گزارشی از وضعیت یوز ایرانی در خارتوران شاهرود؛
دو راهی حفظ یوز ایرانی/ تکثیر در اسارت یا حفظ زیستگاه
یوز ایرانی گونه ای نادر در منطقه خارتوران شاهرود است که این روزها در حالی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اقدام به زنده گیری گونه نر آن کرده که نقد های زیادی برآن وارد است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت؛یوزپلنگ از دسته گربه سانان به عنوان سریع ترین گونه جانوری بر روی کره خاکی است که با خط سیاه روی صورت و خال‌های سیاه پررنگ روی پوستش شناخته می شود.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, مرآت,یوزپلنگ آسیایی زیرگونه ای رو به انقراض ازنسل یوزپلنگ است، که زمانی در اکثر نقاط آسیا از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه‌جزیره عربستان و سوریه یافت می شد، اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد و تنها منحصر به نواحی بیابانی در ایران از جمله خارتوران، نایبندان، دره‌انجیر و میاندشت شده است و به طور کلی در خوشبینانه ترین حالت تنها ۴۰ قلاده از آن درکشور یافت می‌شود.
منطقه توران یا خارتوران در شرق استان سمنان یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار، یکی از اصلی ترین خاستگاه های زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود .
از این رو خطرجدی انقراض اینگونه نادر باعث شده است که سازمان محیط زیست استان سمنان برای مقابله با بحران انقراض یوز‌هاعلاوه بر تلاش برای حفظ زیستگاه به فکر تکثیر این گونه درطرح اسارت در تکثیر بیافتد.
براساس این طرح درابتدای فروردین ماه امسال «فیروز» – یوز نر ۱۱ ساله منطقه توران – به طرز مخفیانه و به دور از چشم رسانه ها زنده گیری و برای جفتگیری با «ایران» – یوزپلنگ ماده – به محیط اسارت واقع در سایت توران منتقل شد.
اما اجرای این طرح واکنش هایی را به دنبال داشت وبرخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست اعلام کردند که چنین اقدامی می تواند معدود یوزهای باقی مانده در طبیعت را تهدید کند و ازطرف دیگر منتقدان بر این باور بودند که طرح تکثیر در اسارت حتی اگر به احتمال بسیار اندک، به تولد چند توله یوزپلنگ هم منجر شود به حفاظت از نسل آنها در طبیعت کمکی نمی کند، چرا که توله‌های متولد شده دراسارت، فرصتی برای آموختن مهارت‌های لازم برای بقا در طبیعت به ویژه شکار را نداشته و در صورت رها سازی قادر به ادامه حیات در طبیعت نخواهند بود.
بنابراین، طرح تکثیر در اسارت در بهترین و موفقیت آمیزترین حالت به تولد توله یوزپلنگ‌هایی منجر می‌شود که باید تا پایان عمر در اسارت زندگی کنند.
اما واگرهای این طرح باعث شد مرآت با تهیه گزارشی جامع از مخالفین و موافقین اجرای این طرح به تشریح ابعاد مختلف آن بپردازد.
چاره ای جز اجرای طرح تکثیردر اسارت باقی نمانده است
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در گفت و گو با خبرنگار مرآت در دفاع از طرح تکثیر در اسارت و در توجیح نقد های وارده براین طرح مبنی برناموفق و هزینه دار بودن آن، گفت: هزینه ای که تا کنون برای این کار انجام شده بسیار محدود بوده و به یک میلیارد تومان هم نمی رسد، حال آنکه برای حفظ زیستگاه گونه های موجود در طبیعت توران با احتساب مجموع هزینه های جاری و عمرانی سالیانه دهها میلیارد تومان هزینه می شود. بنابراین حتی با شانس موفقیت پایین نمی توان نسبت به سرنوشت ژنهای یوز ماده جوانی که در اختیار ماست بی تفاوت بود و این هزینه را صرف نکرد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: مسئله مهم این است که این کار در دنیا مانند آفریقا انجام شده، موفق هم بوده و ما هم موظفیم تلاش کنیم تا هرچند دیر به نتیجه برسیم و حق نداریم به بهانه اینکه هزینه دارد یا احتمال موفقیت آن پایین است دست روی دست بگذاریم تا این ژنها هم بمیرند و از دسترس خارج شوند.
عبدوس در مورد اینکه اگر اجرای این طرح موفقیت آمیز نباشد، فیروز به طبیعت برگردانده می شود یا خیر، توضیح داد: هر زمان سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم بگیرد با باز نمودن درب محوطه، فیروز در زیستگاه اصلی خود قرار خواهد گرفت و فرصت زندگی مجدد او در طبیعت وجود دارد.
وی در ادامه بیان کرد: تمامی شرایط استاندارد برای نگهداری یوزها در سایت توران پیش بینی و اجرا شده است و فیروز در فرصت بسیار کوتاه تری نسبت به آنچه متخصصین آفریقایی پیش بینی کرده بودند با شرایط جدید سازگار شد و این موضوع در اولین مواجهه او با ایران کاملا مشهود و موجب شگفتی همه متخصصین شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در خصوص اقدامات انجام گرفته در سازمان برای توان وحشی سازی توله های احتمالی بدست آمده از این روش، تصریح کرد: این پروژه اگر به آن مرحله برسد امکان وحشی سازی توله ها وجود خواهد داشت، مضاف بر این ممکن است تصمیمات سازمانی به جای وحشی سازی و رهاسازی توله ها بر تشکیل یک فراجمعیت پشتیبان در شرایط نیمه اسارت متمرکز شود که در این صورت نیز توسعه فنس 700 هکتاری تا دهها هزار هکتار برای این امر امکان پذیر خواهد بود. تجربه موفقی که در آفریقای جنوبی تا کنون منجر به تولید 360 قلاده یوزپلنگ آفریقایی شده است.
وی بابیان اینکه مطالعات وسیع میدانی مبتنی بر ثبت تصاویرافراد مشاهده شده وخال نگاری و تهیه شناسنامه برای هر فرد از آنها تنها روش تخمین جمعیت آنهاست، افزود: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعات در سال 1399 در محدوده ای از مجموعه ذخیره گاه زیست کره توران که حدود یک سوم از پهنه یک و نیم میلیون هکتاری این مجموعه را شامل می شود، تعداد 25 فرد از جمعیت این گونه عکسبرداری شدند که 15 فرد دارای شناسنامه شده اند.
حفظ زیستگاه به تنهایی برای حفظ یوز ایرانی کافی نیست
عطیه تک تهرانی عضو انجمن یوزپلنگ ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت در خصوص مزایا و معایب اجرای طرح تکثیر در اسارت گفت: باوجود آنکه انجمن یوز ایرانی مدافع حفاظت از این گونه نادر از طریق حفظ زیستگاه است و تمام توان خود را به کار بسته است، اما باید گفت این روش به تنهایی کافی نیست و ما مجبور به انجام روش های دیگر برای حفظ این گونه نادر هستیم.
وی با بیان اینکه با وجود آنکه هزینه های صرف شده برای حفاظت از زیستگاه ها در استان هایی مانند یزد بسیار خوب بوده اما متاسفانه با زهم شاهد از بین رفتن جمعیت قابل توجهی از یوز ها در این استان بوده ایم، تصریح کرد: در ده ساله اخیر تعداد یوز ها براساس مانیتورینگ های انجام شده کاهش چشمگیری داشته است و استان هایی مانند یزد و میاندشت خراسان شمالی تقریبا خالی از یوز شده است و به دلیل کاهش جمعیت تنوع ژنتیکی آن هم در حال کاهش است.
تک تهرانی با درنظر گرفتن ظرفیت مناسب و طبیعی منطقه خارتوران اذغان داشت: خوشبختانه با وجود ظرفیت و فضای 700هکتارفنس کشی شده امکان آن وجود دارد که این طرح را با حفظ زیستگاه ترکیب شود و براحتی مراحل وحشی سازی توله های یوز انجام گیرد، که در کمتر جایی در دنیا قابلیت اجرایی دارد.
کاهش تنوع ژنتیکی مهمترین علت ازبین رفتن جمعیت یوز است
رضا ثانی دامپزشک ومدرس دانشگاه و پژوهشگر یوز ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت نظرات قابل توجهی برای حفاظت از این گونه نادر ارائه داده است که در ذیل باهم می خوانیم.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه اولویت ما باید پایش جمعیت یوزها به عنوان مهمترین نکته در جهت حفظ آنها باشد، اظهار کرد: درحال حاضر ما آمار دقیقی از تعداد یوزهای موجود در طبیعت نداریم این درحالیست که گام اول مدیریت حیات وحش، پایش جمعیت گونه است و ما باید امکانات خود را روی تخمین جمعیت یوزپلنگ‌ها در ایران متمرکز و پس از آن برای حفاظت از آن برنامه‌ریزی کنیم.
وی تصادفات و تلفات جاده ای ، دام های موجود در منطقه و سگ های گله را مهمترین خطرات زیست محیطی و نقطه تقابل یوز با انسان دانست.
ثانی در ادامه خاطر نشان کرد: با توجه به موارد گفته شده در فوق حفظ زیستگاه این جاندار به صورت طبیعی کار بسیار دشواری است و من هم موافق طرح تکثیر در اسارت هستم امابه شرطی که به روش علمی و آکادمیک و بایک شناخت کامل ازرفتارحیوان صورت بگیرد.
وی همچنین تصریح کرد: اگر این طرح همچون گذشته بدون آشنایی با فیزیولوژی و رفتار شناسی این حیوان انجام گیرد و فقط در حد کنارهم قراردادن نرو ماده خلاصه می شود باز هم با شکست مواجهه می شود.
این مدرس دانشگاه طرح های مانند تلقیح مصنوعی را در دنیا برای حفظ این گونه از گربه سان ناموفق دانست و خاطر نشان کرد: این روش ها در دنیا با وجود هزینه های هنگفت درصد موفقیت بسیار پایینی داشته به دلیل اینکه از لحاظ آناتومی رحم این حیوان به گونه ای است که طول شاخ های رحمی فرم خاصی دارد و آنقدر زیاد است که احتمال انتقال اسپرم و رسیدن به تخمک بسیار سخت است و تاکنون این روش با شکست مواجهه بوده است.
وی مهمترین علت ازبین رفتن این گونه را کاهش تنوع ژنتیکی آن دانست و افزود: بهترین اقدام برای حفظ این گونه نمونه گیری از تمام یوز ها و ارزیابی ژنتیکی از آنها جهت اطلاع از ظرفیت ژنتیک منطقه خارتوران است که می توان از ظرفیت ژنتیکی استانهای دیگر مانند یزد استفاده کرد که این موضوع نیازمند ازبین رفتن تقابل استان ها و همکاری سازمان محیط زیست استان هایی مانند یزد و سمنان است که باید در یک همکاری مشترک به حفظ تنوع ژنتیکی این گونه نادر کمک شود.
حال با وجود تمام راهکارهای پیش بینی شده برای حفاظت از این گونه نادر و امکان نابودی و انقراض کامل آن به نظر باید با احتیاط بیشتر و در یک تلاش جهت دار علمی برای طرح تکثیر در اسارت اقدام شود تا هم از ظرفیت ژنتیکی آن بتوان استفاده کرد و هم با ایجاد یک محیط شبیه سازی شده با دنیای واقعی امکان بازگشت جمعیت آنها را به طبیعت ایجاد کرد.
انتهای پیام/
یوزپلنگ آسیایی زیرگونه ای رو به انقراض ازنسل یوزپلنگ است، که زمانی در اکثر نقاط آسیا از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه‌جزیره عربستان و سوریه یافت می شد، اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد و تنها منحصر به نواحی بیابانی در ایران از جمله خارتوران، نایبندان، دره‌انجیر و میاندشت شده است و به طور کلی در خوشبینانه ترین حالت تنها ۴۰ قلاده از آن درکشور یافت می‌شود.
منطقه توران یا خارتوران در شرق استان سمنان یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار، یکی از اصلی ترین خاستگاه های زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود .
از این رو خطرجدی انقراض اینگونه نادر باعث شده است که سازمان محیط زیست استان سمنان برای مقابله با بحران انقراض یوز‌هاعلاوه بر تلاش برای حفظ زیستگاه به فکر تکثیر این گونه درطرح اسارت در تکثیر بیافتد.
براساس این طرح درابتدای فروردین ماه امسال «فیروز» – یوز نر ۱۱ ساله منطقه توران – به طرز مخفیانه و به دور از چشم رسانه ها زنده گیری و برای جفتگیری با «ایران» – یوزپلنگ ماده – به محیط اسارت واقع در سایت توران منتقل شد.
اما اجرای این طرح واکنش هایی را به دنبال داشت وبرخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست اعلام کردند که چنین اقدامی می تواند معدود یوزهای باقی مانده در طبیعت را تهدید کند و ازطرف دیگر منتقدان بر این باور بودند که طرح تکثیر در اسارت حتی اگر به احتمال بسیار اندک، به تولد چند توله یوزپلنگ هم منجر شود به حفاظت از نسل آنها در طبیعت کمکی نمی کند، چرا که توله‌های متولد شده دراسارت، فرصتی برای آموختن مهارت‌های لازم برای بقا در طبیعت به ویژه شکار را نداشته و در صورت رها سازی قادر به ادامه حیات در طبیعت نخواهند بود.
بنابراین، طرح تکثیر در اسارت در بهترین و موفقیت آمیزترین حالت به تولد توله یوزپلنگ‌هایی منجر می‌شود که باید تا پایان عمر در اسارت زندگی کنند.
اما واگرهای این طرح باعث شد مرآت با تهیه گزارشی جامع از مخالفین و موافقین اجرای این طرح به تشریح ابعاد مختلف آن بپردازد.
چاره ای جز اجرای طرح تکثیردر اسارت باقی نمانده است
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در گفت و گو با خبرنگار مرآت در دفاع از طرح تکثیر در اسارت و در توجیح نقد های وارده براین طرح مبنی برناموفق و هزینه دار بودن آن، گفت: هزینه ای که تا کنون برای این کار انجام شده بسیار محدود بوده و به یک میلیارد تومان هم نمی رسد، حال آنکه برای حفظ زیستگاه گونه های موجود در طبیعت توران با احتساب مجموع هزینه های جاری و عمرانی سالیانه دهها میلیارد تومان هزینه می شود. بنابراین حتی با شانس موفقیت پایین نمی توان نسبت به سرنوشت ژنهای یوز ماده جوانی که در اختیار ماست بی تفاوت بود و این هزینه را صرف نکرد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: مسئله مهم این است که این کار در دنیا مانند آفریقا انجام شده، موفق هم بوده و ما هم موظفیم تلاش کنیم تا هرچند دیر به نتیجه برسیم و حق نداریم به بهانه اینکه هزینه دارد یا احتمال موفقیت آن پایین است دست روی دست بگذاریم تا این ژنها هم بمیرند و از دسترس خارج شوند.
عبدوس در مورد اینکه اگر اجرای این طرح موفقیت آمیز نباشد، فیروز به طبیعت برگردانده می شود یا خیر، توضیح داد: هر زمان سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم بگیرد با باز نمودن درب محوطه، فیروز در زیستگاه اصلی خود قرار خواهد گرفت و فرصت زندگی مجدد او در طبیعت وجود دارد.
وی در ادامه بیان کرد: تمامی شرایط استاندارد برای نگهداری یوزها در سایت توران پیش بینی و اجرا شده است و فیروز در فرصت بسیار کوتاه تری نسبت به آنچه متخصصین آفریقایی پیش بینی کرده بودند با شرایط جدید سازگار شد و این موضوع در اولین مواجهه او با ایران کاملا مشهود و موجب شگفتی همه متخصصین شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در خصوص اقدامات انجام گرفته در سازمان برای توان وحشی سازی توله های احتمالی بدست آمده از این روش، تصریح کرد: این پروژه اگر به آن مرحله برسد امکان وحشی سازی توله ها وجود خواهد داشت، مضاف بر این ممکن است تصمیمات سازمانی به جای وحشی سازی و رهاسازی توله ها بر تشکیل یک فراجمعیت پشتیبان در شرایط نیمه اسارت متمرکز شود که در این صورت نیز توسعه فنس 700 هکتاری تا دهها هزار هکتار برای این امر امکان پذیر خواهد بود. تجربه موفقی که در آفریقای جنوبی تا کنون منجر به تولید 360 قلاده یوزپلنگ آفریقایی شده است.
وی بابیان اینکه مطالعات وسیع میدانی مبتنی بر ثبت تصاویرافراد مشاهده شده وخال نگاری و تهیه شناسنامه برای هر فرد از آنها تنها روش تخمین جمعیت آنهاست، افزود: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعات در سال 1399 در محدوده ای از مجموعه ذخیره گاه زیست کره توران که حدود یک سوم از پهنه یک و نیم میلیون هکتاری این مجموعه را شامل می شود، تعداد 25 فرد از جمعیت این گونه عکسبرداری شدند که 15 فرد دارای شناسنامه شده اند.
حفظ زیستگاه به تنهایی برای حفظ یوز ایرانی کافی نیست
عطیه تک تهرانی عضو انجمن یوزپلنگ ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت در خصوص مزایا و معایب اجرای طرح تکثیر در اسارت گفت: باوجود آنکه انجمن یوز ایرانی مدافع حفاظت از این گونه نادر از طریق حفظ زیستگاه است و تمام توان خود را به کار بسته است، اما باید گفت این روش به تنهایی کافی نیست و ما مجبور به انجام روش های دیگر برای حفظ این گونه نادر هستیم.
وی با بیان اینکه با وجود آنکه هزینه های صرف شده برای حفاظت از زیستگاه ها در استان هایی مانند یزد بسیار خوب بوده اما متاسفانه با زهم شاهد از بین رفتن جمعیت قابل توجهی از یوز ها در این استان بوده ایم، تصریح کرد: در ده ساله اخیر تعداد یوز ها براساس مانیتورینگ های انجام شده کاهش چشمگیری داشته است و استان هایی مانند یزد و میاندشت خراسان شمالی تقریبا خالی از یوز شده است و به دلیل کاهش جمعیت تنوع ژنتیکی آن هم در حال کاهش است.
تک تهرانی با درنظر گرفتن ظرفیت مناسب و طبیعی منطقه خارتوران اذغان داشت: خوشبختانه با وجود ظرفیت و فضای 700هکتارفنس کشی شده امکان آن وجود دارد که این طرح را با حفظ زیستگاه ترکیب شود و براحتی مراحل وحشی سازی توله های یوز انجام گیرد، که در کمتر جایی در دنیا قابلیت اجرایی دارد.
کاهش تنوع ژنتیکی مهمترین علت ازبین رفتن جمعیت یوز است
رضا ثانی دامپزشک ومدرس دانشگاه و پژوهشگر یوز ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت نظرات قابل توجهی برای حفاظت از این گونه نادر ارائه داده است که در ذیل باهم می خوانیم.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه اولویت ما باید پایش جمعیت یوزها به عنوان مهمترین نکته در جهت حفظ آنها باشد، اظهار کرد: درحال حاضر ما آمار دقیقی از تعداد یوزهای موجود در طبیعت نداریم این درحالیست که گام اول مدیریت حیات وحش، پایش جمعیت گونه است و ما باید امکانات خود را روی تخمین جمعیت یوزپلنگ‌ها در ایران متمرکز و پس از آن برای حفاظت از آن برنامه‌ریزی کنیم.
وی تصادفات و تلفات جاده ای ، دام های موجود در منطقه و سگ های گله را مهمترین خطرات زیست محیطی و نقطه تقابل یوز با انسان دانست.
ثانی در ادامه خاطر نشان کرد: با توجه به موارد گفته شده در فوق حفظ زیستگاه این جاندار به صورت طبیعی کار بسیار دشواری است و من هم موافق طرح تکثیر در اسارت هستم امابه شرطی که به روش علمی و آکادمیک و بایک شناخت کامل ازرفتارحیوان صورت بگیرد.
وی همچنین تصریح کرد: اگر این طرح همچون گذشته بدون آشنایی با فیزیولوژی و رفتار شناسی این حیوان انجام گیرد و فقط در حد کنارهم قراردادن نرو ماده خلاصه می شود باز هم با شکست مواجهه می شود.
این مدرس دانشگاه طرح های مانند تلقیح مصنوعی را در دنیا برای حفظ این گونه از گربه سان ناموفق دانست و خاطر نشان کرد: این روش ها در دنیا با وجود هزینه های هنگفت درصد موفقیت بسیار پایینی داشته به دلیل اینکه از لحاظ آناتومی رحم این حیوان به گونه ای است که طول شاخ های رحمی فرم خاصی دارد و آنقدر زیاد است که احتمال انتقال اسپرم و رسیدن به تخمک بسیار سخت است و تاکنون این روش با شکست مواجهه بوده است.
وی مهمترین علت ازبین رفتن این گونه را کاهش تنوع ژنتیکی آن دانست و افزود: بهترین اقدام برای حفظ این گونه نمونه گیری از تمام یوز ها و ارزیابی ژنتیکی از آنها جهت اطلاع از ظرفیت ژنتیک منطقه خارتوران است که می توان از ظرفیت ژنتیکی استانهای دیگر مانند یزد استفاده کرد که این موضوع نیازمند ازبین رفتن تقابل استان ها و همکاری سازمان محیط زیست استان هایی مانند یزد و سمنان است که باید در یک همکاری مشترک به حفظ تنوع ژنتیکی این گونه نادر کمک شود.
حال با وجود تمام راهکارهای پیش بینی شده برای حفاظت از این گونه نادر و امکان نابودی و انقراض کامل آن به نظر باید با احتیاط بیشتر و در یک تلاش جهت دار علمی برای طرح تکثیر در اسارت اقدام شود تا هم از ظرفیت ژنتیکی آن بتوان استفاده کرد و هم با ایجاد یک محیط شبیه سازی شده با دنیای واقعی امکان بازگشت جمعیت آنها را به طبیعت ایجاد کرد.
انتهای پیام/
یوزپلنگ آسیایی زیرگونه ای رو به انقراض ازنسل یوزپلنگ است، که زمانی در اکثر نقاط آسیا از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه‌جزیره عربستان و سوریه یافت می شد، اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد و تنها منحصر به نواحی بیابانی در ایران از جمله خارتوران، نایبندان، دره‌انجیر و میاندشت شده است و به طور کلی در خوشبینانه ترین حالت تنها ۴۰ قلاده از آن درکشور یافت می‌شود.
منطقه توران یا خارتوران در شرق استان سمنان یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار، یکی از اصلی ترین خاستگاه های زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود .
از این رو خطرجدی انقراض اینگونه نادر باعث شده است که سازمان محیط زیست استان سمنان برای مقابله با بحران انقراض یوز‌هاعلاوه بر تلاش برای حفظ زیستگاه به فکر تکثیر این گونه درطرح اسارت در تکثیر بیافتد.
براساس این طرح درابتدای فروردین ماه امسال «فیروز» – یوز نر ۱۱ ساله منطقه توران – به طرز مخفیانه و به دور از چشم رسانه ها زنده گیری و برای جفتگیری با «ایران» – یوزپلنگ ماده – به محیط اسارت واقع در سایت توران منتقل شد.
اما اجرای این طرح واکنش هایی را به دنبال داشت وبرخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست اعلام کردند که چنین اقدامی می تواند معدود یوزهای باقی مانده در طبیعت را تهدید کند و ازطرف دیگر منتقدان بر این باور بودند که طرح تکثیر در اسارت حتی اگر به احتمال بسیار اندک، به تولد چند توله یوزپلنگ هم منجر شود به حفاظت از نسل آنها در طبیعت کمکی نمی کند، چرا که توله‌های متولد شده دراسارت، فرصتی برای آموختن مهارت‌های لازم برای بقا در طبیعت به ویژه شکار را نداشته و در صورت رها سازی قادر به ادامه حیات در طبیعت نخواهند بود.
بنابراین، طرح تکثیر در اسارت در بهترین و موفقیت آمیزترین حالت به تولد توله یوزپلنگ‌هایی منجر می‌شود که باید تا پایان عمر در اسارت زندگی کنند.
اما واگرهای این طرح باعث شد مرآت با تهیه گزارشی جامع از مخالفین و موافقین اجرای این طرح به تشریح ابعاد مختلف آن بپردازد.
چاره ای جز اجرای طرح تکثیردر اسارت باقی نمانده است
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در گفت و گو با خبرنگار مرآت در دفاع از طرح تکثیر در اسارت و در توجیح نقد های وارده براین طرح مبنی برناموفق و هزینه دار بودن آن، گفت: هزینه ای که تا کنون برای این کار انجام شده بسیار محدود بوده و به یک میلیارد تومان هم نمی رسد، حال آنکه برای حفظ زیستگاه گونه های موجود در طبیعت توران با احتساب مجموع هزینه های جاری و عمرانی سالیانه دهها میلیارد تومان هزینه می شود. بنابراین حتی با شانس موفقیت پایین نمی توان نسبت به سرنوشت ژنهای یوز ماده جوانی که در اختیار ماست بی تفاوت بود و این هزینه را صرف نکرد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: مسئله مهم این است که این کار در دنیا مانند آفریقا انجام شده، موفق هم بوده و ما هم موظفیم تلاش کنیم تا هرچند دیر به نتیجه برسیم و حق نداریم به بهانه اینکه هزینه دارد یا احتمال موفقیت آن پایین است دست روی دست بگذاریم تا این ژنها هم بمیرند و از دسترس خارج شوند.
عبدوس در مورد اینکه اگر اجرای این طرح موفقیت آمیز نباشد، فیروز به طبیعت برگردانده می شود یا خیر، توضیح داد: هر زمان سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم بگیرد با باز نمودن درب محوطه، فیروز در زیستگاه اصلی خود قرار خواهد گرفت و فرصت زندگی مجدد او در طبیعت وجود دارد.
وی در ادامه بیان کرد: تمامی شرایط استاندارد برای نگهداری یوزها در سایت توران پیش بینی و اجرا شده است و فیروز در فرصت بسیار کوتاه تری نسبت به آنچه متخصصین آفریقایی پیش بینی کرده بودند با شرایط جدید سازگار شد و این موضوع در اولین مواجهه او با ایران کاملا مشهود و موجب شگفتی همه متخصصین شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در خصوص اقدامات انجام گرفته در سازمان برای توان وحشی سازی توله های احتمالی بدست آمده از این روش، تصریح کرد: این پروژه اگر به آن مرحله برسد امکان وحشی سازی توله ها وجود خواهد داشت، مضاف بر این ممکن است تصمیمات سازمانی به جای وحشی سازی و رهاسازی توله ها بر تشکیل یک فراجمعیت پشتیبان در شرایط نیمه اسارت متمرکز شود که در این صورت نیز توسعه فنس 700 هکتاری تا دهها هزار هکتار برای این امر امکان پذیر خواهد بود. تجربه موفقی که در آفریقای جنوبی تا کنون منجر به تولید 360 قلاده یوزپلنگ آفریقایی شده است.
وی بابیان اینکه مطالعات وسیع میدانی مبتنی بر ثبت تصاویرافراد مشاهده شده وخال نگاری و تهیه شناسنامه برای هر فرد از آنها تنها روش تخمین جمعیت آنهاست، افزود: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعات در سال 1399 در محدوده ای از مجموعه ذخیره گاه زیست کره توران که حدود یک سوم از پهنه یک و نیم میلیون هکتاری این مجموعه را شامل می شود، تعداد 25 فرد از جمعیت این گونه عکسبرداری شدند که 15 فرد دارای شناسنامه شده اند.
حفظ زیستگاه به تنهایی برای حفظ یوز ایرانی کافی نیست
عطیه تک تهرانی عضو انجمن یوزپلنگ ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت در خصوص مزایا و معایب اجرای طرح تکثیر در اسارت گفت: باوجود آنکه انجمن یوز ایرانی مدافع حفاظت از این گونه نادر از طریق حفظ زیستگاه است و تمام توان خود را به کار بسته است، اما باید گفت این روش به تنهایی کافی نیست و ما مجبور به انجام روش های دیگر برای حفظ این گونه نادر هستیم.
وی با بیان اینکه با وجود آنکه هزینه های صرف شده برای حفاظت از زیستگاه ها در استان هایی مانند یزد بسیار خوب بوده اما متاسفانه با زهم شاهد از بین رفتن جمعیت قابل توجهی از یوز ها در این استان بوده ایم، تصریح کرد: در ده ساله اخیر تعداد یوز ها براساس مانیتورینگ های انجام شده کاهش چشمگیری داشته است و استان هایی مانند یزد و میاندشت خراسان شمالی تقریبا خالی از یوز شده است و به دلیل کاهش جمعیت تنوع ژنتیکی آن هم در حال کاهش است.
تک تهرانی با درنظر گرفتن ظرفیت مناسب و طبیعی منطقه خارتوران اذغان داشت: خوشبختانه با وجود ظرفیت و فضای 700هکتارفنس کشی شده امکان آن وجود دارد که این طرح را با حفظ زیستگاه ترکیب شود و براحتی مراحل وحشی سازی توله های یوز انجام گیرد، که در کمتر جایی در دنیا قابلیت اجرایی دارد.
کاهش تنوع ژنتیکی مهمترین علت ازبین رفتن جمعیت یوز است
رضا ثانی دامپزشک ومدرس دانشگاه و پژوهشگر یوز ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت نظرات قابل توجهی برای حفاظت از این گونه نادر ارائه داده است که در ذیل باهم می خوانیم.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه اولویت ما باید پایش جمعیت یوزها به عنوان مهمترین نکته در جهت حفظ آنها باشد، اظهار کرد: درحال حاضر ما آمار دقیقی از تعداد یوزهای موجود در طبیعت نداریم این درحالیست که گام اول مدیریت حیات وحش، پایش جمعیت گونه است و ما باید امکانات خود را روی تخمین جمعیت یوزپلنگ‌ها در ایران متمرکز و پس از آن برای حفاظت از آن برنامه‌ریزی کنیم.
وی تصادفات و تلفات جاده ای ، دام های موجود در منطقه و سگ های گله را مهمترین خطرات زیست محیطی و نقطه تقابل یوز با انسان دانست.
ثانی در ادامه خاطر نشان کرد: با توجه به موارد گفته شده در فوق حفظ زیستگاه این جاندار به صورت طبیعی کار بسیار دشواری است و من هم موافق طرح تکثیر در اسارت هستم امابه شرطی که به روش علمی و آکادمیک و بایک شناخت کامل ازرفتارحیوان صورت بگیرد.
وی همچنین تصریح کرد: اگر این طرح همچون گذشته بدون آشنایی با فیزیولوژی و رفتار شناسی این حیوان انجام گیرد و فقط در حد کنارهم قراردادن نرو ماده خلاصه می شود باز هم با شکست مواجهه می شود.
این مدرس دانشگاه طرح های مانند تلقیح مصنوعی را در دنیا برای حفظ این گونه از گربه سان ناموفق دانست و خاطر نشان کرد: این روش ها در دنیا با وجود هزینه های هنگفت درصد موفقیت بسیار پایینی داشته به دلیل اینکه از لحاظ آناتومی رحم این حیوان به گونه ای است که طول شاخ های رحمی فرم خاصی دارد و آنقدر زیاد است که احتمال انتقال اسپرم و رسیدن به تخمک بسیار سخت است و تاکنون این روش با شکست مواجهه بوده است.
وی مهمترین علت ازبین رفتن این گونه را کاهش تنوع ژنتیکی آن دانست و افزود: بهترین اقدام برای حفظ این گونه نمونه گیری از تمام یوز ها و ارزیابی ژنتیکی از آنها جهت اطلاع از ظرفیت ژنتیک منطقه خارتوران است که می توان از ظرفیت ژنتیکی استانهای دیگر مانند یزد استفاده کرد که این موضوع نیازمند ازبین رفتن تقابل استان ها و همکاری سازمان محیط زیست استان هایی مانند یزد و سمنان است که باید در یک همکاری مشترک به حفظ تنوع ژنتیکی این گونه نادر کمک شود.
حال با وجود تمام راهکارهای پیش بینی شده برای حفاظت از این گونه نادر و امکان نابودی و انقراض کامل آن به نظر باید با احتیاط بیشتر و در یک تلاش جهت دار علمی برای طرح تکثیر در اسارت اقدام شود تا هم از ظرفیت ژنتیکی آن بتوان استفاده کرد و هم با ایجاد یک محیط شبیه سازی شده با دنیای واقعی امکان بازگشت جمعیت آنها را به طبیعت ایجاد کرد.
انتهای پیام/
یوزپلنگ آسیایی زیرگونه ای رو به انقراض ازنسل یوزپلنگ است، که زمانی در اکثر نقاط آسیا از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه‌جزیره عربستان و سوریه یافت می شد، اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد و تنها منحصر به نواحی بیابانی در ایران از جمله خارتوران، نایبندان، دره‌انجیر و میاندشت شده است و به طور کلی در خوشبینانه ترین حالت تنها ۴۰ قلاده از آن درکشور یافت می‌شود.
,منطقه توران یا خارتوران در شرق استان سمنان یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار، یکی از اصلی ترین خاستگاه های زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود .
,از این رو خطرجدی انقراض اینگونه نادر باعث شده است که سازمان محیط زیست استان سمنان برای مقابله با بحران انقراض یوز‌هاعلاوه بر تلاش برای حفظ زیستگاه به فکر تکثیر این گونه درطرح اسارت در تکثیر بیافتد.
,براساس این طرح درابتدای فروردین ماه امسال «فیروز» – یوز نر ۱۱ ساله منطقه توران – به طرز مخفیانه و به دور از چشم رسانه ها زنده گیری و برای جفتگیری با «ایران» – یوزپلنگ ماده – به محیط اسارت واقع در سایت توران منتقل شد.
,اما اجرای این طرح واکنش هایی را به دنبال داشت وبرخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست اعلام کردند که چنین اقدامی می تواند معدود یوزهای باقی مانده در طبیعت را تهدید کند و ازطرف دیگر منتقدان بر این باور بودند که طرح تکثیر در اسارت حتی اگر به احتمال بسیار اندک، به تولد چند توله یوزپلنگ هم منجر شود به حفاظت از نسل آنها در طبیعت کمکی نمی کند، چرا که توله‌های متولد شده دراسارت، فرصتی برای آموختن مهارت‌های لازم برای بقا در طبیعت به ویژه شکار را نداشته و در صورت رها سازی قادر به ادامه حیات در طبیعت نخواهند بود.
,بنابراین، طرح تکثیر در اسارت در بهترین و موفقیت آمیزترین حالت به تولد توله یوزپلنگ‌هایی منجر می‌شود که باید تا پایان عمر در اسارت زندگی کنند.
,اما واگرهای این طرح باعث شد مرآت با تهیه گزارشی جامع از مخالفین و موافقین اجرای این طرح به تشریح ابعاد مختلف آن بپردازد.
,
, چاره ای جز اجرای طرح تکثیردر اسارت باقی نمانده است
, چاره ای جز اجرای طرح تکثیردر اسارت باقی نمانده است, چاره ای جز اجرای طرح تکثیردر اسارت باقی نمانده است,امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در گفت و گو با خبرنگار مرآت در دفاع از طرح تکثیر در اسارت و در توجیح نقد های وارده براین طرح مبنی برناموفق و هزینه دار بودن آن، گفت: هزینه ای که تا کنون برای این کار انجام شده بسیار محدود بوده و به یک میلیارد تومان هم نمی رسد، حال آنکه برای حفظ زیستگاه گونه های موجود در طبیعت توران با احتساب مجموع هزینه های جاری و عمرانی سالیانه دهها میلیارد تومان هزینه می شود. بنابراین حتی با شانس موفقیت پایین نمی توان نسبت به سرنوشت ژنهای یوز ماده جوانی که در اختیار ماست بی تفاوت بود و این هزینه را صرف نکرد.
, مرآت ,وی در ادامه خاطرنشان کرد: مسئله مهم این است که این کار در دنیا مانند آفریقا انجام شده، موفق هم بوده و ما هم موظفیم تلاش کنیم تا هرچند دیر به نتیجه برسیم و حق نداریم به بهانه اینکه هزینه دارد یا احتمال موفقیت آن پایین است دست روی دست بگذاریم تا این ژنها هم بمیرند و از دسترس خارج شوند.
,عبدوس در مورد اینکه اگر اجرای این طرح موفقیت آمیز نباشد، فیروز به طبیعت برگردانده می شود یا خیر، توضیح داد: هر زمان سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم بگیرد با باز نمودن درب محوطه، فیروز در زیستگاه اصلی خود قرار خواهد گرفت و فرصت زندگی مجدد او در طبیعت وجود دارد.
,وی در ادامه بیان کرد: تمامی شرایط استاندارد برای نگهداری یوزها در سایت توران پیش بینی و اجرا شده است و فیروز در فرصت بسیار کوتاه تری نسبت به آنچه متخصصین آفریقایی پیش بینی کرده بودند با شرایط جدید سازگار شد و این موضوع در اولین مواجهه او با ایران کاملا مشهود و موجب شگفتی همه متخصصین شد.
,مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در خصوص اقدامات انجام گرفته در سازمان برای توان وحشی سازی توله های احتمالی بدست آمده از این روش، تصریح کرد: این پروژه اگر به آن مرحله برسد امکان وحشی سازی توله ها وجود خواهد داشت، مضاف بر این ممکن است تصمیمات سازمانی به جای وحشی سازی و رهاسازی توله ها بر تشکیل یک فراجمعیت پشتیبان در شرایط نیمه اسارت متمرکز شود که در این صورت نیز توسعه فنس 700 هکتاری تا دهها هزار هکتار برای این امر امکان پذیر خواهد بود. تجربه موفقی که در آفریقای جنوبی تا کنون منجر به تولید 360 قلاده یوزپلنگ آفریقایی شده است.
,وی بابیان اینکه مطالعات وسیع میدانی مبتنی بر ثبت تصاویرافراد مشاهده شده وخال نگاری و تهیه شناسنامه برای هر فرد از آنها تنها روش تخمین جمعیت آنهاست، افزود: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعات در سال 1399 در محدوده ای از مجموعه ذخیره گاه زیست کره توران که حدود یک سوم از پهنه یک و نیم میلیون هکتاری این مجموعه را شامل می شود، تعداد 25 فرد از جمعیت این گونه عکسبرداری شدند که 15 فرد دارای شناسنامه شده اند.
,
, حفظ زیستگاه به تنهایی برای حفظ یوز ایرانی کافی نیست
, حفظ زیستگاه به تنهایی برای حفظ یوز ایرانی کافی نیست, حفظ زیستگاه به تنهایی برای حفظ یوز ایرانی کافی نیست,عطیه تک تهرانی عضو انجمن یوزپلنگ ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت در خصوص مزایا و معایب اجرای طرح تکثیر در اسارت گفت: باوجود آنکه انجمن یوز ایرانی مدافع حفاظت از این گونه نادر از طریق حفظ زیستگاه است و تمام توان خود را به کار بسته است، اما باید گفت این روش به تنهایی کافی نیست و ما مجبور به انجام روش های دیگر برای حفظ این گونه نادر هستیم.
, مرآت,وی با بیان اینکه با وجود آنکه هزینه های صرف شده برای حفاظت از زیستگاه ها در استان هایی مانند یزد بسیار خوب بوده اما متاسفانه با زهم شاهد از بین رفتن جمعیت قابل توجهی از یوز ها در این استان بوده ایم، تصریح کرد: در ده ساله اخیر تعداد یوز ها براساس مانیتورینگ های انجام شده کاهش چشمگیری داشته است و استان هایی مانند یزد و میاندشت خراسان شمالی تقریبا خالی از یوز شده است و به دلیل کاهش جمعیت تنوع ژنتیکی آن هم در حال کاهش است.
,تک تهرانی با درنظر گرفتن ظرفیت مناسب و طبیعی منطقه خارتوران اذغان داشت: خوشبختانه با وجود ظرفیت و فضای 700هکتارفنس کشی شده امکان آن وجود دارد که این طرح را با حفظ زیستگاه ترکیب شود و براحتی مراحل وحشی سازی توله های یوز انجام گیرد، که در کمتر جایی در دنیا قابلیت اجرایی دارد.
,
, کاهش تنوع ژنتیکی مهمترین علت ازبین رفتن جمعیت یوز است
, کاهش تنوع ژنتیکی مهمترین علت ازبین رفتن جمعیت یوز است, کاهش تنوع ژنتیکی مهمترین علت ازبین رفتن جمعیت یوز است,رضا ثانی دامپزشک ومدرس دانشگاه و پژوهشگر یوز ایرانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مرآت نظرات قابل توجهی برای حفاظت از این گونه نادر ارائه داده است که در ذیل باهم می خوانیم.
, مرآت,این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه اولویت ما باید پایش جمعیت یوزها به عنوان مهمترین نکته در جهت حفظ آنها باشد، اظهار کرد: درحال حاضر ما آمار دقیقی از تعداد یوزهای موجود در طبیعت نداریم این درحالیست که گام اول مدیریت حیات وحش، پایش جمعیت گونه است و ما باید امکانات خود را روی تخمین جمعیت یوزپلنگ‌ها در ایران متمرکز و پس از آن برای حفاظت از آن برنامه‌ریزی کنیم.
,وی تصادفات و تلفات جاده ای ، دام های موجود در منطقه و سگ های گله را مهمترین خطرات زیست محیطی و نقطه تقابل یوز با انسان دانست.
,ثانی در ادامه خاطر نشان کرد: با توجه به موارد گفته شده در فوق حفظ زیستگاه این جاندار به صورت طبیعی کار بسیار دشواری است و من هم موافق طرح تکثیر در اسارت هستم امابه شرطی که به روش علمی و آکادمیک و بایک شناخت کامل ازرفتارحیوان صورت بگیرد.
,وی همچنین تصریح کرد: اگر این طرح همچون گذشته بدون آشنایی با فیزیولوژی و رفتار شناسی این حیوان انجام گیرد و فقط در حد کنارهم قراردادن نرو ماده خلاصه می شود باز هم با شکست مواجهه می شود.
,این مدرس دانشگاه طرح های مانند تلقیح مصنوعی را در دنیا برای حفظ این گونه از گربه سان ناموفق دانست و خاطر نشان کرد: این روش ها در دنیا با وجود هزینه های هنگفت درصد موفقیت بسیار پایینی داشته به دلیل اینکه از لحاظ آناتومی رحم این حیوان به گونه ای است که طول شاخ های رحمی فرم خاصی دارد و آنقدر زیاد است که احتمال انتقال اسپرم و رسیدن به تخمک بسیار سخت است و تاکنون این روش با شکست مواجهه بوده است.
,وی مهمترین علت ازبین رفتن این گونه را کاهش تنوع ژنتیکی آن دانست و افزود: بهترین اقدام برای حفظ این گونه نمونه گیری از تمام یوز ها و ارزیابی ژنتیکی از آنها جهت اطلاع از ظرفیت ژنتیک منطقه خارتوران است که می توان از ظرفیت ژنتیکی استانهای دیگر مانند یزد استفاده کرد که این موضوع نیازمند ازبین رفتن تقابل استان ها و همکاری سازمان محیط زیست استان هایی مانند یزد و سمنان است که باید در یک همکاری مشترک به حفظ تنوع ژنتیکی این گونه نادر کمک شود.
,حال با وجود تمام راهکارهای پیش بینی شده برای حفاظت از این گونه نادر و امکان نابودی و انقراض کامل آن به نظر باید با احتیاط بیشتر و در یک تلاش جهت دار علمی برای طرح تکثیر در اسارت اقدام شود تا هم از ظرفیت ژنتیکی آن بتوان استفاده کرد و هم با ایجاد یک محیط شبیه سازی شده با دنیای واقعی امکان بازگشت جمعیت آنها را به طبیعت ایجاد کرد.
,انتهای پیام/
,
,
]
ارسال دیدگاه