کودکان کار، بی‌پناه‌ترین قربانیان فقر؛

• سه‌شنبه ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ ۱۱:۰۳
• کد خبر : 1844118

• اخبار
• سایر رسانه ها

کودکان کار، کودکانی هستند که به شکل مستمر و مداوم به خدمت گرفته می‌شوند و این مسئله در اکثر موارد آن ها را از رفتن به مدرسه و تجربه دوران کودکی محروم می‌سازد و سلامت روحی و جسمی آنها را به چالش می کشد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ پدیده کار کودک در میان بسیاری از کشورها و سازمان‌ های بین‌المللی فعالیتی استثماری محسوب می شود. سازمان ملل، یونیسف و سایرسازمان بین المللی مرتبط با مسئله کار از همه کشورها خواسته اند با توجه به شرایط و وضعیت کشور خود برای مبارزه با کار کودکان تمهیداتی را در نظر بگیرند.البته پیش از هر نوع تمهید و عملی، علت و ریشه یابی مسئله حیاتی است چرا که با شناخت علل، آثار و پیامد ها و ابعاد مسئله، می‌توان راهکار های مؤثرتری ارائه کرد. نظر به اهمیت مسئله کار کودکان، خبرگزاری مرآت این موضوع را با کارشناسان و مسئولین در این حوزه مطرح کرد.

شیوع پدیده کار کودکان با وقوع انقلاب صنعتی

حمید مستخدمین حسینی، جامعه شناس و رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان مهدیشهر با اشاره به وجود 3 مفهوم اصلی در حوزه آسیب های اجتماعی مبتلا به کودکان، اظهار کرد: در بررسی مسئله و مبارزه با کار کودکان با سه مفهوم اصلی «کار کودکان» و «کودکان کار» و همچنین مفهومی قرین با این دو مفهوم که «کودکان خیابانی» است مواجه هستیم. البته در اکثر مواقع این مفاهیم به اشتباه و در جای یکدیگر استفاده می شوند.

این جامعه شناس ضمن تعریف مفهوم کار کودک، افزود: کودکانی که پایینتر از سن قانونی مصوب مشغول به کاری شوند که آن کار به تحصیل،  شخصیت، اخلاق و جسم آنها آسیب وارد کند که بطور مثال در کشور ما این محدوده سنی شامل ۱۵ تا ۱۸ است.

رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان مهدیشهر با اشاره به شیوع پدیده کودکان کار و کودکان خیابانی به خصوص پس از وقوع انقلاب صنعتی، ابراز کرد: بسیاری از کودکان به دلایل آشکار و پنهان و خرد و کلان دچار خانواده های نابسامان و کژ کارکرد شدند  و این مسئله باعث شد تا کودکان به جای گذران اوقات زندگی به تحصیل و حضور در مدارس، در خیابان به دنبال انجام کارهای متعددی بودند که بعضا با ارزش های اجتماعی هم انطباقی نداشت.

سودجویی صاحبان صنعت؛ علت رواج پدیده کار کودکان

وی ادامه داد: در صورتیکه کودکی، شب ها به خانه خود و نزد خانواده خود برگردند؛ کودکان کار نامیده می شوند اما چنانچه این کودکان محلی برای خواب شبانه نداشته باشند و اصطلاحا شب را در خیابان و یا در محلهایی که مافیای کار کودک تعیین کند بگذرانند؛  تحت عنوان کودک خیابانی دسته بندی می شود.

مستخدمین حسینی با اشاره به نوع کار کودکان بر اساس موقعیت و ویژگی های جغرافیایی و اقتصادی منطق مختلف در طول تاریخ تغییر کرده خاطر نشان کرد: از روزی که بشر متمدن شده و به تأمین نیازهای خود مبادرت ورزیده؛ پدیده کار کودکان نیز هم ظهور و بروز پیدا کرده است اما پس از انقلاب صنعتی و نیاز صاحبان صنعت و سرمایه به نیروی کار ارزان جهت بدست آوردن حداکثر سود، این پدیده رواج زیادی پیدا کرد.

سبک مدرن کار کودکان

این جامعه شناس با بیان تغییر شیوه های کار کودکان، اذعان کرد: امروزه پدیده کار کودکان فقط منحصر به پاک کردن شیشه های ماشین و مشاغلی از این دست نمی شود بلکه پدر و مادری که برای جذب فالوور و درآمد بیشتر، بدون رضایت و آگاهی فرزندش با گرفتن عکس و فیلم از وی و انتشار آن در فضای مجازی کسب درآمد می کند نیز شامل پدیده کار کودکان می شود.

رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان مهدیشهر ادامه تأکید کرد: کودکی که به آسیب کار در فضای مجازی دچار شده، در آینده از لحاظ شخصیتی و اجتماعی مورد هجمه قرار خواهد گرفت و از آنجا که امروزه با وجود فضای مجازی و استفاده گسترده همه افراد و اقشار جامعه از آن؛ در فضایی بی مرز و بی مکان و بی مکان زندگی می کنیم؛ کار کودکان در فضای مجازی و فرهنگ این سبک مدرن از کار کودکان از شهرهای بزرگ و پرجمعیت به سرعت در حال نفوذ به شهرهای کوچک و کم جمعیت است.

فرهنگ فقر؛ تسلسل یک تفکر

وی با اشاره به نظریه اسکار لوئیس در ارتباط با فرهنگ فقر و کار کودکان، عنوان کرد: در خانواده هایی که دچار آسیب های مرتبط با فقر هستند، این نگاه و طرز تفکر تسری و تسلسل پیدا می کند و فرهنگ فقر در نسل های بعدی خانواده باقی می ماند و لذا جهت جلوگیری از وقوع این تسلسل، اقناع و آموزش والدین و همچنین بهبود وضعیت معیشت و اقتصاد جامعه به خصوص قشر محروم در جامعه اهمیت پیدا می کند.

مستخدمین حسینی با تأکید بر لزوم شناخت عوامل و زمینه های ایجاد کار کودکان در هر شهرستان مطابق با خصوصیات و مسائل بومی خاص آن منطقه بیان کرد: برخورد ضربتی با مسئله کار کودکان می تواند منجر به تبدیل کار کودکان روی زمینی به کار کودکان زیر زمینی و مخفی در جامعه شود. در این صورت کم کم مافیا شکل گرفته و مقابله با این معضل مشکل تر خواهد شد.

کار کودکان معلول علت های بسیار

این جامعه شناس افزود: کار کودکان معلول علت های بسیاری است و حتما باید به این مسئله مانند پازلی نگاه کرد که چیدن تمام قطعات در کنار هم منتج به کار کودکان می شود اما مسئله مهم این است که همین معلول یعنی کار کودکان خود می تواند علت بروز بسیاری از آسیب ها و بزه های اجتماعی شود.

رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان مهدیشهر با اشاره به لزوم بررسی منطقه ای و استانی مسئله کار کودکان، گفت: نوع، ماهیت و چیستی کار کودکان و کودکان کار در استان های مختلف، متفاوت است و باید عوامل بروز این پدیده در نقاط مختلف کشور به صورت جداگانه بررسی و آسیب شناسی شود و لذا تمرکز زدایی از قوانین در حوزه و تخصصی شدن قوانین به شکل بومی می تواند گام مؤثری در کنترل این پدیده در کشور داشته باشد.

مسائل اجتماعی و اقتصادی عامل مهم ایجاد پدیده کار کودکان

ابوالفضل منشی زاده روانشناس و مسئول بسیج جامعه پزشکی استان سمنان در خصوص علل پدیده ظهور کار کودکان، گفت: قطعا در موضوعات ومسائل انسانی دلایل مختلفی دخیل هستند و باید تمام این عوامل با هم در بررسی بروز و ظهور مسئله بررسی شود و البته عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند توزیع نا عادلانه منابع، ثروت و فرصت ها در جامعه به عنوان مهمترین عوامل در صدر بررسی این مسئله در نظر گرفته می شوند.

این روانشناس ضمن بیان وجود خلأهای قانونی در فرار کارفرمایان از بیمه کرد کارگران و کارگزاران، عنوان کرد: عدم وجود ساختار کامل و قوانین محکم موجب می شود تا کارفرمایان سودجو جهت گریز از تحت پوشش بیمه قرار ندادن نیروی کار خود، حتی نسبت به بکار گیری کودکان به عنوان نیروی کار ارزان قیمت مبادرت کنند.

لزوم تصحیح نگاه جامعه

مسئول بسیج جامعه پزشکی استان سمنان با تأکید بر تأثیر نگاه و رویکرد جامعه بر کار کودکان، افزود: از طرفی عموم جامعه در صورت وجود شرایط سپردن شغلی مناسب به و فراخور حال یک نوجوان یا جوان در حال تحصیل؛ با فهمیدن این موضوع که فرد پیشنهاد شده یک کودک کار یا خیابانی بوده از سپردن شغل به آن نوجوان خودداری می کنند و همین مسئله راه را برای مقابله با مسئله کار کودکان مشکل تر خواهد کرد.

وی با اشاره به وجود برخی سیاست‌های غلط و نقص قوانین در این زمینه کار کودکان افزود: در حوزه برنامه های مناسب رفاهی برای کودکان کار و خانواده هایشان با فقدان مواجه هستیم.

منشی زاده در ادامه افزود: در حال حاضر بالغ بر ۱۶۰ میلیون کودک کار در سطح دنیا وجود دارند و عوامل خانوادگی، مشکلات فردی و روحی و روانی و مسائل فرهنگی از دیگر موارد مهم در ایجاد مسئله کار کودکان است و وجود اعتیاد، کشمکش و تعارضات خانوادگی عرصه را بر کودک در خانواده تنگ کرده و کودک برای مستقل و جداشدن از خانواده درصدد یافتن شغل برمی آید و همین مسئله بر افزایش جمعیت کودکان کار تآثیر گذار خواهد بود.

فقدان قوانین پیشگیرانه در مسئله بیگاری مجازی از کودکان

این روانشناس با اشاره به پدیده نوظهور کار کودکان در بستر فضای مجازی و آسیب های حاصل از آن، تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر قانونی جهت مقابله و جلوگیری از استفاده از فرزندان در فضای مجازی به منظور کسب فالوور و درآمد، نداریم و لزوم ایجاد و اصلاح قوانین در زمینه شیوه استفاده از فضای مجازی و رسانه های اجتماعی بسیار ضروری به نظر می رسد.

مسئول بسیج جامعه پزشکی استان سمنان با اشاره به مسئله طرح واره‌ها در شکل گیری مسائلی چون کار کودکان، گفت: زمانی که یک پدر تفکریی تحت این عنوان دارد که فرزندش باید از کودکی کار کند تا شخصیت محکم و مستقلی پیدا کند. این تفکر که عموماً به شکل ناخواسته از کودکی در ذهن فرد توسط والدینش قرار گرفته؛ ناخودآگاه و سلسله وار به فرزندان منتقل خواهد شد.

وی در ادامه عنوان کرد: با توجه به لزوم وجود قوانین تخصصی و متناسب با شرایط هر استان و شهرستان در حوزه مبارزه با کار کودکان، و از طرفی احتمال ایجاد بی نظمی و بی برنامگی در اثر وجود قوانین متعدد در کشور در صورت تخصصی شدن قوانین، به نظر می‌رسد اگر سیاست‌گذاری در زمینه به شکل منطقه ای اتفاق بیفتد؛ هم قوانین تقریباً بومی و تخصصی می شوند و هم از عدم وجود برنامه جامع و واحد در قوانین جامع کشور در این حوزه تا حدودی جلوگیری می‌شود.

مهاجرت اتباع خارجی علت اصلی پدیده کار کودکان در شرق کشور

ساره امیرجان، روانشناس و معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان سمنان با اشاره به مسئله کار کودکان در کشور، تصریح کرد: در بررسی این موضوع در ایران بیشتر با مشکل کودکان کار و کودکان خیابانی  مواجه هستیم. کودکانی که به جای درس خواندن و برخواردار بودن از امکانات رشدی خود؛ بنا به دلایل مختلف مجبورند تا ساعت های زندگی خود را در کارگاه ها، خیابان و جایی که زمینه اشتغال برای آنان فراهم می شود؛ بگذرانند.

این روانشناس با بیان اینکه علل بروز مسئله کار کودکان در هر منطقه و استانی در کشور متفاوت است، بیان کرد: به طور مثال در استان های شرقی و به خصوص استان سمنان که با توجه به اینکه دومین استان اتباع پذیر کشور به نسبت جمعیتش است؛ مسئله مهاجرت اتباع خارجی علت اصلی پدیده کار کودکان و کودکان کار به شمار می رود و روند فزاینده تعداد کودکان کار در استان سمنان با این مسئله مرتبط است و البته زمینه اصلی بروز این پدیده ریشه در فقر اقتصادی، آموزشی و فرهنگی دارد.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان سمنان با تأکید بر این که آمار واقعی و دقیقی از کودکان کار وجود ندارد، گفت: آنچه در استان سمنان صرفاً مشاهده می شود و نه بر اساس آمار حقیقی؛ بالغ بر 75 درصد جمعیت کودکان کار را اتباع تشکیل می دهند اما به هر صورت به ان که این کودکان در فضاهایی به کار گرفته می شوند که امکان مشاهده و رسیدگی وجود ندارد، نمی توان آمار دقیق و قطعی از این پدیده ارائه داد.

وی در ادامه عنوان کرد: کارگاه های کوچک و مشاغل خدماتی کودکان زیر ۱۵ سال را به کار گمارده و متأسفانه شاهد جابجایی بسته های سنگین و انجام کارهای سخت دیگر توسط کودکان برای این کارگاه ها هستیم و این مسئله می توانند علتی چون ارزان بودن نیروی کاری که کودک است و یا ناشی از غفلت و دلسوزی کارفرما و گریز از قانون توسط کارفرما باشد.

برخورد ضربتی مؤثر نیست

امیرجان افزود: باید توجه کرد که بسیاری از کودکان کار دارای خانواده هستند و کودک بر اساس خرده فرهنگ هایی که در خانواده اش وجود دارد به کار کردن روی می آورد و فرهنگ موجود در خانواده، مسائل مالی و اقتصادی خانواده و گاهاً نبود سرپرست و یا بد سرپرستی کودک، فرزند خانواده به انجام کار وادار می شود و لذا برخوردهای ضربتی برای جمع آوری این کودکان از سطح شهر راه حل مناسب و مؤثری برای مقابله با این مسئله نیست.

این روانشناس با اشاره به کمتر شدن صحنه های ظاهری کار کودکان در جامعه، افزود: در گذشته گاهاً برخوردهای ضربتی برای جمع آوری کودکان کار از سطح شهر صورت می گرفت اما در حال حاضر کودکان بسیار کمتر از گذشته در خیابان ها و سطح شهر حضور دارند و این مسئله باعث شده تا بهزیستی سیاست کاری خود را در قبال این کودکان تغییر دهد.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان سمنان ضمن تشریح اقدامات صورت گرفته و در حال اجرا در سازمان بهزیستی در جهت مقابله یا پدیده کار کودکان، اظهار کرد: در حال حاضر سازمان بهزیستی با همکاری یازده دستگاه دیگر و همچنین انجمن ها و مؤسساتی که تحت نظارت بهزیستی اقدام به شناسایی جذب کودکان کار کرده است.

وی در ادامه بیان کرد: کارگروه اجتماعی در استانداری ها بر شیوه عمل این دستگاه ها که با محوریت بهزیستی به مسئله کار کودکان رسیدگی می کنند؛ نظارت می کند و هرکدام از دستگاه ها وظیفه مشخصی در حوزه های مختلف مانند بیمه، نگهداری موقت کودکان بد سرپرست و بی سرپرست در سازمان بهزیستی و مهارت آموزی و اشتغال دارند.

امیرجان همچنین ادامه داد: در مواردی که پس از اسکان و نگهداری موقت کودک، عدم صلاحیت خانواده در نگهداری از کودک محرز شود؛ کودک به مراکز شبه خانواده سپرده می شود و اقدامات تخصصی مددکاری، روانشناسی و پزشکی دریافت می کند.

توانمندسازی کودک و خانواده کلید حل مسئله کار کودکان

این روانشناس با اشاره به رویکرد اخیر سازمان بهزیستی در توانمند سازی خانواده محور در مسئله کار کودکان، ابراز کرد: در حال حاضر سازمان بهزیستی  به جای جمع آوری کودکان کار و به نوعی پاک کردن صورت مسئله، با استفاده از مراکز مردم نهاد آموزشی حمایتی روزانه کودک و خانواده به جذب کودکان کار از پاتوق ها و محل هایی که کودکان کار حضور دارند، اقدام می‌کنند.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان سمنان در ادامه افزود: پس از جذب کودک و تشکیل پرونده در این مراکز مردمی تحت نظارت بهزیستی، مددکاری اجتماعی و مشاوره های روانشناسی برای خانواده و کودک صورت می گیرد و در نهایت توانمند سازی کودک و خانواده به صورت افزایش فرصت‌ها و تأمین امکانات مورد نیاز رشد و پرورش کودک، امکان دسترسی به منابع و فرصت ها و در نهایت انتخاب فرصت های مورد نیاز به صورت عملیاتی اتفاق خواهد افتاد.

وی با اشاره به عدم وجود قوانین و دستورالعمل های لازم و مشخص در زمینه کودکان کاری که اتباع خارجی هستند و عموما فاقدهویت، گذرنامه معتبر و یا کارت آمایش هستند، تصریح کرد: حلقه فقوده در ساماندهی کودکان کاری که از اتباع هستند عدم وجود ساختار و دستور العمل در این حوزه است که در این چرخه در نظر گرفته شده، برنامه ای برای اتباع فاقد اسناد هویتی معتبر یا کارت آمایش وجود ندارد و لذا دستگاه های همکار مانند فنی و حرفه ای و بیمه از ارائه خدمات به این قشر معذور می شوند.

در استان های کم جمعیت با پدیده مافیای کار کودک مواجه نیستیم

فاطمه صفایی معاون آسیب های اجتماعی دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان و جامعه شناس با اشاره به باز ماندن کودکان کار از تحصیل و تفریح و بدن در کنار خانواده، بیان کرد: این کودکان بنا به عللی چون اقتصادی، فرهنگی، عدم وجود سرپرست و بدسرپرست بودن و مهاجرت مجبور به محرومیت تحصیل شده و به کار مشغول می شوند.

معاون آسیب های اجتماعی دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان با بیان این که در شهرستان های کوچک و کم جعیت نمود ظاهری کودکان کار کمتر است، افزود: در استان های مهاجر پذیر بخش عظیمی از جمعیت کودکان کار را اتباع خارجی و افراد مجهول الهویه تشکیل می دهند.

این جامعه شناس ضمن بیان اینکه در شهرستانهای کم جمعیت عموماً کودکان کار درگیر مشاغل خرده همچون باربری، پادویی، واکس زدن، پاک کردن شیشه های اتومبیل ها و مشاغل فصلی و ... هستند عنوان کرد: نوع مشاغل کودکان در این پدیده در استان های کم جمعیت، مانند استان ها و شهرستان های پرجمعیت و بزرگ درگیر مواردی همچون مافیا و تکدی گری های سازمان یافته نیست.

وی با اشاره به اینکه پدیده کار کودکان قابل حذف نیست، بیان کرد: در شرایط موجود در جهان و کشورمان مانند مسائل اقتصادی، پدیده کار کودکان رو به فزایش است و عملا به نظر نمی رسد بتوان این پدیده را حذف کرد و لذا جهت ساماندهی این مسئله و جلوگیری از افزایش چشمگیر این معضل باید به توانمند سازی و اطلاع رسانی اقدام کرد.

لزوم عزم همه دستگاه ها در حل معضل کار کودکان

صفایی با تأکید بر این که مقابله با پدیده کار کودکان صرفاً وظیفه سازمان بهزیستی نیست، تصریح کرد: همه دستگاه های مرتبط در این حوزه باید همکاری مؤثر داشته باشند و از شهرداری ها، نیروی انتظامی، ادارات کل کار تعاون و رفاه اجتماعی، دادگستری و سایر دستگاه‌های ذیربط باید در ساماندهی این مسئله کمک کنند و ضمناً استفاده از ظرفیت NGO ها می‌تواند در پیشگیری و مقابله با این مسئله بسیار مؤثر باشد.

معاون آسیب های اجتماعی دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان در ادامه افزود: باتوجه به عدم وجود دستور العمل مشخص در مورد کودکان کار مجهول الهویه و فاقد اسناد معتبر در آیین نامه ساماندهی کودکان که در سال ۸۴ تدوین شده است، مکاتباتی توسط اداره کل اتباع استان جهت کسب تکلیف صورت گرفته است.

معصومه خداوردیان

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #