صبح قزوین: انگیزه شما از پذیرش مسئولیت دهیاری چه بود؟
باقری: همیشه دوست داشتم این توان را داشته باشم که کمی بیش از توانایی شخصی-فردی خود بتوانم برای روستا منشا اثر باشم. به طور مثال همیشه ذهنم درگیر مساله از بین رفتن بافت قدیمی روستاها بود و جلوی چشمانم بافت قدیمی روستای خودمان هر ساله بیشتر تخریب میشد.
همین امر موجب شد تا حتی به فکر کار بزرگتری باشم و ایده «بوم دهکده گردشگری» را مطرح کردم؛ که هماکنون در مراحل مقدماتی است و در نخستین استارتاپ ویکندی که دفتر امور روستایی برگزار کرد نیز به عنوان ایده برتر انتخاب شد.
صبح قزوین: روستای خود را به طور اجمالی معرفی کنید.
باقری: روستای زناسوج یکی از روستاهای منطقه الموت است که با فاصله کمتر از ۴۰ کیلومتر، نزدیکترین روستای الموت به قزوین است. روستای زناسوج با توجه به موقعیت جغرافیایی، دارای آبوهوایی بسیار مطبوع است و قرار گرفتن روستا در ارتفاع بیش از ۲ هزار متر موجب شده تا هوای تابستانی را در این روستا بهاری تجربه کنیم.
صبح قزوین: یک دهیار چه وظایف و مسئولیتهایی را برعهده دارد؟
باقری: دهیار به عنوان مدیر روستا وظایف متعددی بر عهده دارد که اداره و حفظ توسعه پایدار روستا بر عهده او است.
صبح قزوین: چه سالی به عنوان دهیار نمونه انتخاب شدید؟
باقری: سال ۹۶ از طرف استانداری به دلیل ارائه طرح اقتصادی به منظور درآمد پایدار دهیاری، به عنوان دهیار نمونه معرفی شدم.
صبح قزوین: منابع درآمدی دهیاریها چیست؟
باقری: هماکنون تنها منبع درآمد دهیاری سهم سرانه اعتبارات روستایی از قانون مالیات بر ارزش افزوده و عوارض صدور پروانه ساختمان است؛ اما در آینده نزدیک با اجرای طرح اقتصادی با سودآوری برای دهیاری به خودکفایی خواهیم رسید.
صبح قزوین: آیا ادارات با دهیاریها همکاری و تعامل مناسبی داشته و نسبت به مشکلات و دغدغههای روستاییان توجه ویژهای دارند؟
باقری: متاسفانه در نظام سیاسی اداری کشور ما وظیفه رسیدگی به امور روستاها بر عهده یک دستگاه خاص نیست و این مساله، امر توسعه روستاها را از نظری اداری-ساختاری نیز کمی پیچیده کرده است.
معمولا برای فعالیتها و اقدامات مربوط به روستا و روستاییان، گذر ما دهیاران به اکثر دستگاهها افتاده است و در این میان برخی که تفکر بهتری دارند، نگاه بهتری نسبت به مسائل داشتند.
از سوی دیگر بودند و هستند دستگاههایی که برخلاف وظایف قانونی از نظر تفکری و عقیدهای، اهمیت روستاها به اندازه یک عکس برای گزارش عملکرد است!
صبح قزوین: چه عواملی موجب دلگرمی بیشتر شما برای ادامه کار و تلاش میشود؟
باقری: به نظر من امید، یکی از بزرگترین سرمایهها برای انجام چنین فعالیتهایی است و برای من هم به عنوان یک دهیار که با تمامی فراز و نشیبهای یک روستا آشنا هستم «امید به آینده بهتر روستا» به عنوان یک کانون اجتماعی که میتواند منشا اثرات اجتماعی بسیاری باشد یکی از چندین عامل دلگرمی است، بماند که برخی اقدامات مسئولین ضربات سنگینی به این امیدواریها میزند.
صبح قزوین: به نظر شما مهمترین مشکلات روستا و روستاییان چیست؟
باقری: شاید برخلاف دیگران نخواهم از مشکلات عامهای که همه اشاره میکنند، صحبت کنم. مشکل بزرگی که ما در مسیر توسعه روستایی با آن مواجه هستیم نگرشهای نامتجانس با فرایند توسعه روستایی و حتی توسعه پایدار روستایی و همچنین تفکر، ذهنیتها و دانش ناقص و تاریخ گذشته است.
