گزارشی از اهمیت جایگاه درختکاری در بین قوم ترکمن؛

• دوشنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۰ ۱۰:۴۹
• کد خبر : 1721528

• اخبار
• سایر رسانه ها

اهمیت کاشت درخت در باور قوم ترکمن به قدری والا است که جایگاه این ارزش، مرتبه ای معنوی و مقدس برای قوم ترکمن در سرزمین ایران دارد، به گونه ای که در دوران گذشته این قوم برای پاسداشت از اقدامات خیرخواهانه نیکوکاران قوم خود، درخت قدردانی می کاشته اند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصر اترک، همانطور که سرزمین ایران، سرزمین اقوام است، این سرزمین از وجود اقوام مختلف دارای فرهنگ ها و آیین های مختلفی است.

قوم ترکمن از جمله اقوامی هستند که محل اصلی زندگی آنان در شمال شرق کشور یعنی در استان های گلستان و مناطق شمال استان خراسان شمالی است.

این قوم دارای آیین های مختلفی است که ریشه این آیین ها را باید در باورها و اقدامات خیرخواهانه ای که گذشتگان قوم انجام داده اند، جستجو کرد.

کاشت نهال درختان بویژه کاشت درخت قدردانی از جمله آیین هایی است که در باور قوم ترکمن جایگاه ویژه و مقدسی داشته و این قوم نسبت به نیکوکاری خیرخواهان قوم خود به نام آنان درخت می کاشته اند و درباره آن ضرب المثل هایی را نیز ساخته اند تا این آیین ماندگار بماند، هر چند که امروز در این دوره از زمان، انجام آن کمرنگ شده است.

درختکاری نماد قدردانی قوم ترکمن از نیکوکاری خیرخواهان قوم بوده است

در این باره، سخی بخشنده از فعالان فرهنگی قوم ترکمن استان گلستان می گوید: مثل ها جزو ادبیات فولکوریک قوم ترکمن هستند که وجود هر ضرب المثلی در ادبیات یک قوم به معنای انجام آن عمل در گذشته بوده است.

بخشنده افزاید: وجود ضرب المثل های مربوط به درختکاری در قوم ترکمن به منظور قدردانی از اقدام یا اقدامات خیرخواهانه نیکوکار یا نیکوکاران آن قوم بوده است.

وی خاطر نشان می کند: در فرهنگ قوم ترکمن درخت نماد ماندگاری و تداوم آن عمل خیر است و اینگونه مردم قدردان یکدیگر بوده اند.

این فعال فرهنگی بیان می کند: در سال ۹۹ برای قدردانی از افراد مهم در استان گلستان به کشت نهال با نام همان افراد اقدام کردیم که در محل محوطه های فرهنگی از جمله کتابخانه ها انجام شد.

تقدس وجود درخت در باور قوم ترکمن/ضرب المثل سازی از نقش درختان در زندگی این قوم

نور محمد مرادی از فعالان فرهنگی قوم ترکمن که در شهر بجنورد ساکن است نیز در این باره می گوید: وجود درخت در باور ترکمن ها بسیار مقدس است و برخی درختان حتی درختانی که میوه نمی دهند مانند چنار یا درختچه ها، نباید در بیابان قطع و حتی برگی از آنها جدا شوند.

مرادی بیان می کند: در احادیث اهل سنت حنفی نیز در خت جزو چهار ثواب کبیره است و درختکاری در پیرامون مساجد و حوزه های علمیه و مدارس انجام می شوند.

وی می افزاید: در حال حاضر نیز در برخی از روستاها درختانی وجود دارند که به نام افرادی نامگذاری شده اند هر چند که آن افراد دیگر زنده نیستند از جمله درخت گردویی که در روستای اشرف دره وجود دارد و گفته می شود آراز آخوند از علمای بزرگ ترکمن آن را کاشته و نام آن درخت به نام او کاشته شده است و مردم پس از گذشت ۸۰ سال همچنان از گردوهای آن درخت استفاده می کنند و فاتحه برای آن مرحوم می فرستند.

وی همچنین خاطر نشان می کند: در روستای گرکز در کنار اولین مسجدی که در زمان ساکن شدن قوم ترکمن در جرگلان ساخته شده است درخت توت کهن سالی نیز وجود دارد که به نام شادآخون نامگذاری شده است و مردم آن را متبرک می دانند و زمانی که دندان درد بگیرند با خواندن دعای مخصوص دندان درد، میخی به آن درخت می کوبند.

این فعال فرهنگی تصریح می کند: از این نوع درختان که به نام افراد خاص و مهم قوم ترکمن که در زمان های گذشته زندگی کرده اند بسیار است اما مدتی است که دیگر به این آیین عمل نمی شود با این وجود بهتر است که دوباره انجام آن زنده شود.

وی در ادامه درباره دیگر نقش های اهمیت درختکاری در زندگی ترکمنان نیز اظهار می کند: در دوران گذشته درختکاری با زندگی هر خانواده ترکمن بسیار عجین بوده است.

وی می افزاید: به منظور ساخت سرپناه از درختانی مانند آرچا و کرکو که در منطقه جرگلان می روید، استفاده می کردند اگرچه موجب از بین رفتن درختان چند هزار ساله ای در این منطقه شد همچنین نجاران و استادان از چوب این درختان ابزارهایی از جمله مشک های چوبی برای حمل آب، خیش موتور ( وسیله ای برای حفاظت از خفگی دام ها)، چرخجه پریک ( چرخ های دستی برای ریسندگی) و ظروف چوبی برای تناول غذا می ساختند.

مرادی می گوید: درخت توت نیز از دیگر درختانی است که نقش مهمی در زندگی روزمره عشایر قوم ترکمن این منطقه داشته است، درخت توت از جمله مستحکم ترین چوب هایی است که از تنه آن برای ساخت دو تار نیز استفاده شده است همچنین زنان ترکمن برای حلاجی پشم از چوب درخت توت استفاده می کردند که آن را در تنور پخته، سیقل داده و با آن فرش ها و نمدهای زیبایی را می بافتند.

وی افزاید: از دیگر کاربردهای چوب درخت توت ساخت آزال (گاو آهن چوبی)، تگک (چوب گهواره) سوقی (گوشت کوب) است همچنین پرورش نوغانداری نیز از دیگر کاربردهای درخت توت است که در اقتصاد مردم و دیگر محصولات صنایع دستی آنها نقش دارد.

افزون بر این، مرادی خاطر نشان می کند: از دیگر درختانی که ترکمن های این منطقه احترام خاصی برای آن قائل هستند درخت داغدان است که در بیشتر کوه های جرگلان رویش طبیعی دارد و این درخت از محکمترین چوب های محسوب می شود که شاخه هایی از این چوب را به صورت اشکال هندسی منظم درآورده و به گردن و بازوی اعضای خانواده می بندند چون بر این باور هستند که این شیء مانع از چشم زخم می شود.

این فعال فرهنگی افزاید: این قوم ضرب المثلی را با این مضمون درباره این چوب زمزمه می کنند " داغدان لی تایماز تایسا دا قایماز " (کسی که چوب داغدان به همراه دارد به دست انداز نمی افتد چنانچه بیفتد نیز سرنگون نمی شود)، البته نام دیگر این درخت " ارغی " است که اشعاری در وصف این درخت سروده شده و با نوای خوش از زبان بخشی ها شنیده می شود.

مرادی همچنین می گوید: ترکمن ها در فرش و نمد نیز از نقوشی به نام (عمر آغاجی) به معنای درخت عمر استفاده می کنند.

 آیین و سننی که هنوز ثبت نشده اند/اهمیت زنده سازی و عمل به آیین درخت قدردانی

در خاتمه، عقیل مجردی، رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان راز و جرگلان در گفت و گو با عصر اترک اظهار کرد: با آیین کشت درخت قدردانی یا " قادر آقاچی " در راز و جرگلان آشنا نیستم و هنوز بسیاری از آیین ها و آداب و سنن ترکمن ها و دیگر قومیت ها در این شهرستان ثبت نشده اند و از وجود آنها بی اطلاع هستیم.

مجردی عنوان کرد: در زمینه ثبت درختان نیز تنها  یک درخت سرو ۷۰۰ ساله در شهر راز ثبت شده است.

وی تصریح کرد: درصورتیکه آیین درخت قدردانی از سوی ترکمن های راز و جرگلان دوباره زنده شود موجب ایجاد فضای سبز و نگهداری بهتر از درختان همچنین حفظ اعتقادات بومی در این منطقه می شود.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #