تلاشی همه‌جانبه، پایدار و دقیق است. بدون شک اگر روند آگاه‌سازی مردم افزایش پیدا کند به‌گونه‌ای که مردم اخبار و گزارش‌ها و همه مطالب دریافتی را با نگاه تحلیلی ارزیابی و سپس قضاوت کنند می‌توان تا اندازه‌ای به ناکارآمدی نقش مخرب شبکه‌های پیام‌رسان امیدوار بود.

,

در اینجا با استفاده از برخی آیات و روایات اشاره‌ای به نحوه‌ی برخورد مردم با شبکه‌های مجازی می‌پردازیم.

,

الف. قران
خداوند می‌فرماید: «فَبَشِّرْ عِبَادی الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ» (زمر/۱۷ و ۱۸)
پس بندگان مرا مژده، آنان که سخن را می شنوند، آن گاه بهترینش را پیروی می کنند، آنانند که خدا هدایتشان کرده و آنانند که خردمندند.
استاد مطهری درباره ارزش و جایگاه این آیه می گوید: «آیه عجیبی است: بشارت بده بندگان مرا، آنان که سخن را استماع می کنند (گوش فرا می دهند، نه می شنوند) بعد چکار می کنند؟ آیا هر چه را شنیدند همان را باور می کنند و همان را به کار می بندند یا همه را یکجا رد می کنند؟ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ، نقّادی می کنند، سبک سنگین می کنند، ارزیابی می کنند آن وقت می فرماید: چنین کسانی هستند که خدا آنها را هدایت کرده (هدایت الهی و استفاده از نیروی عقل این است) وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ، اینها به راستی صاحبان عقل هستند. این دعوت عجیبی است» (مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام صفحه ۳۰، انتشارات صدرا، چاپ هفتاد و سوم تیرماه ۱۳۹۰)
اگر بخواهیم ارتباط این آیه را با فضای مجازی معنا کنیم باید بگوییم که انسان تربیت شده مکتب قرآن أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ است یعنی صاحب خرد و عقل و اندیشه، به گونه ای نیست که ساده اندیشانه همه چیز را باور کند، بلکه با استفاده از قدرت تعقل مطالب را می بیند و می خواند و بهترین و دقیق ترین و مستند ترین آن ها را انتخاب می کند و اگر لازم بود برای دیگران می فرستد آن کس که هر مطلبی را برایش ارسال کنند او نیز نسنجیده و تحقیق نکرده باور کند و برای دیگران بفرستد انسان رشد یافته ای که عقل همواره راهنمای اوست نمی باشد.
آیه ی دیگری که در همین رابطه مسؤولیت همه ما را سنگین تر می کند و هشداری عمیق می دهد که هر خبری را نپذیریم بلکه باید به جدّ درباره ی آن تحقیق کنیم این آیه است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ»(حجرات/۶)
ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر فاسقی برایتان خبری آورد. خوب بررسی کنید. مبادا نادانسته به قومی آسیب برسانید. آن گاه برکرده ی خود پشیمان شوید.

,
,
,
,
,
,
,

این آیه یکی از آیات کلیدی برای همه ی کسانی است که می خواهند در دنیای مجازی و خبرنگاری اخلاق حرفه ای را رعایت کنند و با نقل اخبار غیر واقعی عاقبت خود را تباه نسازند. در آیه چندین نکته نهفته است که به طور مختصر بدان اشاره می شود.
۱) خطاب آیه به اهل ایمان است یعنی مؤمنان موظف هستند که به آموزه های این آیه به خوبی عمل نمایند.
۲) به فرد فاسق هیچ وقت اعتماد نکنید. فاسق یعنی نافرمان، کسی که از حوزه ی اطاعت خدا بیرون رفته است. طبیعتاً کسی که خدا را اطاعت نکند هر گناهی ممکن است مرتکب شود؛ بنابراین فرد فاسق قابل اعتماد نیست و گفتارش نمی تواند معیار و ملاک قضاوت قرار گیرد.
۳) در صورتی که فرد فاسق خبری برای ما آورد بلافاصله از او نپذیریم بلکه به تصریح خداوند که می فرماید: «فَتَبَیَّنُوا» باید تحقیق و بررسی کرد تا صحت و سقم آن مشخص گردد.
۴) نتیجه ی اعتماد بدون تحقیق به فرد فاسق و پذیرش خبر او موجب لطمه وارد کردن به حیثیت و شخصیت فرد یا مجموعه ای است که خبر درباره ی آن گفته شده است. در نتیجه پذیرش این خبر که به طور طبیعی باعث پخش آن در جامعه نیز می شود موجب پشیمانی منتشر کننده ی آن خواهد شد.

,
,
,
,
,

اگر امروز سری به فضای مجازی و رسانه های مختلف بزنیم در می یابیم که بخش اصلی انتشار اخبار نادرست منشأ آن یا در خارج از کشور است یا از سوی دست پروردگان آنها در داخل کشور است. این افراد مصداق واقعی «فاسق» هستند سری به رادیوهای بیگانه، کانال های ماهواره ای فارسی زبان بزنید، کدام یک از اینها مصداق «فاسق» و حتی «فاسد» نیستند؟ امروز شاهدیم در فضای مجازی عده ای که به بدیهی ترین اصولی اخلاقی و رسانه ای نیز پایبند نیستند برای دستیابی به اهداف شومشان که همان مبارزه با اسلام و انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است از انتشار هیچ خبر دروغ و همراه با تهمت دریغ نمی کنند، بنابراین ایمان و اعتقاد و پایبندی به دستورات خداوند که این آیه یکی از مصادیق آیین نامه ای آن است اقتضا می کند که نه هر خبری را بپذیریم و نه هر خبری را بدون تحقیق و بررسی منتشر کنیم.
زمانی خبری را منتشر کنیم که هم به آورنده ی آن اعتماد داشته باشیم هم به صحت و سقم آن اطمینان داشته باشیم. در این صورت است که یک خبرنگار و کسی که در فضای رسانه ای و شبکه های مجازی فعالیت می کند از اینکه ناخواسته به تخریب دیگران بپردازد نجات می یابد.

,
,

زودباوری در مورد شایعات ممنوع

, زودباوری در مورد شایعات ممنوع,

شایعات یکی از ابزارهای مهم دشمن برای ایجاد اختلاف، اعتراض و از هم پاشیدن جامعه ی اسلامی است. دشمنی که نه تقوا دارد و نه ایمان و نه انصاف و نه وجدان، این دشمن برای دستیابی به اهداف شوم دنیوی اش از انتشار هیچ خبری دریغ نمی کند. امری که امروزه در فضای مجازی و رسانه ها دقیقاً شاهد آن هستیم. اگر در گذشته شایعات دشمن از طریق دهن به دهن و بعداً با ابزارهای محدود رسانه ای در فضای افکار عمومی منتشر می گردید امروز در فاصله کوتاهی در سایه شبکه های مجازی و پیام رسان ها به میلیون ها مخاطب در سراسر جهان ارسال می گردد. در چنین شرایطی است که مقابله کردن با این شایعات بسیار سخت و طاقت فرسا و حتی غیر ممکن است.

,

آنچه که دغدغه ی اصلی است مردمی هستند که مخاطب این شایعات قرار می گیرند. تنها راه مقابله واقعی با این شایعات بیداری و آگاهی و افزایش قدرت تجزیه و تحلیل مردم می باشد. اینکه مردم بفهمند که هر شایعه ای که در فضای مجازی و رسانه ها وارد شد نپذیرند؛ بلکه ضمن تأمل درباره ی ابعاد آن به اهل علم و متخصصین امر نیز رجوع کنند تا آنها با توجه به اطلاعات دقیقی که دارند حقایق پشت پرده را برایشان روشن کنند.

,

قرآن کریم با توجه به همین خطر دشمن در ترویج شایعات؛ خصوصاً در حوزه های نظامی و آسیب پذیری جامعه هشدار می دهد که ضمن عدم پذیرش شایعات دشمن، برای صحت و سقم آن به اهل فن، متخصصان و اگاهان مراجعه کنند تا نا آگاهانه تبدیل به ابزار دست دشمن نشوند.

,

ضمن اینکه قرآن به میزان زیاد از آسیب پذیری جامعه نسبت به شایعات نیز اشاره کرده است.

,

خداوند می فرماید: «و اِذا جاءَ هم اَمرٌ مِنَ الاَمنِ اَوِالخَوفِ اَذاعُوابِهِ وَلَو رَدّوه اِلی الرسولِ الی اولی الامر مِنهُم لَعَلِمَهُ یستنیطونَهُ مِنهُم و لولا فضل الله علیکم و رحمتُهُ لاتَبعتم الشیطان اِلاّ قلیلاً» (نساء /۸۳)  و چون امری به آنان برسد که باعث ایمنی یا ترس (مسلمین) است (و باید پنهان داشت) آن را منتشر می سازند، در صورتی که اگر آن را به رسول و به صاحبان حکم که از خودشان هستند گزارش می دادند همانا آنان که اهل درک و فهم و استنباطند حقیقت آن را در می یابند؛ و اگر نه این بود که فضل خدا شامل حال شماست، همانا به جز اندکی همه شیطان را پیروی می کردید.

,

در این آیه خداوند از منافقانی سخن می گوید که به راحتی اخبار محرمانه و مربوط جنگ یا صلح را منتشر می کنند. خداوند هشدار می دهد که جلوی انتشار این اخبار باید گرفته شود تا تا بدخواهان و دشمنان موفق به ایجاد شکاف و شقاق در میان مردم نگردند.

,

در اینجا مراد از امن و خوف چیزهایی است که موجب ترسیدن و نترسیدن می گردند. از قبیل صلح و جنگ، پیروزی و شکست و… کلمه «اذاعوا» یعنی پخش کردند شایع نمودند. ردّوه به معنای آن را تفویض کردند آن را ارجاع دادند. آن را گزارش دادند. «یستنبطونه» یعنی آن را استخراج و استنباط می کنند. آن را می فهمند و از آن استفاده می کنند.

,

ضمن اینکه در این آیه بر رازداری و عدم نشر اخبار محرمانه تأکید شده است. این نتیجه را نیز می توانیم بگیریم که مردم حق ندارند هر شایعه ای را که در جامعه منتشر شد پخش کنند؛ بلکه وظیفه دارند با مشورت گرفتن از اهل فن و تحقیق کافی در صورت اطمینان از صحت آن و مصلحت جامعه اقدام به نشر آن نمایند.

,

این نکته را نیز باید مد نظر قرار داد که هر فرد مسلمان علاوه بر آنکه مسؤول است که شایعات دروغ را پخش نکند هر خبر راستی را نیز نباید پخش کند. گاه می شود که یک خبر راست است ولی انتشار آن در جامعه موجب لطمه به نیروهای خودی و کمک به دشمن نیز می گردد و به قول معروف: جز راست نباید گفت هر راست نشاید گفت.

,

ب. روایات

, ب. روایات,

علاوه بر قرآن که تأکید زیادی بر نقّادی سخن دارد و سفارش نموده که هر خبری را بدون تحقیق نقل نکنید در روایات نیز نسبت به نقل خبر و مطلب بدون تحقیق و بررسی هشدار داده شده است.

,

شهید مطهری می فرماید: حدیثی هست که ظاهراً از پیغمبر اکرم و ناظر به همین مطلب است. و از این احادیث زیاد است. می فرماید. « کفی بِالُمرءِ جَهلاً اَن یُحَدَّثَ بِکُلِّ ما سَمِعَ» (جامع الصغیر، ج۲، ص۹۰ [در آن بجای جَهلاً، کذباً وَ اِثماً آمده است]) برای جهالت انسان همین بس که هر چه می شنود نقل می کند (خوش باوری) بعضی ها خاصیت ضبط صوت و گرامافون را دارند، کانَّهُ هر چه دیگران می گویند پر می شوند و بعد هم در جای دیگر تحویل می دهند، بدون آنکه تشخیص بدهند که آنچه می شوند [صحیح است یا غلط] خیلی چیزها انسان می شنود، کمی از آن را باید قابل قبول و قابل نقد بداند» (مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، ص ۳۱)

,

شهید مطهری درباره ی ضرورت نقد سخن و اینکه هر سخنی را بلافاصله نپذیریم می گوید: «مسأله دیگر که نزدیک به این مطلب است و از همین آیه ((زمر/۱۷ و ۱۸)) و از بعضی احادیث استنباط می شود مسئله تجزیه کردن یک سخن است. یعنی عناصر درست را از عناصر نادرست جدا کردن، فرق است میان اینکه انسان از دو سخن، درستش را بگیرد و نادرستش را بگیرد و عناصر نادرستش را الغاء کند و اینقدر تشخیص داشته باشد که بگوید از این سخن این قسمتش درست و این قسمتش نادرست. این همان مطلبی است که در روایات تعبیر به نقد و انتقاد شده است.

,

در این زمینه احادیث زیاد و عجیبی داریم. یکی این است که در روایات ما از حضرت مسیح روایت شده است که می فرمود: «خُذِ الحَقَّ مِن اهلِ الباطلِ و لا تأَخُذِ الباطِلَ مِن اَهلِ الحَقّ» در اینجا ظاهراً توجه به این است که شما به گوینده ی سخن توجه نداشته باشید سخن شناس باشید. تکیه تان روی گوینده سخن نباشد؛ ای بسا حق را از اهل باطل بشنوید بگیرید. ولی بسا باطل را از اهل حق بشنوید نگیرید، شاهدم این جمله ی آخر است که فرمود: «کونوا نقّادَ الکلام» (بحارالانوار، ج۲، ص۹۶) صَرّاف سخن باشید. (مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، ص ۳۳ و۳۴)

,

نتیجه آنکه هم براساس آیات قرآن، هم روایات و هم عقل سلیم هر انسانی وظیفه دارد که در نقل اخبار و شنیده ها بی پروایی نکند و بدون تحقیق آن را منتشر ننماید بلکه با تحقیق و مطالعه و بررسی لازم، اقدام کند. بخصوص در فضای امروزی که شاهد هستیم افراد مزدور قلم به دست با داشتن همه ی امکانات تبلیغاتی سعی در تخریب و ویران کردن همه ی داشته های فرهنگی و اعتقادی ما دارند. گاه این اخبار آن قدرت با دقت طراحی و نقل می شوند که ممکن است خیلی ها را به اشتباه بیندازد. بنابراین برای دوری از هر گونه نقل خبر غیر واقعی که انسان را در مجموعه ی نادان ها قرار می دهد باید بررسی و تحقیق کافی کرد به گونه ای که بتوان از نقل خبر در هر محکمه ای دفاع کرد.

,

 

,

انتهای پیام/

]
  • برچسب ها
  • #
  • #
  • #

به اشتراک گذاری این مطلب!

ارسال دیدگاه