• یک‌شنبه ۰۳ اسفند ۱۳۹۳ ۱۶:۳۳
• کد خبر : 248771

• اخبار
• سایر رسانه ها

دوتار یکی از سازهای موسیقی ایرانی و همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، دارای دو سیم (تار) است که پیشینه‌ای چند هزار ساله در خراسان دارد و می‌توان آن را مادر تنبور و سه‌تار محسوب کرد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا:پایگاه خبری تحلیلی بجنا، امروزه حوزه‌های نواختن دوتاردر شمال خراسان عبارتند از  بجنورد، اسفراین، شیروان، درگز و قوچان و جنوب و شرق خراسان در شهرهای تایباد‍، بیرجند، قائنات، تربت جام، کاشمر، باخرز، خواف و سرخس و نواحی ترکمن‌نشین شمال شرق از جمله استان گلستان و بخش علی آباد کتول همچنین برخی مناطق استان مازندران . این ساز در نواحی مختلف، با اندکی تغییر در شکل و نحوه نوازندگی دیده می‌شود .

اما نغمه و ساز هزاران ساله ،دوتارسازان و دوتارنوازان در خطه خراسان شمالی تباری بلندبالا و پیشینه ای بس دراز دارند؛ پیشینه ای به قدمت سکونت قومیت های کنونی در این دیار که به امتزاج فرهنگی آنان هم انجامیده است تا جایی که دیگر نمی توان سازی همانند دوتار را به یک قوم خاص منحصر دانست.

انواع دوتار در محدوده مرزهای جغرافیایی ایران به «دوتار خراسان» با دو گونه شمال و جنوب، «دوتار ترکمن» و «دوتار مازندران» تقسیم می شود.

دوتار دارای کاسه‌ای گلابی‌شکل و دسته‌ای نسبتاً دراز و دو رشته سیم (تار) است،طول دستهٔ آن حدود ۶۰ سانتی‌متر و کل ساز حدود ۱ متر است.

قسمت گلابی‌شکل این ساز از چوب درخت شاه‌توت و دستهٔ آن از چوب زردآلو یا درخت گردو ساخته می‌شود. در قدیم به جای سیم از ابریشم استفاده می‌شد.

 دوتار خراسان شمالی با نسبت چهارم و پنجم  می‌شود،با کوک ترکی می‌توان نغمه هایی همچون گرایلی، شاختا، نالش، دوست‌محمد و غریب و با کوک کردی آهنگهای الله‌مزار، لو، درنا و جعفرقلی را اجرا کرد.

بخشى ها نوازندگان دوتار، آواز خوان و داستان سرا بودند، شهرهاى قوچان، شیروان و بجنورد مراکز عمده بخشى‌هاى شمال خراسان بوده است.

روایات عامیانه در تعریف عنوان بخشى بر این باور است که بخشى کسى است که خداوند به او بخششى یاموهبتى عطا فرموده و او را فردى استثنائى کرده است،بر طبق همین روایات، ‌بخشى باید بتواند بخواند، ‌بنوازد، ‌شعر بگوید، ‌داستان بسراید و ساز خویش را نیز بسازد. بدین ترتیب، هر نوازنده ى دوتارى بخشى نیست و جداى از تسلط بر ساز، شخص باید از نظر دانش و شرایط درونى به مرحله‌اى برسد که عنوان بخشى را زیبنده خود گرداند،البته در این زمینه استثناء نیز بوده است. مثلا ً استاد رحیم خان بخشى گرچه داراى صدایى نارسا بوده، اما به خاطر تسلط زیاد در ساز و نیز دانش او، باز از طرف مردم به عنوان بخشى معروف بوده است.

معرفی بخشی های  خراسان شمالی

عیسی قلی‌پور، متولد 1321 ساکن شهر بجنورد، موسیقی را از پدر بزرگش (محمد بخشی) آموخته، همچنین از حسن یزدانی به عنوان یکی دیگر از استادانش یاد می‌کند. زبان مادری‌اش ترکی است اما به زبانهای کرمانجی و ترکمنی هم می‌خواند، عیسی بخشی 40 سال سابقه‌ی بخشی‌گری دارد و در جشنواره‌های منطقه‌ای و کشوری حضوری پررنگ داشته است.

برات‌محمد مقیمى،متولد 1334 ساکن شهر بجنورد ،خود را مقلد سبک استادان حمراه و علی گل‌افروز و سلطان‌رضا گلیانی می‌داند، زبان مادری‌اش فارسی‌ است ولی برای بیان داستانها به فراگیری زبان‌های ترکی و کرمانجی پرداخته است. مقیمی پانزده سال سابقه‌ی بخشی‌گری در مجالس را دارد و معمولا داستانهایی نظیر کرم و اصلی‌خان، معصوم و افروزپری، حمراه و صیاد‌خان و... را روایت می‌کند.

گل نبات عطایی، متولد 1341 ساکن شهر بجنورد، از کودکی شیفته‌ی موسیقی دوتار بوده‌ است و پس از ازدواج با برات‌محمد مقیمی نزد همسرش به یاد‌ ‌گیری دوتار می‌پردازد. گل‌نبات مدت ده‌سال است به عنوان تنها خواننده و نوازنده‌ی دوتار بانو در منطقه‌ی بجنورد فعالیت دارد.

استاد حمراه گل افروزگلیانی،متولد روستای گلیان از توابع شهر شیروان، مرحوم گل‌افروز از بخشی‌های بنام و صاحب سبک در منطقه بود و در گذشته در مجالس بسیاری دعوت می‌شد او یکی از تاثیر گذارترین نوازندگان منطقه‌ی شیروان محسوب می‌شود تا حدی که امروزه بسیاری از نوازندگان در حین اجراء، آهنگها را با یاد حمراه آغاز می‌کنند.

 استاد على گل افروزگلیانی ،متولد روستای گلیان از توابع شهر شیروان، علی بخشی یکی از چهره‌های شاخص و تاثیر گذار در منطقه بود که در طول سالهای فعالییتش شاگردان بسیاری را از خود به یادگار گذاشته از او اثار صوتی و تصویری محدودی به جای مانده که برای پژوهشگران در حوزه‌ی موسیقی گلیان بسیار ارزشمند است.

 پرویز دوردى ،متولد 1335‌ روستای خوش اولیا از توابع شهر اسفراین، در دوران فعالییتش از محضر استادان بهرام بهرامی، مختار و رسول زنبیل‌باف، حمراه و علی گل‌افروز و حاج حیدر کارگر بهره ‌مند شده است. دردی پس از 35 سال بخشی‌گری به عنوان یکی از بزرگان موسیقی، در منطقه مطرح بود و شاگردانی را در همین زمینه پرورش داد. در سال 1385 پس از یک دوره بیماری سخت دعوت حق را به دیار باقی لبیک گفت.

استاد مختار زنبیل باف،متولد شهر اسفراین، خواننده و نوازنده‌ی دوتار. مرحوم زنبیل‌باف از نوازندگان صاحب سبک در منطقه‌ی اسفراین بوده به گونه‌ای که اکثر نوازندگان امروزی در منطقه خود را مقلد شیوه‌ی مختار می‌دانند. نمونه‌هایی از اجراهای صوتی او به یادگار باقیست.

سهراب محمدى ،متولد 1317 ساکن شهر آشخانه، اجدادش از بخشی‌های منطقه بوده‌اند زبان مادری‌اش کرمانجی است، 50 سال سابقه‌ی بخشی‌گری دارد و از رضا زرگر معروف به دائی به عنوان استادش یاد می‌کند، در خواندن آوازهای کرمانجی بسیار مسلط است و از او به عنوان یکی از با اصالت‌ترین خوانندگان کرمانجی نام می‌برند چاووش خوانی از دیگر فعالیتهایش می‌باشد.

روشن گل‌افروز،ساکن روستای گلیان از توابع شهر شیروان، فرزند ارشد مرحوم حمراه گل‌افروز است او از نوجوانی دوتار را نزد پدر و عمویش علی گل‌افروز فرا گرفته، حرفه‌ی او بخشی‌گری است و هم اکنون یکی از بهترین مجریان موسیقی منطقه‌ی گلیان می‌باشد.

حسین ولى‌نژاد،متولد 1340 ساکن شهر شیروان، فرزند ارشد مرحوم سلطانرضا گلیانی است، از کودکی با ساز دوتار مأنوس بوده و پس از فوت پدرش در مجالس حضور یافته و یاد او را زنده نگه داشته، شیوه‌ی اجرائیش متاثر از حمراه و علی گل‌افروز، حاج حیدر کارگر و سلطانرضا می‌باشد.

حسین ربیعى،ساکن روستای گلیان از توابع شهر شیروان، حرفه‌اش کشاورزی ‌است اما در مجالس بخشی گری هم می کند داستانها را به زبانهای کردی و ترکی می‌خواند، پرده‌های دوتارش از جنس فلز می‌باشد و به صورت ثابت روی سازش تعبیه شده‌اند.

جعفر بهرامی،ساکن روستای خوش از توابع شهر اسفراین، خواننده و نوازنده‌ی دوتار، موسیقی را از پدرش مرحوم بهرام بهرامی آموخته همچنین از شیوه‌ی مختار زنبیل‌باف تاثیر گرفته، وی اشعار را به زبانهای کرمانجی و ترکی بیان می‌کند.

 حسین عزیزی‌پور،متولد 1322 مانه و سملقان، از 8 سالگی صدایش را شناخت و با استفاده از راهنماییهای استادان حاج‌ابراهیم ‌توروسکی، ولی‌خان رحیمی و نیازعلی صحرا‌روشن به اجرای آهنگهای کرمانجی پرداخت. عزیزی‌پور با حضور در جشنواره‌های معتبر به دفعات، مورد تقدیر و تشویق قرار گرفته است.

دانلود این آهنگ زیبا

انتهای پیام/ش

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #