گفتگو با دکتر سید کمیل طیبی اقتصاددان؛

• پنج‌شنبه ۲۷ شهریور ۱۳۹۹ ۲۱:۱۵
• کد خبر : 1648240

• اخبار
• سایر رسانه ها

نوسان در بازار پر تلاطم ارز پای بسیاری از دلالان و واسطه گران را در این بازار باز کرده است. دیگر صف تقاضا برای خرید سهام بورس به پایان رسیده و صف‌های عریض و طویل برای خرید ارز باز شده است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صاحب نیوز؛ در سال‌های گذشته و آغاز تحریم‌های جدید صادرات و واردات در زمینه‌های مختلف تجاری دچار دگرگونی شد و شاهد افزایش قیمت در بازار ارز بودیم که بانک مرکزی برای کاهش این نوسانات و کنترل این بازار افسار گسیخته به چند نرخی کردن ارز رو آورد که این راهکار پس از مدتی تنها قدرت واسطه گران و دلالان را افزایش داد که بازار آزاد را دست بگیرند و به هر سویی بکشاندند.

کمبود منابع ارزی به دلیل عدم صادرات نفت و غیره به زوایای مختلف اقتصاد کشور آسیب رساند که موجب افزایش قیمت در کالاهای اساسی و کاهش تولید شد. البته زمانیکه بازار بورس دچار تلاطم شد و مجددا شاهد افزایش صف خرید ارز هستیم و تا زمانیکه عرضه و تقاضا به تعادل نرسد همچنان شاهد افزایش قیمت در این بازار دارایی هستیم. اینکه چه دلایلی موجب افزایش قیمت ارز شده و با چه راهکاراهایی می‌توان جلوی پیشرفت گرانی را در بازار ارز گرفت گفت‌وگویی با سید کمیل طیبی عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان و مدیر قلب علمی اقتصاد بین الملل انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

عوامل دخیل در افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر چیست؟

سید کمیل طیبی: تغییراتی که در قیمت‌ها رخ داده و روند افزایشی که به طور پیوسته شاهد آن هستیم تحت تاثیر عوامل متعددی است. مهمترین عامل کمبود منابع ارزی است که بسیار مشکل ساز شده از طرفی هر روز افزونی تقاضا بر عرضه پیشی می‌گیرد.

البته نباید مرتب از دولت یا بانک مرکزی انتظار داشت تا اقدام به عرضه ارز کند زیرا منابع محدود است و باید تقاضایی که شکل می‌گیرد بر اساس منابع عرضه ارز باشد که از محل صادرات شکل گرفته است

از طرفی صادرات نفتی ایران قطع شده یا به صفر رسیده است. صادرات غیر نفتی نیز با مشکل نقل و انتقال منابع ارزی مواجه شده که صادرکنندگان به آسانی توانایی انتقال درآمدهای ارزی خود را ندارند.

علاوه بر این به دلیل نوساناتی که در بازار ارز وجود دارد، سیستم چند قیمتی موجب شده تا صادرکننده در عرضه ارز خود در داخل کشور با مشکل روبرو شود زیرا اگر ارز خود را در اختیار دولت قرار دهد چه بسا برای تامین منابع ارزی خود برای فعالیت دیگر باید ارز ریالی بیشتری بپردازد که باید براساس ارز بازار آزاد تامین شود.

علاوه بر اینها نگرانی‌های کلی نیز وجود دارد و از طرفی در روزهایی که بازار بورس دچار مشکل شد تعادل صف خرید و فروش بر هم خورد. طبیعتاً سهامداران برای حفظ دارایی‌ها و حفظ ارزش ریال به سمت بازار ارز کشیده شدند.

از طرفی سهمیه‌های ارز دولتی حذف شد. گرچه مقداری التهاب در بازار ارز را کنترل می‌کرد اما سهمیه ارزی راهکار مناسب و درستی برای کنترل شرایط نبود. در هر صورت وجود التهاب، نقدینگی بالا و جابه جا شدن دارایی‌ها از بازار بورس به بازار ارز موجب ایجاد صف خرید شده است.

صف خرید در بازار ارز همان صفی است که در بازار بورس برای فروش سهام بورس تشکیل شد که این موضوعات سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل یا ثبات در بازار ارزی را خنثی می‌کند. از طرفی باید توجه داشت که با موج تورمی مواجه شدیم که ارزش ریال را کم می‌کند. قدرت خرید کاهش پیدا کرده و براساس تورم برای تامین دلار باید ریال بیشتری بپردازیم که به طور مشخص این تورم قیمتی بر روی تورم ارز هم وارد می‌شود و زمانیکه  انتظارات شکل می‌گیرد مردم برای خرید ارز هجوم می‌برند و هر روز تعداد بیشتری برای خرید افزایش پیدا می‌کنند.

مهمترین عامل گرانی ارز نقدینگی بالا و کمبود منابع ارز است اما وجود تورم، بیماری کرونا، تحریم‌ها و… مجموعه‌ای از عوامل است که بر گرانی ارز تاثیرگذار است. متاسفانه شیوع بیماری کرونا یعنی اینکه بخش عمده ای از ظرفیت‌های تولیدی غیر فعال شده و این یعنی تورم بالا و عرضه کالا از تقاضا کمتر است و شاهد افزایش قیمت در اقلام مختلف هستیم. تورم نیز نقش مهمی در نوسان نرخ ارز در بازار دارد.

عرضه ارز دولتی در بازار مسبب این بی نظمی نیست راهکارهای دولت برای افزایش قیمت و تنظیم بازار چیست؟

وقتی در اقتصادی با چند نرخی به عنوان مثال نرخ نیمایی، ارز دولتی، و نرخ بازار آزاد و غیره مواجه هستیم و البته نرخ هایی که به صرافی‌های رسمی و غیر رسمی اعلام می‌شود متفاوت است. این اختلاف قیمتی منجر به سودآوری برای عده‌ای می‌شود و زمینه رانت به وجود می‌آید تا بتوانند از منابع ارز نیمایی استفاده کنند و رانتی شود. این افراد برای اینکه دلار را در بازار آزاد تبدیل به ریال کنند با قیمت‌های بالاتر می‌فروشند و هر چقدر این شکاف عمیق‌تر شود و تفاوت قیمت‌ها بیشتر و بیشتر شود به ضرر ریال است.

زمانیکه قیمت ارز دلار و یورو افزایش پیدا کند زمینه ساز رانت است و تورم ایجاد می کند به عبارت دیگر دست دلالان قوی‌تر می‌شود تا بازار سازی کنند و نقشه‎ها و راهکارهای بانک مرکزی را خنثی کنند و راهکاری وجود دارد اینکه بانک مرکزی به سمت سیستم تک نرخی برود و حذف دلار 4200 تومان است.

البته باید تلاش از سوی بانک مرکزی بر اساس سیاست‌های دیگری نیز پیاده سازی شود؛ تک نرخی کردن به تنهایی کارساز نیست. نیاز به سیاست گذاری در بخش‌های دیگری داریم تا کنترل تورم دنبال شود. اگر ثبات قیمتی برای محصولات به وجود آید زمینه برای تک نرخی کردن ارز فراهم می‌شود و باید توجه ویژه‌ای به سیاست های تجاری نیز داشت.

اگرچه تحریم وجود دارد اما با راهکارهایی تجارت را رونق ببخشیم به عنوان مثال از طریق همکاری‌های منطقه‌ای زمینه ساز رونق تجارت فراهم شود که کمک کننده تامین منابع ارزی است.

البته راه‌حل های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت وجود دارد. راهکارهای کوتاه مدت تلاش بانک مرکزی برای از بین بردن این التهاب و بازگشت بازار نسبی است البته این قول‌ها داده می‌شود اما زمینه سازی و استقلال بانک مرکزی نیز کمک کننده است.

راه حل میان مدت کنترل تورم است که بسیار کارساز بوده و در بلندمدت تجارت رونق می‌گیرد و امیدواری برای تک نرخی شدن ارز محقق خواهد شد.

 برخی کارشناسان معتقدند تهدید به تحریم‌های جدید با عنوان مکانیسم ماشه یکی از عوامل گرانی بازار ارز است؟

تحریم‌ها قبلا اثر خود را بر جا گذاشته زیرا جریان سرمایه قطع و جریان تجارت محدود شده. نیاز به یک سیاست اقتصادی ضد تحریم داریم تا پیاده‌سازی شود نه اینکه تحریم ها دور زده شود بلکه با روش‌های مختلف از زوایایی که تحریم به روابط اقتصادی و تجاری آسیب وارد نکند به صادرات بپردازیم. به عنوان مثال صادرات به نحوی شکل گیرد تا بازار هدف را شناسایی کرده و تجارت در خدمات رونق پیدا کند که به عبارتی برون سپاری باشد تا از سمت کشورها یا شرکت‌های بین المللی فرصتی ایجاد شود تا برای بخش‌های داخلی ظرفیت سازی شود.

صادرات خدمات فنی مهندسی هم که معمولاً از طریق مذاکره، تعامل، شناسایی بازار و اطلاع رسانی شکل می‌گیرد به کاهش ضرب آهنگ تحریم‌ها کمک کننده است.

آیا اینکه دولت در پایان سال گذشته به ادارات اعلام کرده که اقلام مورد نیاز وارداتی با ارز نیمایی وارد می‌شود از عوامل گرانی ارز نیست؟

این موضوع سهم زیادی در افزایش قیمت ارز در بازار آزاد ندارد به دلیل اینکه تامین تقاضای ارز از طریق منابع نیمایی در شرایط تورمی به صرفه است. برخی موارد خرید هزینه‌های دولت را افزایش می‌دهد. البته کسری بودجه دولت بیشتر ناشی از عدم تحقق درآمدهایی در قالب فروش نفت، گاز، عدم تحقق مالیاتی و… است که کسری بودجه را به وجود آورده که بر قیمت‌ها تاثیرگذار بوده است. شرایط تورمی به وجود آمده باعث افزایش ارز نیز می‌شود.

منابع ارز نیمایی برای واردات موجب می‌شود که تولیدی‌های دولتی با بنگاه های بزرگ برای واردات مواد اولیه از بازار آزاد ارز تهیه نکنند که این موارد باعث کاهش قیمت ارز در بازار آزاد خواهد بود.

این گرانی افسار گریخته در بازار ارز چه پیامدهایی به همراه خواهد داشت؟

ارزهایی مانند دلار و یورو یک وسیله پرداخت نیست و در شرایط اقتصادی که در حال حاضر بر جامعه حاکم است، حکم دارایی برای مردم دارد و آنها با نگهداری ارز دلار و یورو سعی در حفظ دارایی و ارزش ریالی خود دارند، هرچند تقاضاهای بی مورد یا با مورد را در بازار ارز به وجود ‌آورده است اما مردم به دنبال حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند که حق طبیعی مردم است که سبدی از این دارایی ها داشته باشند.

از طرف دیگر وقتی افزایش قیمت ارز رخ می‌دهد تورم زا می‌شود به دلیل اینکه بار روانی داشته و ریال قدرت خرید خود را از دست می‌دهد. در واقع خرید هر دارایی با ارزش مثل ارز دچار مشکل می‌شود و افزایش نرخ ارز هم تورم زا هستند.

تورم زا بودن حتی از طریق قیمت واردات به چرخه وارد شود بسیاری کارهای وارداتی مانند موبایل و قطعات یدکی و… که کمتر در کشور تولید می‌شود در زمان کوتاه با افزایش قیمت دلار و یورو کالاهای وارداتی افزایش قیمت پیدا می‌کند و این موضوع سبب شده تا فشار برای تقاضای کالای داخلی به وجود آید زیرا مصرف کننده به دنبال جایگزین مناسب است و قیمت کالاهای داخلی نیز به دلیل تقاضا و بار روانی که ایجاد شده افزایش پیدا می‌کند.

هر چقدر افزایش نرخ ارز بالا باشد طبیعتاً میزان تورم زایی هم بیشتر است و افزایش قیمت به رکود می‌انجامد و عرصه تولید را کم کرده و ظرفیت تولیدی را محدود می‌کند از طرفی تولیداتی که پتانسیل صاداراتی را دارد در چرخه تامین ارز تاثیرگذار است.

گفتگو از نفیسه قاسمی

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #