محمدرضا سنگری:

• یک‌شنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۶ ۱۵:۲۶
• کد خبر : 1194698

• اخبار
• سایر رسانه ها

شاعر و نویسنده حوزه دفاع مقدس گفت: همان کسانی که نسبت به ادبیات دفاع مقدس است اعتراض دارند، وقتی می خواهند واقعیتی را بیان کنند، بزرگنمایی های دروغینی می کنند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت، دکتر محمدرضا سنگری یکی از نویسندگان، پژوهشگران، سخنرانان و شاعران زبردست حوزه دفاع مقدس است. او مقالات پرشماری در حوزه های ادبی و به ویژه شعر به رشته تحریر درآورده است؛ مقالاتی که محل رجوع اهل پژوهش هستند. «شعر هشدار و انذار»، «بیت پایانی؛ خوش فرجامی شعر» و «بیت آغازین، واژه آغازین» عناوین برخی از مقالات اوست که مطالعه آن ها برای علاقه مندان به شعر و شاعری مفید خواهد بود.

نوشته های ادبی او ضمن انسجام ساختاری، با گزاره های تاریخی نیز گره خورده اند. دکتر سنگری در برنامه های متعددی در رادیو و تلویزیون حضور یافته و در حوزه های مختلف و به ویژه شعر و ادبیات با مردم سخن گفته است.

او امروز برای سخنرانی در دو آیین مذهبی میهمان مردم سمنان است. شما را به مطالعه گفتگویی که در پی می آید دعوت می کنیم.

مرآت- ادبیات دفاع مقدس همواره با چالش هایی روبرو بوده است. برخی معتقدند در آثار متقدم دفاع مقدس، بزرگنمایی و اغراق صورت گرفته است و شهدا دور از دسترس تصویر شده اند، از سوی دیگر، در آثار متأخر شهدا به شدت زمینی تصویر شده اند. برخی از کارشناسان هردوی این رویکردها را نادرست می دانند. دیدگاه شما در این ارتباط چیست؟

ادبیات دفاع مقدس، ترجمان و آیینه یک رخداد است؛ رخدادی که دست کم یک نسل آن را به خوبی حفظ و از نزدیک با آن زندگی کردند. هشت سال دفاع مقدس، حوادثی داشت و آن ها که از نزدیک با این حوادث زندگی کردند و این حوادث را چه در قالب شعر و چه در قالب ادبیات داستانی طرح کردند، در واقع گزارشگران واقعیتی هستند که با آن مواجه بودند.

اگر واقعیت را بیان کنیم اغراق کرده ایم؟

بخشی از واقعیت های هشت سال دفاع مقدس البته به سبب پیوند انسان های دخیل در این رخدادها با ارزش های متعالی، در باورهای معمولی نمی گنجد. وقتی کسانی با این دست از واقعیت ها مواجه می شوند، نمی توانند آن را باور کنند. من یک مثال دم دستی می زنم. اگر کسی را در لحظه جدا کردن سرش قرار بدهند، قاعدتا حالت چهره او نباید آرام باشد. چنین کسی طبیعتا باید حالت اعتراض، وحشت، ترس، التماس و گریه در نگاه و رفتارش دیده شود اما وقتی کسی مثل شهید حججی پیدا می شود که وقتی دارند او را برای ذبح کردن و سر بریدن می برند، چهره آرامی دارد، اگر من این واقعیت را بگویم اغراق کرده ام؟ من یک واقعیت را بیان کرده ام هرچند دیگران آن را باور نکنند.

واقعیت های جبهه فراتر از باورهای عادی است

نکته نخست این است که جبهه ما به سبب اتصال و ارتباط با یک فرهنگ عمیق معنوی-دینی واقعیت هایی داشت که قدری فراتر از باورهای عادی و معمولی است. نکته دوم این که ما ایرانیان به هر حال به سبب این که با متون اسطوره ای و پهلوانی همچون شاهنامه فردوسی سروکار داشته ایم، یک ذهن اسطوره پرداز داریم و معمولا اندکی بزرگنمایی در ذهن ما وجود دارد.

مخالفان بزرگنمایی خودشان اهل مبالغه اند!

جالب اینجاست که همان کسانی که نسبت به ادبیات داستانی که واجد ویژگی های اسطوره ای است اعتراض می کنند، وقتی می خواهند واقعیتی را بیان کنند، بزرگنمایی های دروغینی می کنند که هرکس که این هشت سال را زیسته و آن را درک کرده می فهمد که آن ها دارند مبالغه و غلو می کنند. اتفاقا آن ها که ادعای بیان واقعیت را دارند بیش از کسانی که متهم به اغراق هستند، اهل اغراقند.

دو سرِ یک افراط و تفریط

این دسته از افراد، گاهی یک اتفاق منفی را که در آن وسعت بیکران جبهه رخ داده است، آن قدر بزرگ می کنند که مخاطبان تصور می کنند تمام جبهه همینگونه بوده است، در حالی که جبهه ها اینگونه نبوده است. بنابراین از یک سو اغراق هایی که صورت می گیرد و در تقابل با ارزش های دفاع مقدس است پسندیده نیست و از سوی دیگر اغراق هایی در برخی از داستان های دفاع مقدس اتفاق افتاد که در جریان آن عده ای نفس جنگ را به سبب ارتباطش با فضاهای اسطوره ای، به گونه ای مطرح کردند که کمی فراتر از واقعیت بود. این رویکرد نیز درست نبود.

امداد غیبی در قرآن مورد تصریح قرار گرفته است

واقعیت هایی هم در جبهه ها وجود داشته است که برخی تصور می کنند اغراق گونه است اما اغراق نیست. مثال دیگری می زنم. در فرهنگ دینی ما مسأله ای به نام «امداد غیبی» وجود دارد که در قرآن مورد تصریح قرار گرفته است. در جریان جنگ بدر خداوند اشاره می کند که:«اذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم انی ممدکم بالف من الملائکه مردفین: آنگاه که از پروردگارتان یاری می خواستید، پس درخواست شما را اجابت نمود که من حتما یاری دهنده شمایم با هزار نفر از فرشتگان که هزارها را در پی آورند.»

بخشی از آثار داستانی دهه 60 مبالغه آمیز است

این امر در باور و اعتقادات دینی ما وجود دارد، حال اگر کسی در داستان خود به امداد غیبی اشاره کند مبالغه کرده یا از یک واقعیت حرف زده است؟ کسانی که در این فضا زندگی نمی کنند، نمی توانند آن را درک کنند. بنابراین من تقسیم بندی می کنم: بخشی از آثار داستانی دهه 60، یعنی آثار نخستینی که در حوزه جنگ منتشر شد، گاهی با مبالغه همراه بوده است اما بخش دیگری از آن با واقعیت همراه بوده است.

اما کسانی که در دهه هشتاد تا کنون آثاری را تحت عنوان واقعیت جنگ می نویسند، در طرح کردن مسائل جزئی جنگ مبالغه می کنند به گونه ای که اذهان دچار تشویش شود و تصور شود که جبهه ها تماما اینگونه بوده است.

 مرآت- جناب سنگری! متأسفانه بخش قابل توجهی از ما مردم، تقریبا از عقبه تئوریک ادبیات دفاع مقدس بی اطلاعیم. آیا می توان این امر را یکی از دلایل عدم جریان سازی و گفتمان سازی در حوزه ادبیات دفاع مقدس دانست؟

به نکته بسیار کلیدی و مهمی اشاره کردید. اگر قرار باشد به تبیین و تحلیل ادبیات دفاع مقدس بپردازیم باید مبانی معرفتی دفاع مقدس را بشناسیم. ما لحظه های دفاع مقدس را زیسته ایم و در آن فضا بوده ایم تأکید می کنیم که دفاع مقدس کاملا پیوسته با عاشورا و فرهنگ شیعی است. مثلا وقتی ما خاکریزها را فتح می کردیم، پرچمی که بر ارتفاع خاکریز قرار می دادیم، پرچم ملی نبود.

فرهنگ دینی بر جبهه ها سیطره داشت

گرچه زدن پرچم ملی بسیار ارزشمند است اما در جبهه ها پرچم یازهرا(س) و یاحسین(ع) نصب می شد. ما در طول جنگ پیشانی بندی ندیدیم که پرچم ایران باشد. آنچه بر پیشانی ها بود، نقش یاحسین(ع) بود و یازینب(س) و یاعلی(ع) و یازهرا(س). فرهنگ دینی کاملا بر جبهه ها سیطره و حکومت داشت. اگر کسی بخواهد هشت سال دفاع مقدس را بفهمد حتما باید مبانی اعتقادی آن را بفهمد.

وقایع هشت سال دفاع مقدس؛ ریشه دار در باورهای دینی

هشت سال دفاع مقدس در قرآن و باورهای عمیق دینی از روایات و سنت و سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ریشه دارد. این ریشه ها باید شناخته شود. اگر کسی ادبیات دفاع مقدس را بدون توجه به این مسائل بررسی کند، به درختی پرداخته است که ریشه ندارد. چنین درختی قابل اعتماد نیست و به نسیمی فرومی افتد. هرکس می خواهد ادبیات دفاع مقدس را بشناسد باید ارزش ها را مرور کند.

سنگ مزار شهدا از مظاهر فرهنگی دفاع مقدس است

باید دید رزمندگان ما با کدام باور به جبهه ها رفتند؟ راه شناخت در این حوزه، بررسی نمادها و مظاهر جبهه است. نمادها و مظاهر جبهه روشن است. وصیتنامه های شهدا اسناد روشن دفاع مقدس هستند. اگر کسی این وصیتنامه ها را مطالعه کند می تواند تصویر روشنی از جبهه داشته باشد. سنگ مزار شهدا هم از نمودهای فرهنگی دفاع مقدس هستند.

دستنوشته ها و نامه هایی که آزادگان و شهدا نوشته اند از دیگر این مظاهر است. پیشانی بندها و پیراهن نوشته ها می تواند تصویری واقعی از مبانی معرفتی دوره دفاع مقدس را به دست بدهد. اگر کسی این مسائل را به درستی مورد مطالعه قرار بدهد، ناخودآگاه در مقابل تمام شبهات و مسائلی که مطرح می شود پاسخ های استواری خواهد داشت.

مرآت- به نظر می رسد که در حوزه شعر دفاع مقدس ما با مجموعه ای منسجم و قابل اتکاء روبرو هستیم. امروز هرکس بخواهد در حوزه دفاع مقدس شعر بگوید، می تواند به عقبه مستحکمی که در این حوزه وجود دارد مراجعه کند. آیا داستان دفاع مقدس هم از چنین عقبه ای برخوردار است؟

اگر کسی شعر و نثر دفاع مقدس را بررسی کند با وفور آثار در این حوزه مواجه خواهد شد. من در سال 88 داور ربع قرن کتاب دفاع مقدس بودم و اطلاع دارم که تا این سال 6 هزار و 725 اثر درحوزه شعر، خاطره، ادبیات داستانی، نثر ادبی، یادداشت روزانه، ادبیات نمایشی و... در حوزه دفاع مقدس منتشر شده است. این رقم اکنون 4 برابر شده است. در حال حاضر بیش از 20 هزار اثر در حوزه دفاع مقدس داریم.

تولیدات سه دهه گذشته برابر تولیدات هفتصد سال گذشته ماست

اگر امروز بخواهیم به نظریه پردازی در حوزه انقلاب و دفاع مقدس بپردازیم به اندازه کافی اثر تولید شده است. به دلیل تعدد نویسندگان و شاعران و توسعه دسترسی ها و ارتباطات و امکانات جدیدی که کار چاپ را تسهیل کرده اند، تولیدات سه دهه اخیر برابر تولیدات هفتصد سال گذشته ماست. در مجموع به گمان من شعر دفاع مقدس ما به شدت بالنده و قابل دفاع است.

حوزه ادبیات داستانی ما هم وضعیت مطلوبی دارد. ما به راحتی می توانیم نمونه هایی از ادبیات دفاع مقدس را در سطح جهان معرفی کنیم.

مرآت- اگر بخواهید کتابی را برای مطالعه نسل جوان معرفی کنید به چه کتابی اشاره می کنید؟

من بیشتر کتاب های خاطره را معرفی میکنم. کتاب هایی مثل «دا»، «پایی که جا ماند»، «زندان موصل» و «زندان الرشید» بهترین نمونه از کتاب های دفاع مقدس است که من آن ها را مطالعه کرده و لذت برده ام.

مرآت-بابت وقت ارزشمندی که در اختیارمان قرار دادید سپاسگزاریم.

برای شما و همکارانتان آرزوی توفیق دارم.

گفتگو و تنظیم: محسن حسن زاده

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #