نقش علامه مجلسی در تثبیت تشیع در ایران/بازخوانی منزلت و جایگاه این ستاره آسمان مشاهیر نصف جهان
علامه مجلسی در قرن یازدهم در زمان حکومت صفویه پا به عرصه حیات گذاشت و با بهره بردن از فرصتی که صفویه برای نشر معارف اهل بیت فراهم کرده بود عمر خود را صرف مجاهدت در این راه کرد و آثار گرانبهایی همچون بحار الانوار را از خود برجای گذاشت. در این مصاحبه ضمن بررسی حیات این علامه جلیل القدر به شبهاتی در مورد ایشان پاسخ داده شده است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صاحب نیوز؛ تألیف کتاب ارزشمند و ماندگار بحارالأنوار و کتابی همچون حلیة المتقین در کنار ده‌ها اثر ارزشمند مکتوب دیگر، تربیت ده‌ها عالم دینی و ترویج و نشر معارف تشیع از جمله خدمات و برکات وجود عالمی جلیل القدر از خطه اصفهان است.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, صاحب نیوز,علامه شیخ محمد باقر مجلسی در سال 1037 هجری قمری در اواخر دوران حکومت صفویه در شهر اصفهان به دنیا آمد. پدرش از خاندان علمی شهر اصفهان و از شاگردان میرداماد و شیخ بهایی بود. زندگی این عالم جلیل القدر به سبب شرایطی که در آن قرار داشت دارای ویژگی‌های خاصی است. ایشان در 73 سالگی و در ماه رمضان سال 1110 هجری قمری بعد از عمری مجاهدت و تلاش در جهت نشر و ثبت اندیشه‌های علوم اهل بیت دار فانی را وداع می‌گویند و در مقبره خانوادگی که در جنب مسجد جامع اصفهان قرار دارد به خاک سپرده می‌شوند.
,به مناسبت سالروز درگذشت این عالم بزرگ شیعی که خدمات گرانبهایی به ایران و جهان تشیع داشتند با مصطفی مرتضوی، تاریخ پژوه و مدیر خانه مشروطه اصفهان، به گفتگو نشستیم و زندگی، شخصیت، فعالیت‌های اجتماعی و زمانه این عالم بزرگ را مورد بررسی قرار دادیم.
,صاحب نیوز: ماندگارترین خدمات علامه مجلسی چه بود؟
, صاحب نیوز: ماندگارترین خدمات علامه مجلسی چه بود؟, صاحب نیوز: ماندگارترین خدمات علامه مجلسی چه بود؟,– برجسته ترین بخش زندگی علامه مجلسی مکتوبات ایشان است که مهمترین اثر ایشان مجموعه عظیم و قابل توجه بحارالانوار است که در آن همه احادیث و روایات نقل شده از ائمه معصومین -علیهم السّلام- را گردآوری کردند و در حقیقت دایره المعارف روایات ائمه معصومین است.
,برای اولین بار علامه مجلسی و سایر علمای عصر صفوی اقدام به تألیف کتب خود به زبان فارسی کردند که تا آن زمان در تاریخ علمای شیعه سابقه نداشت زیرا پیش از آن فضای خفقان، سخت گیری و انزوا نسبت به تشیع در جامعه وجود داشت و با روی کار آمدن صفویه، رهایی از این فضا حاصل شد و زمینه‌ای را فراهم کرد که نفوذ و بروز اجتماعی علمای شیعه اتفاق بیافتد.
,رشد و ارتقای فضای فکری جامعه دغدغه علمای شیعه از جمله علامه مجلسی بود که سبب شد دست به نگارش کتاب‌هایی به زبان فارسی برای عموم مردم بزنند که حلیه المتقین که سبک زندگی مؤمنانه بر اساس اندیشه‌ها و روایات اهل بیت -علیهم السلام- است مشهورترین این کتب که توسط این عالم وارسته به رشته تحریر درآمده است.
,هدف علمای شیعه عصر صفوی همچون علامه مجلسی از تألیف کتب شیعی به زبان فارسی، تثبیت تشیع و محکم کردن پایه‌های اسلام ناب محمدی -صلّی الله علیه و آله- در ایران و جاری کردن سبک زندگی شیعی که یک شیوه مترقی زندگی است بوده است.
,– آیا این توجه علامه مجلسی به روایات نشانه طرفداری ایشان از «اخباری گری» بوده است؟
, – آیا این توجه علامه مجلسی به روایات نشانه طرفداری ایشان از «اخباری گری» بوده است؟, – آیا این توجه علامه مجلسی به روایات نشانه طرفداری ایشان از «اخباری گری» بوده است؟,– در منابع تاریخی آمده که در این دوران رویکرد اخباری گری گسترش پیدا کرده است و در مورد علامه مجلسی هم چنین تعابیری آمده است که برای فهم این موضوع و کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه مطالعه کتبی که در مورد زندگی و شخصیت علامه مجلسی به رشته تحریر درآمده است و همچنین مطالعه کتبی که در مورد مباحث سیاسی، دینی و فرهنگی عصر صفویه بوده و بارزترین آن کتاب سه جلدی آقای رسول جعفریان است که صفویه را در عرصه دین، فرهنگ و سیاست مورد بررسی قرار می‌دهد بسیار راهگشا است و پیشنهاد می‌شود.
,اما اجمالاً در مورد این موضوع می‌شود اشاره کرد که ارزیابی ما از زندگی و زمانه و موضع گیری‌های علامه ما را به این جمع بندی می‌رساند که مرحوم علامه یک طریق میانه را بین دو طرف اجتهاد و اخباری گری اختیار کردند یعنی با وجود توجه دو چندان ایشان نسبت به روایت و اصل قرار دادن روایات و احادیث در صدور احکام، به رویکردهای عقلانی هم که متناسب با روایات باشد توجه داشتند و روش و مسلک و رویکرد ایشان در مباحث مربوط به فقه اهل بیت، رویکرد میانه بین اهل حدیث و اهل اجتهاد و عقل بوده است.
,– از دیگر فعالیت‌های علامه مجلسی در دوران حیاتشان بفرمایید.
, – از دیگر فعالیت‌های علامه مجلسی در دوران حیاتشان بفرمایید., – از دیگر فعالیت‌های علامه مجلسی در دوران حیاتشان بفرمایید.,– علامه مجلسی در مقطعی پا به حیات گذاشتند که جریان علمای شیعه سیاست 9 قرن خوئ را تغییر داده و به واسطه حاکمیت صفوی از وضعیت تقیه که منجر به انزوای علمای شیعه شده بود به حضور در متن اجتماع تغییر موضع دادند و بدین طریق راهبرد علمای شیعه تغییر کرد و ایشان هم از فضای به دست آمده نهایت استفاده را برای نشر آموزه‌های شیعی کردند.
,نکته‌ای دیگر که در زندگی علامه مجلسی قابل توجه است مبارزه فکری و نرم افزاری ایشان با دو جریان فکری است که یکی جریانات فلسفی بودند که قصد داشتند رویکرد فلسسفه یونان را جایگزین رویکرد و فلسفه دینی کنند و شاید به خاطر همین مسأله هم هست که اخباری گری را به ایشان نسبت می‌دهند در حالی که در بررسی احوالات ایشان می‌بینیم که ایشان نسبت به احکام و آموزه‌های دینی که مبتنی بر عقلانیت غیردینی مورد تحلیل قرار بگیرد مخالفت دارند.
,جریان دیگری که مورد نقد علامه مجلسی قرار گرفته و با آن مقابله کرده‌اند جریان تصوف و آیین‌های غیرشرعی آن بوده است. این جریانات در عصر صفویه گسترش پیدا کردند و مناسک خود را به صورت انبوه در جامعه نشر می‌دادند. علامه مجلسی به خاطر رویکرد مبتنی بر اندیشه ولایی و نظریه اثنی عشری و ائمه اطهار با این تصوف و آیین‌های غیرشرعی که به آن متصل بود مقابله می‌کردند در عین حال که ایشان به عرفان شیعی و اصیل توجه ویژه داشتند و این مقابله ایشان به این معنی نبود که ایشان مخالف عرفان باشند.
,– علامه مجلسی چه دیدگاهی نسبت به حکومت پادشاهی صفویه داشتند؟
, – علامه مجلسی چه دیدگاهی نسبت به حکومت پادشاهی صفویه داشتند؟, – علامه مجلسی چه دیدگاهی نسبت به حکومت پادشاهی صفویه داشتند؟,– در این رابطه تعبیری از مرحوم علامه مجلسی داریم که به روشن شدن موضوع کمک می‌کند که می‌فرمایند: «از برکات دولت صفویه این است که فرقه اثنی عشیریه را که پیوسته در خفا بودند در مهد امن و امان رسانید و به نشر امور اهل بیت و قلع مبانی ضلالت و گمراهی پرداخت». از این تعبیر علامه درمی‌یابیم که علمای شیعه اتفاق عصر صفوی را خلاصی از امرای گمراهی تفسیر می‌کنند که قبل از صفویه وجود داشتند که می‌توان ریشه آن را در «سقیفه» جستجو کرد.
,در خاطرات و اسناد تاریخی داریم که صفویه علیرغم این که برخی گمراهی‌ها و انحرافاتی داشتند، اما برای این که بستر و زمینه خوبی فراهم شده بود برای نشر معارف اهل بیت و از بین بردن اندیشه‌های ضاله، مورد حمایت و توجه علمای شیعه قرار گرفتند.
,-برخی نسبت‌هایی مانند «عالم درباری» یا «عالم حکومتی» را به علامه مجلسی می‌دهند، آیا این موضوع صحت داشته است؟
, -برخی نسبت‌هایی مانند «عالم درباری» یا «عالم حکومتی» را به علامه مجلسی می‌دهند، آیا این موضوع صحت داشته است؟, -برخی نسبت‌هایی مانند «عالم درباری» یا «عالم حکومتی» را به علامه مجلسی می‌دهند، آیا این موضوع صحت داشته است؟,– تعابیر زننده‌ای مانند علمای درباری و علمای حکومت گاهی توسط اشخاصی به علمای زمان صفویه نسبت داده شده است ولی اگر بخواهیم پاسخ اجمالی به این موضوع داشته باشیم باید سبک زندگی علمای شیعه در این مقطع تاریخی را مورد بررسی قرار دهیم.
,زندگی علمای این عصر از جمله علامه مجلسی علیرغم ارتباط و نفوذی که در دربار داشتند یک زندگی ساده، بی‌تکلف و بسیار مردمی بوده است. حضور بین توده‌های مردم و رفع و رجوع مسائل مردم ویژگی زندگی علامه مجلسی بوده که با زندگی اشرافی و حکومتی و متمولانه‌ای که به ایشان نسبت داده می‌شود فاصله بسیار زیادی دارد.
,ضمن این که باید متذکر شد حفظ استقلال دستگاه دینی همواره یکی از دغدغه‌های جریان شیعی در ادوار مختلف بعد از رحلت پیامبر بوده است.
,– آیا ارتباطی هم بین علامه مجلسی و دستگاه حکومت آن زمان بوده است؟
, – آیا ارتباطی هم بین علامه مجلسی و دستگاه حکومت آن زمان بوده است؟, – آیا ارتباطی هم بین علامه مجلسی و دستگاه حکومت آن زمان بوده است؟,– صفویه با این عنوان حکومت را در دست گرفت که به دنبال نشر معارف اهل بیت است و می‌بینیم که بعد از به حکومت رسیدن هم تشیع در ایران رسمیت پیدا می‌کند و عملکرد حاکمان صفویه کاملاً در جهت نشر معارف اهل بیت است و ساختاری هم که در حکومت چیده می‌شود ساختاری است که به اندیشمندان شیعی جایگاه قابل توجهی می‌دهد و برای ایشان ارزش قائل است.
,یکی از مناصب دینی عصر صفویه عنوان شیخ الاسلامی است. شیخ الاسلام مهمترین منصب دینی عصر صفویه است که وظیفه‌اش نظارت و اجرای امور دینی مانند وجوهات شرعی، اقامه حدود و اجرای شعائر مذهبی شیعی مانند نمازهای جمعه و جماعات است.
,با بررسی در عصر صفویه می‌بینیم علمای برجسته‌ای این عنوان را داشتند و علامه مجلسی هم این عنوان را داشتند و از این فرصت برای نشر علوم اهل بیت در میان جامعه استفاده می‌کردند.
,انتهای پیام/
]
ارسال دیدگاه