مهر حسینی در دل دریادلان جنوب موج می‌زند؛

• چهارشنبه ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ ۱۰:۵۸
• کد خبر : 1887563

• اخبار
• سایر رسانه ها

سوگواری سید و سالار شهیدان در استان‌های جنوب کشور از سنت خاصی برخوردار بوده که مهم‌ترین ویژگی آنها حفظ اصالت فرهنگی و نظم در اجرا می باشد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از هرمز؛ ایران اسلامی با گستردگی جغرافیایی منحصربه فرد، علاوه بر اقیلم های بکر، آیین ها و سنت های زیبایی را در دل خود جای داده است.

مردم ایران که از فرهنگ اجتماعی بالایی برخوردار می باشند، با توجه به مسلمان بودنشان، علاوه بر آیین‌های ملی، از آیین های سنتی دینی و مذهبی نیز بهره‌مند هستند که با توجه به قومیت های مختلفی که در سطح این کشور وجود دارد، نحوه برگزاری این مراسمات متفاوت است.

مردم هرمزگان از دیرباز تاکنون در ماه‌های محرم و صفر در عزای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به شیوه‌های سنتی به عزاداری می‌پردازند که یکی از این عزاداری‌ها "آیین علم شویی" است.

علم شویی

در روز دوم محرم عزاداران حسینی در بندرعباس ۱۲ علم را برای شستشو به دریا می‌برند و پس از شستن لباس‌های رنگی به تن این چوب‌ها می‌کنند و در روز عاشورا این لباس‌ها را در می‌آورند به گفته محلی‌ها به اصطلاح این علم‌ها را شهید می‌کنند در هنگام شستشو عزداران امام حسین به بهانه نذری دادن این علم‌ها را به منازلشان دعوت می‌کنند.

این مراسم عزاداری علم شویی نام دارد. برخی‌ها معتقدند این علم‌ها ۵۰۰ سال پیش از دریا گرفته شده اند.

این تنها یکی از مراسم‌های عزاداری سنتی در منبر گپ بندرعباس یا حسینیه دوازده امام است. در گوشه و کنار استان هرمزگان مراسم‌های عزاداری متنوعی برگزار می‌شود که تلفیقی از فرهنگ و سنت مردم منطقه است.

هرمزگان با آیین‌های متنوع سوگواری از کانون‌های عزاداری سنتی محرم در کشور است.

بسیاری از این آیین های سنتی در مراوده تجاری با شیعیان هند در ۵۰۰ سال پیش به هرمزگان وارد شده اند.

سینه زنی دایره‌ای، سینه زنی نشسته، علم گردانی، علم شویی، پخت حلیم جُم، چکچکو (سنگ زنی)، حجله گردانی، چاووشی خوانی و تعزیه خوانی از مهم‌ترین مراسم‌های عزاداری سنتی در هرمزگان است.

در این راستا در آستانه ماه محرم پنجمین گردهمایی سنگ‌زنان هرمزگان در شهرستان بندرعباس برگزار شد که در این گردهمایی 15 گروه سنگ‌زنی از روستاهای استان شرکت کردند.

آیین سنگ‌زنی در گویش محلی به "چک چکو" معروف است و پیش از آغاز ماه محرم و پیش از مراسم عزاداری در دهه محرم در شهرها و روستاهای استان برگزار می شود و سنگ‌زنی یا چک چکو به شماره 1029 در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است.

شور محرم همه را به حسینیه‌ها می‌کشاند از هر قوم و روستایی که در استان هست برای خوشان هیئتی برپا کرده اند.

بیش از ۳۰ هیات قومی و غیر بومی از شهرستان‌های مختلف کشور و از قوم‌های کرد و لر و عرب و ترک در بندرعباس دایر است که هر کدام آیین و سنتی را با خوشان آورده اند.

برخی از آیین‌های سنتی که مردم هرمزگان در ایام محرم برگزار می‌کنند، به علت سبک خاص برگزاری و تاریخش در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

اکنون ۱۲ مراسم عزاداری سنتی در استان برگزار می‌شود که ۶ مراسم ثبت معنوی ملی شده است. سینه زنی نشسته، علم گردانی، علم شویی، پخت حلیم جُم، چکچکو (سنگ زنی) و تعزیه خوانی ثبت ملی شده اند. این آیین ها در نقاط جغیرافیایی مختلف هرمزگان و حتی در جزایر پراکنده اند.

علم گردانی میناب

یکی از علمداران مینابی می‌گوید: مراسم علم گرانی پیغمبر با قدمتی ۴۰۰ ساله در روز پنجم محرم در میناب برگزار می‌شود که ۲ علم پیغمبر (ص) و صاحب الزمان (عج) در ۲ حسینیه جداگانه همزمان بسته می‌شود. "بسته می‌شود" اصطلاحی است که به پیچیدن پارچه‌های رنگی به چوبه علم گفته می‌شود.

عباس صمدی می‌افزاید: این مراسم از ساعت ۱۵ روز پنجم محرم شروع شده، علم در آب رودخانه غسل داده می‌شود و علم‌های دیگر به استقبال آمده و مراسم تا غروب ادامه پیدا می‌کند و در عصر همان روز کسانی که نذری دارند گوسفند قربانی می‌کنند و نُقل، گل، سکه و گلاب بر آن‌ها می‌پاشند.

آیین علم شمشیری قشم

نایب رئیس انجمن تعزیه خوانی شهرستان بندرعباس می گوید: علم شمشیری از سنت‌های ۹۰۰ ساله در حیدرآباد قشم است که در روز هفتم محرم  مردم علم ها را از حسینیه بیرون آورده و به روستای‌های اطراف قشم برده می‌شود.

اسحاق برخوردار زاده می‌افزاید: این برنامه با مراسم خاص و با پای پیاده از راه بیابان به شهر برگردانده می‌شود.

وی می‌گوید: محبان حضرت علی (ع) با پای پیاده علم شمشیری را از مسجد علی ابن ابیطالب (ع) شهر قشم به روستای حمیری قشم در فاصله ۱۱ کیلومتری می‌برند و بعد از ظهر در میان استقبال زنان و مردان بسیاری که برای نذر گوسفند به پیشواز می‌آیند، به مکان اصلی اش باز می‌گردانند.

چاووشی خوانی، سنگ زنی، روضه خوانی نشسته از دیگر مراسم عزاداری در هرمزگان است .

 پیرغلامان حسینی و تداوم شور حسینی

عزاداری های سنتی از قرن ها پیش با همت و تلاش پیرغلامان حسینی تداوم داشته اند و امروز نیز مهمترین حامیان و مدیحه سرایان و تعزیه خوانان در این بخش نیز پرغلامان هستند.

۵۰۰ پیر غلام حسینی در استان نیز در تداوم روضه خوانی‌ها نقش داشته اند.

غلام  پورعبداللهی مشاور و کارشناس عزاداری هرمزگان می‌گوید: بیش از ۲۰ هزار بیت شعر از مرثیه سرایان گذشته به عنوان گنجینه‌ای غنی در اختیار مداحان و روضه خوانان حسینی قرار دارد.

عمر بالای ۵۰ سال و تلاش در برگزاری مراسم عزاداری حسینی از شاخص‌های انتخاب پیر غلام است.

عزاداری‌های سنتی درهرمزگان کمتر از دیگر مناطق کشور دستخوش تغییر و تلفیق با سبک‌های جدید شده اند.

این پژوهشگر آیینی می‌گوید: بیشتر مراسم عزاداری‌های سنتی در کشور دچار دگرگونی شده اند، اما بن مایه و محتوی اصلی عزاداری‌های سنتی در هرمزگان مانند گذشته و بدون تغییر مانده است.

رضایی می‌افزاید: بر اساس تحقیقات صورت گرفته اشعار عزاداری‌های سنتی در هرمزگان مانند مراسم‌های عزاداری در دربار صفویه در ۵۰۰ سال پیش است و هیچ گونه تغییری نکرده است.

بر اساس نوشته‌های محمد کاظم کازرونی شاعر قاجاری عزاداری‌های سنتی در منطقه جنوب کشور رواج داشته است.

سابقه عزاداری در هرمزگان به قرن هفتم هجری باز می گردد

در کتاب" از خلیج فارس تا خلیج فارس" سدید السلطنه نویسنده هرمزگانی نیز سابقه این عزاداری مربوط به قرن‌های هفتم و هشتم هجری قمری ذکر شده است.

مراسم عزاداری‌های سنتی در هرمزگان از پیش از محرم و با مراسم سنگ زنی در بندرعباس آغاز می‌شود و تا سیزدهم محرم ادامه دارد.

در مراسم سنگ زنی عزاداران از اول تا پایان دهه محرم با ۲ قطعه سنگ و یا چوب کوچک (به شکل مربع یا دایره) اجرا می‌شود. به طوری که عزاداران سنگ‌ها را به هم کوبیده و در واقع نام چک چکو نیز از صدای به هم خوردن سنگ‌ها گرفته شده است.

حفظ اصالت فرهنگی و نظم از ویژگی‌های اصلی سوگواری سنتی است. در این مراسم به ترتیب قرآن خوانی، سینه زنی نشسته، سنگ زنی، سینه زنی ایستاده و تعزیه برگزار می‌شود.

مراسم عزاداری‌های سنتی اکنون در ۴۰ حسینه و هیات بندرعباس برگزار می‌شود که مهم‌ترین این هیات‌ها منبرگپ (بزرگ)، منبر پشت شهر و مغ ناخا (نخل ناخدا) است.

نائب رئیس شورای هیئات مذهبی شهرستان بندرعباس می گوید: نظم در برگزاری مراسم مهم‌ترین ویژگی این عزاداری هاست که از قرن‌ها پیش تاکنون ادامه یافته است.

هادی عرب می‌افزاید: سه رکن عزادرای سنتی تعزیه، روضه و مرثیه است که با نظم و ترتیب از چند قرن پیش تاکنون ادامه داشته است.

عزاداری حسینی به شیوه گذشته اکنون در همه مرحله‌های تعزیه و روضه خوانی و مرثیه خوانی در استان اجرا می‌شود.

تعزیه؛ کانون عزاداری های سنتی

غلام پورعبداللهی می‌گوید: تعزیه کانون و محور اصلی عزاداری‌های سنتی در هرمزگان است.

وی می‌افزاید: سابقه تعزیه در هرمزگان به ۷۰۰ سال پیش در زمان حضور تاجرانی از حیدرآباد هند در بندرعباس باز می‌گردد.

این پیر غلام می‌افزاید: هندی‌ها با برپایی حسینیه باعث رونق تعزیه در این خطه شدند.

اکنون ۱۹۰ هیئت در هرمزگان مراسم تعزیه اجرا می‌کنند

دوران طلائی شبیه خوانی در هرمزگان به عهد قاجاریه مربوط است و «میناب» به عنوان مرکز شیعیان از ۷۰۰ سال پیش محل اجرای این هنر مردمی بوده است.

حسینعلی قضائی (کذائی) شاعر آیینی و نسخه نویس دوران قاجار مشهور‌ترین نسخه نویس تعزیه در هرمزگان است.

میناب به عنوان زادگاه قضائی کانون اصلی تعزیه در هرمزگان است.

شهرستان میناب ۶۰ هیئت تعزیه دارد

روستا‌های نصیرائی و تیرور مهم‌ترین‌های آبادی‌های منطقه میناب هستند که تعزیه در آن اجرا می‌شود.

مراسم تعزیه در بندرعباس نیز در منبر‌های گپ، کرتی، برخورداری، پشت شهر، سه زیارتان، منبر مشهدی سکینه و مُغ ناخا از رونق بیشتری برخوردار است.

تعزیه در برخی از منبر‌ها (در بندرعباس به حسینیه منبر گفته می‌شود) ۱۰ شب و بعضی سراسر ماه محرم و صفر اجرا می‌شود. در روستا‌های اطراف بندرعباس هم تعزیه روستای «نانگ» مشهورتر است، در این روستا هر خانواده مسئول بخشی از اجرای تعزیه هستند.

رئیس انجمن تعزیه هرمزگان نیز می‌گوید: تعزیه در هرمزگان به علت استفاده از آوا‌های سنتی مبتنی بر نثر فارسی و شیوه اجرا با دیگر نقاط کشور فرق می‌کند.

هادی عرب می‌افزاید: تعزیه در هرمزگان درباره همه مسائل و حوادث و شخصیت‌های کربلا مانند شهادت یاران امام حسین، چاه کندن و حفر خندق اجرا می‌شود.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #
• #
• #