برای داشتن کودکانی خلاق که بتوان آینده را به آنان سپرد همکاری و تعامل مثلث فرهنگی یعنی والدین، آموزش و پرورش و کتابخانه امری لازم و اجتناب ناپذیر است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بلاغ، یکی از راههای شکوفایی و یا تقویت تفکر خلاق ایجاد عادت به خواندن و مطالعه در افراد جامعه به خصوص کودکان به عنوان سکانداران آیندۀ کشور است، در این بین والدینی که برای کودکشان کتاب می خوانند، به رشد مهارتهای شنوایی و پرورش بینش در آنها کمک میکنند.
رهبر معظم انقلاب میفرمایند: جامعه مطلوب اسلام، جامعهای است که در آن، گنجینههای فکر و ذهن انسانها – که گرانبهاترین ثروت ملی هر جامعهای است- استخراج و به کار گرفته شود.
این استخراج جز از طریق عادت به خواندن و مطالعه در افراد جامعه به کار گرفته نمیشود.
*خلاقیت
خلاقیت یکی از جنبههای اصلی تفکر یا اندیشیدن است که با به کارگیری تواناییهای ذهنی باعث ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید میشود. تعریف دیگری از خلاقیت، توانائی حل مسائل است که فرد قبلا حل آنها را نیاموخته است. لزوماً نیازی نیست یک فرد خلاق حتماً نابغه یا خیلی باهوش باشد؛ خلاقیت یک ویژگی و توانمندی است و افرادی با بهرۀ هوشی معمولی هم میتوانند خلاق باشند.
خلاقیت ژن ندارد، چیزی است که با تفکر و تمرین در افراد رشد می کند. البته، مثل هر موضوع دیگری، لازم است فرد زمینۀ آن را داشته باشد؛ اما شکوفایی و پرورش آن تا حدود زیادی به عوامل مختلف مانند محیط اجتماعی، خانواده، مدرسه و ...وابسته است.
برای داشتن جامعهای خلاق باید این استعداد را در کودکان پرورش دهیم. ترس از انتقاد و شکست و در نتیجه عدم اعتماد به نفس مانع خلاقیت است.
*ویژگی کودکان خلاق
کودکان خلاق اغلب با آب و تاب حرف میزنند و در گفتار خود جسارت زیادی دارند و از اشتباه کردن نمیترسند و اهل ریسک و خطر کردن نیز هستند.
ذکر جزییات یک ماجرا و به تفضیل سخن گفتن میتواند نشانه قدرت خیال و تصور زیاد باشد.این کودکان برای مسائل راهحلها و پاسخهای متفاوتی دارند.
کودک خلاق در گوش دادن، مشاهده کردن یا انجام دادن کاری با دقت و توجه زیاد عمل میکند و شور و نشاط و فعالیتهای جسمانی زیادی دارد و همچنین در صحبتهای خود از مقایسه زیاد استفاده میکند.
عادت به وارسی منابع مختلف دارد و همیشه در کاری که انجام میدهد غرق میشود و با دقت به اشیا و پیرامون خود مینگرد و به راحتی از هر چیزی نمیگذرد.
کودکان خلاق اشتیاق زیادی دارند تا در مورد کشفیات خود با دیگران صحبت کنند و در این راه از ابراز عقاید و مفاهیم جدید لذت مىبرند.کنجکاوی زیادی برای سردرآوردن از امور دارند و برای رسیدن به هدفش از تمام اشیاء و اسباب بازیهایشان استفاده میکنند و توانایی ابداع بازیهای جدید و تغییر در بازیها را دارند و همیشه در پى راه حلهاى غیر معمول هستند. کودکان خلاق علاقه زیادی به نقاشی و ترسیم افکار و ایدههایشان دارند و اکثرا هم برای نقاشیهای خود توضیح میدهند که در نقاشی چه کشیدهاند و همچنین قوه تخیل بسیار خوبی دارند؛ سئوالات عجیبی طرح میکنند و به چیستان و معماها و یافتن پاسخ آنها علاقه دارند.این کودکان به تجربه کردن و آزمایش علاقه فراوانی دارد و قادرند بارها و بارها مواد مختلف را با هم مخلوط کنند تا رنگها یا جنسها و یا بوهای جدید و متنوعی بدست آورند. کودکان خلاق پشتکار ومداومت دارند وسختکوش هستند. حس استقلال طلبی دارند و اکثرا مستقل عمل میکنند.
*کتابخوانی و خلاقیت
کتاب خواندن والدین حتی باعث رشد و تکامل ذهنی و رفتاری کودکان میشود.کتابها بخش مهمی از رشد کودکان هستند زیرا به آنها کمک میکند کلمات جدیدی را یادگرفته و خواندن را به آنها میآموزد. شما با خواندن کتاب برای فرزند خود میتوانید تخیل و تصورپردازیهای ذهنی او را پرورش دهید. به والدین توصیه میشود که داستانهایی برای کودک انتخاب کنید و با تغییراتی که در آنها ایجاد میکنید منتظر پاسخ و واکنش کودک بمانید.توجه کنید این تغییرات متناسب با سطح سنی کودک باشد و بیان کننده مسائل غیرعادی و غیرطبیعی باشد برای این منظور بهتر است کتابهایی انتخاب کنید که بزرگ هستند و تصاویر رنگی بسیاری در خود دارند. نوشتههای کتاب برای کودکان دو تا سه ساله اهمیتی ندارد و همه حواس آنها به تصاویر کتاب است. هنگام خواندن کتاب یک طرح کلی در ذهن خود برای موضوع داستان در نظر بگیرید و با صداهای متفاوت برای شخصیتهای مختلف، داستان را برای فرزند خود بخوانید.
کتاب و کتابخوانی روشی است که با آن می توانید ذهن کودکتان را تا آن سوی دنیای پریان و دیوها ببرید. این روش بسیار موثر باعث میشود تا فرزندتان تخیلات قوی تری داشته باشد و در مواقع نیاز، از خود خلاقیت بروز دهد چرا که ذهن او باز شده و میتواند تمام جوانب را به خوبی درک کند، پس معجزه ی کتاب را فراموش نکنید.
*نقش کتابخانه در پرورش خلاقیت در کودکان
عادت به مطالعه از سنین کودکی باید آموزش داده شود تا در بزرگسالی به صورت یک رفتار جلوه گر شود. کتابخانههای عمومی کشور، به عنوان یکی از مراکز و نهادهای مهم فرهنگی، این مسئولیت را به عهده دارند تا با ایجاد امکانات فنی و تجهیزات لازم، اعم از کتاب و فضای مناسب، موجبات اقبال عمومی افراد جامعه را به سوی کتاب و کتابخوانی فراهم آورند.
در دنیای مدرن و عصر فرا صنعتی تنها نمیتوان به خلاق شدن اندیشید. بلکه باید به پرورش افراد خلاقی فکر کرد که از دانش و اطلاعات روز آگاهی داشته باشند و از مرز دانش و فن آوری زمان پیشی بگیرند. در این رابطه، اگر ما با افرادی سرو کار داریم که امر آموزش آنها بر عهده ماست، باید به این اصل فکر کنیم که رمز موفقیت در همه زمینه های علمی، صنعتی و هنری در گرو تسلط بر دانش و اطلاعات است. بنابراین باید آنها را به سوی کسب اطلاعات جدید هدایت کنیم. ما وظیفه داریم هم آنها را به مطالعه ترغیب کنیم هم اطلاعات جدید را به محل تلاش و آموزش آنها ببریم و بر دانش و آگاهی یاد گیرندگانمان بیافزایم. مطالعات جدید دانشمندان نشان میدهد تا جایی که میتوانید برای کودکان با صدای بلند کتاب بخوانید این کار به کودکان کمک می کند تا قدرت ذهنی و خلاقیت آنها پرورش یابد.
برای انتخاب کتاب مناسب برای کودکان، منابعی را انتخاب کنید که حتما در گذشته آن را خوانده و محتوای آن را پسندیده باشید و احتمال میدهید برای کودک جالب توجه است و از خواندن آن لذت میبرد و اطلاعات عمومیمناسبی را در باره جهان اطراف به کودک میدهد، به کودک کمک میکند تا احساس کند که تواناییهایی دارد که تاکنون به آنها توجه نکرده است و در سایه تلاش و کوشش میتواند آنها را بهدست آورد.کتابی مفید است که با تحریک حس کنجکاوی، کودک را به سوال کردن بیشتر تشویق میکند.
*نقش آموزش وپرورش در رشد خلاقیت کودکان
در میان سازمانها، رسالت آموزش و پرورش در زمینه سازگاری و تطابق، حساستر و حیاتیتر از سایر سازمانها است. زیرا وظیفه عمده زمینهسازی و ایجاد تغییر و تحول در جامعه را بر عهده دارد و به همین منظور توجه به مساله خلاقیت در سازمانهای آموزشی، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
نظام آموزشی ما برای پرورش خلاقیت کودکان و نوجوانان نیازمند تحول اساسی است و معلمان از عناصر کلیدی این نظام هستند.معلم به عنوان یکی از مهمترین اجزای تشکیل دهنده یک سازمان آموزشی، عامل اساسی در تقویت یا تضعیف قوای خلاق دانش آموزان است و می توانند به دانش آموزان یاد دهند تا از اندیشه های یک بعدی و یک جانبه دست بردارند و چند بعدی و غیر محافظه کارانه فکر کنند.
آموزگاران می توانند برای ایجاد سؤالات تازه در ذهن کودکان و دانش آموزان، او را راهنمایی کنند . آموزش باید طوری باشد که او را به طرف پرسشهای تازه هدایت کند. معلم باید هنگام جواب دادن به سؤالات کودک، او را به سمت مهارتهای جدید سوق دهد و از به کار بردن کلماتی مانند بله، خیر، هرگز و امثال آن دوری کند. این نوع جوابها نمیتواند ارتباط کاملی بین سؤالات کودک و معلومات قبلی او برقرار کند.
با پاسخهای صحیح و مناسب به پرسشهای کودک پرورش حس کنجکاوی را در او پرورش دهیم. سئوال، در واقع انعکاس از ذهن تشنهای است که میخواهد با دریافت جواب از فردی که بهتر از او میداند خود را سیراب کند، اگر چه احتیاج، باید فوراً برآورده شود اما کمی مکث بین سؤال و جواب، غالباً میتواند افکار و ایدهای مفید جهت مباحثه و گفتگو به بار آورد.
سوق دادن دانش آموزان به سوی کتابخانه برای فعالیتهای غیردرسی نیز میتواند در این زمینه یاری رسان باشد. معلمان به خصوص معلمان پرورشی میتوانند علاوه بر فعالیتهای درسی با تکالیف پژوهشی و جستجو از طریق کتاب و منابع کتابخانه ای، دانش آموزان را با محیط کتابخانه آشنا کنند.
برای یافتن پژوهش و مراجعه به قفسه کتابها در کتابخانه دانش آموزان علاوه بر موضوع مورد پژوهش خود با موضوعات مرتبط نیز آشنایی پیدا میکنند. در این بین هم کتابها را لمس کرده و علاقه به خواندن آنها پیدا میکنند و موضوعات مختلف دانش را مورد وارسی قرار میدهند و هم میتوانند با دنیای عظیم کتابخانه آشنایی پیدا کنند.
کتابخانه نیز باید محیط را برای کودکان و دانش آموزان آماده نماید. وجود منابعی به روز که باعث پرورش خلاقیت در آنها میشود و با توجه به سن و سلیقه کودکان مانند کتابهایی که باعث ایجاد پرسش میشود و یا منابعی با موضوعاتی مانند تخیل، داستانی، علوم کاربردی و... نقشی مهم در پرورش خلاقیت و تربیت دانشمندان خلاق برای آینده ایفا میکند.
*تعامل مثلث فرهنگی والدین، آموزش و پرورش و کتابخانه
برای داشتن کودکانی خلاق که بتوان آینده را به آنان سپرد همکاری و تعامل مثلث فرهنگی یعنی والدین، آموزش و پرورش و کتابخانه امری لازم و اجتناب ناپذیر است. اگر میخواهیم کشوری پویا و آباد داشته باشیم که حتماً خواسته همۀ جوامع و ملتهاست باید بدانیم که این آبادانی از مسیر آگاهی و دانایی می گذرد. انتخاب هدفمند و کارشناسیشدۀ منابع آگاهی بخش به کودکان به عنوان سکانداران آیندۀ کشور، با درایت و علاقه اندیشیدن نهادهای دخیل در این امر، امکانپذیر است.
والدین باید بدانند کودکانشان چه می خواهند و استعدادهایشان را درک کنند، آموزش و پرورش با تفکر آموزشی مناسب، میتواند از نونهالان و نوجوانان خام، افرادی کتابخوان و اهل مطالعه و تحقیق بسازد و کتابخانههای عمومی با ایجاد روشهای نوین و بروز بودن منابع، زمینه ساز گسترش فرهنگ کتابخوانی و مطالعه میشوند.
باید بپذیریم که منابع آگاهی بخش و دانایی آفرین در روزگار ما از مرز کتاب عبور کرده و رسانه های فراوانی پای در این راه گذاشتهاند. چه بهتر که متولیان امر، خود را در حصار کتاب به عنوان تنها منبع علم و دانش محصور نکنند و با درک شرایط روز، انتخابهای مناسبی را بر سر راه علاقمندان و تشنگان فراگیری دانش قرار دهند.
یادداشت از حمیده رستمی سرخی
,انتهای پیام/
]
ارسال دیدگاه