خیلی از مدیران و تصمیم سازان موضوع توسعه روستایی ممکن است آخرین مقالهای که در این زمینه مطالعه کرده باشند مربوط به دهه ۸۰ یا ۹۰ میلادی باشد؛ در صورتی که چنین مسالهای که ارتباط مستقیمی با اجتماع و مردم دارد هر روز نیازمند بهروز شدن و مسلح شدن به تجارب جدید را دنیا دارد.
مشکل دیگری که مسیر جلب مشارکت جوامع روستایی برای پیشبرد اهداف توسعه را دشوار کرده است، بی اعتمادی میان دولت و مردم است که به نظرم یکی از کارهای اصلی یک دهیار، برچیدن همین دیوار بی اعتمادی است.
بی اعتمادی میان دولت و مردم خصوصا روستاییان جلوی مشارکت روستاییان برای فعالیت را میگیرد و از طرفی اقدامات و تصمیمات غلط گذشته در راستای توزیع بیضابطه پول بین مردم بدون هرگونه آموزش و توانمندسازی، رویکرد گدا محوری را تقویت کرده و باعث شده تا مردم فقط و فقط منتظرانجام هر کاری از سوی غیر خود باشند. این آسیب جدی برای کشور است و به نظرم در ارکان و ردههای بالای نظام باید تدابیری برای مدیریت آن اندیشیده شود.
صبح قزوین: راهکار رفع این مشکلات چیست؟
باقری: حل مشکلاتی که ذکر شد، نیازمند یک تفکر سیستمی است. روستاها بخش بسیار مهم اجتماع و اقتصاد کشور هستند که هرگونه تغییر ساختاری در آنها میتواند آسیب جدی به کشور و حتی امنیت ملی وارد کند.
وقتی میگوییم روستا کانون تولید و کارآفرینی است یعنی میتواند منبع آرامش اقتصادی در یک جامعه باشد. حال آنکه علیرغم این تعریف امروزه شاهد هستیم که میزان مهاجرت از روستاها به شهر در سه دهه گذشته به حدی رسیده که میزان جمعیت روستایی و شهری نسبت به گذشته برعکس شده و به طبع آن آسیبهای اجتماعی جدی همچون حاشیه نشینی در جامعه ایجاد شده است.
ما باید دیوار بی اعتمادی بین مردم و دولت یا حاکمیت را با اقدامات زودبازده از بین ببریم و این اتفاق حاصل تفکری نو و مسلح به دانش روز است. تدوین برنامههای راهبردی با مشارکت تمامی ذینفعان اصلی از دیگر اقداماتی است که میتواند به حل این سلسله مشکلات کمک کند. تا زمانی که برنامه توسعه برای یک روستا پشت درهای بسته و بدون مشارکت ذینفعان طراحی میشود، نمیتواند تاثیری در زندگی ذی نفعان داشته باشد. جلب مشارکت و توانمندسازی جوامع روستایی به منظور کاهش وابستگی آنها از اقتصاد دولتی، از دیگر اقدامات مهم برای حل این بحرانهاست.
صبح قزوین: مردم چگونه میتوانند با شما ارتباط برقرار کرده و برنامه ها و کارهای شما را نقد و یا مورد حمایت قرار دهند؟
باقری: در جوامع روستایی خصوصا روستاهای کوچک، ارتباطات براساس ساختار خویشاوندی شکل گرفتهاند و در چنین جوامعی مشکلی برای برقراری ارتباط وجود ندارد؛ اما باید توجه داشت که پایداری این ساختار از بین نرود، زیرا در چنین جامعهای یک اقدام کوچک میتواند زمینه را برای تفرقه فراهم سازد و فضا را برای فعالیت دشوار کند.
صبح قزوین: مهمترین اقداماتی که تاکنون انجام دادید چه بوده و اکنون چه طرحهایی در دست اقدام دارید؟
باقری: اقدامات عمرانی، اقدامات معمول در همه روستاهاست که انجام میشود. اما با برنامههای بلند مدت و پایدار در روستا، به دنبال ایجاد یک کارگاه عرقیات گیاهی در روستا با هدف ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار و همچنین بردن دهیاری روستا به سمت خودکفایی هستیم.
برنامه دیگری که به دنبال تحقق آن در روستا هستیم، ایجاد یک بوم دهکده گردشگری Ecovillageهستیم که تاکنون در کشور با چنین طرح و برنامهای ایجاد نشده است. مهمترین اقدام در روستا ایجاد یک تشکل مشورتی-اجرایی به نام انجمن توسعه یاران زناسوج با مشارکت جوانان و تحصیلکردههای روستا و حتی مشاورین خارج از روستا است.
استفاده از تسهیلگران مشاوران فعال در زمینه توانمندسازی و توسعه روستایی که در نقاط مختلف کشور فعالیت داشتهاند، به منظور تدوین برنامه راهبردی پنج ساله توسعه روستا در راستای اهداف و سیاستهای برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، یکی دیگر از فعالیتها در روستا است.
صبح قزوین: نظر مردم روستا در مورد اینکه یک بانو دهیار آنهاست چیست؟
باقری: معمولا فعالیت برای بانوان در جامعه ما کمی دشوار است؛ اما در روستاها با توجه به شناختها معمولا فضای کار برای بانوان خیلی خوب است. از نظر ایجاد مشکل، به هر حال ما در جامعهای زندگی میکنیم که گرایش به مردسالاری دارد و از سویی به بانوان کمتر اعتماد شده است. بله، مسیر من نیز، به عنوان یک جنس مخالف اکثریت در سیستم دولتی محلی-منطقه ای، بدون مشکل نبوده است. اما همیشه سعی داشتهام از سد این قبیل مشکلات عبور کنم و حتی چنین مشکلاتی را به عنوان مانع برای پیشبرد اهدافم نشناسم.
چه بسا جلسات فراوانی که من به تنهایی به عنوان یک دهیار زن حضور داشتهام به طور مثال سال گذشته نیز به مناسبت روز روستا و از میان تمام دهیاران کشور، در حضور مدیران ارشد کشوری از جمله معاون اول ریاست جمهوری در سالن اجلاس سران به معرفی برخی مشکلات و سیاستهای مربوط به توسعه روستایی پرداختم.
صبح قزوین: برای اینکه زمینه مهاجرت روستاییان را به شهر کاهش دهید و از سوی دیگر زمینه بازگشت مردم را به روستا فراهم کنید چه اقداماتی تا به امروز انجام دادید؟
باقری: مهاجرت، یکی از آسیبهای جدی است که روستاها را در سه دهه اخیر تحت تاثیر جدی قرار داده است. جذابیتهای کاذب شهری و عدم توجه به بنیانهای روستایی از سوی تصمیم سازان زمینه بی اعتمادی مردم به دولت را فراهم کرده و در نهایت روستاگریزی را رقم زده است. این اتفاق شاید در نگاه اول اثراتش متحمل روستاها شود اما با کمی تامل میتوان دریافت که با مهاجرت هر خانوار روستایی به شهر، احتمال پیدا کردن یک محصول ارگانیک برای یک فرد شهرنشین به مراتب پایین تر میرود. روستاها تبدیل به خانه دوم افراد شدهاند و سکونت در روستا موقت و برای خوش نشینی است. ایجاد و تقویت انگیزه مهاجرت معکوس از طریق ارزشگذاری اقتصادی عناصر موجود در روستا، اولین اقدام ما برای رقم خوردن این اتفاق مبارک بوده است. تدوین طرح بوم دهکده گردشگری با استفاده از ظرفیت بافت قدیمی روستا و با مشارکت حداکثری مردم و تسهیل روند جذب گردشگران با تاکید بر گردشگران خارجی به منظور ایجاد یک چرخه اقتصادی از گزینههای دیگر و در حال انجام در روستا است. رفع کردن مشکلات ریز دیگری مثل تامین آب شرب بهداشتی، حل مشکل پسماند، بهبود وضعیت راه دسترسی از دیگر اقداماتی بوده که برای آغاز مهاجرت معکوس در روستا انجام شده است.
ارسال دیدگاه