• دوشنبه ۱۳ آبان ۱۳۹۲ ۱۳:۵۸
• کد خبر : 24125

• اخبار
• سایر رسانه ها

بیکاری، فقر، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، دوری از امکانات تفریحی و رفاهی، کمبود امکانات پزشکی، نبود امکانات کافی برای رشد علمی و... همه و همه باعث شده است که مردم کُرد اقدام به مهاجرت گسترده به تهران و در سال های اخیر به کردستان عراق کنند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی دانا به نقل از کُردتودی، بشر از آغاز زندگی خود تاکنون همواره به دنبال یافتن مکانی بهتر و شرایط زندگی ایده­ آل­ تر اقدام به مهاجرت نموده است. مهاجرت در نگاهی کلی امری مثبت است؛ چراکه برای تبادل فرهنگی، رشد علمی و ... امری مهم و ضروری است. اما آنچه نگران کننده است؛ مهاجرت فزاینده­ای است که علی­رغم میل باطنی مهاجران و به دلیل نبود رفاه، فقر، عدم دستیابی به امکانات علمی گسترده و فناوری­های نوین و... صورت می­گیرد؛ و نیز نوع دیگری از مهاجرت­هایی است که آگاهانه اما بر اساس اطلاعاتی نادرست و به دنبال رسیدن به اهدافی واهی مطابق میل خود مهاجران صورت می­گیرد. هم اکنون بخش عظیمی از مردم کشور به دلیل چنین عواملی اقدام به مهاجرت به کلان شهرهای کشور خصوصاً تهران و حتی کشورهای دیگر می­کنند. به طور نمونه در سال­های اخیر روند مهاجرت ایرانی­ها به کشور کانادا به طرز چشم گیری افزایش یافته است^[1]. همچنین بخش عظیمی از مردم تهران را هم اکنون مهاجران تشکیل می­دهند. حضور عظیم بسیاری از ترک­ها، لرها، سمنانی­ها، مازندرانی­ها و... حاکی از همین وضع است. مردم  مناطق کردنشین ایران نیز از این امر مستثنی نبوده­اند خصوصاً به دلیل مشکلات عدیده­ای که دارند در سال­های اخیر اقدام به مهاجرت فزاینده­ای به تهران و کردستان عراق کرده­اند. در این مقاله در نظر است ابعاد مهاجرت کردها^[2] به تهران^[3] و کردستان عراق مورد بررسی قرار گیرد. البته بیشتر مضرات چنین مهاجرت­هایی در نظر است.

مهاجرت

    مهاجرت از دیدگاه جغرافی­دانان شکلی از حرکت جغرافیایی یا مکانی است که بین دو واحد جغرافیایی انجام می­شود. مهاجرت به دو دسته اصلی تقسیم می­شود. مهاجرت­های موقّت که خود به دو دسته روزانه و فصلی تقسیم می­شوند و مهاجرت­های دائم . در مهاجرت­های دائم فرد برای همیشه مکانی را ترک و مکانی دیگر را برای زندگی و کار می­گزیند. اما در مهاجرت­های موقت، گاه فرد مجبور است روزانه مسافت طولانی (گاهی چندین کیلومتر) را تا محل کار خود طی کند و در پایان روز دوباره به محل زندگی خود برگردد^[4]. اما مهاجرت فصلی بیشتر شامل کشاورزان و کارگران ساختمانی و شغل­هایی از این دست که وابستگی مستقیم به شرایط فصلی و آب­وهوایی دارند؛ می­شود. این افراد در فصل سرد خصوصاً در مناطق کوهستانی بیکار می­شوند و ممکن است برای یافتن کار در ایام بیکاری اقدام به مهاجرت کنند. از نظر "دشینگکار^[5]" مهاجرت فصلی یا چرخشی، ویژگی کوتاه­مدت، تکراری یا دوره­ای داشته و بر اساس دوره­ی سالانه کشاورزی هماهنگ شده است.»(Deshingkar & Start, 2003, 2) به هر حال اهمیت مهاجرت تا اندازه­ای است که باعث شکل­گیری فصل جدیدی در ادبیات با نام ادبیات مهاجرت در جهان شده است. «در دهه­ی1970 هم مهاجرت فصلی وارد حوزه­ی ادبیات مهاجرتی شد و ماهیت تکراری و چرخشی آن بیشتر از تأثیرات اقتصادی مورد توجه بود.»(Rao,1976,34, Nelson,1994,73)

مهاجرت کردها به تهران و کردستان عراق

    در سال­های اخیر روند مهاجرت کُردها نیز همچون بسیاری دیگر از مردم شهرهای ایران به سوی تهران افزایش یافته است. این در حالی است که بسیاری از کردها علی­رغم میل قلبی خود مجبور به مهاجرت شده ­اند. وجود تفاوت­های فرهنگی، زبانی و در برخی موارد حتی مذهبی بر این نارضایتی کردها می­افزاید اما با تمام این نارضایتی­ها، بیکاری، فقر، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، دوری از امکانات تفریحی و رفاهی، کمبود امکانات پزشکی، نبود امکانات کافی برای رشد علمی و... همه و همه باعث شده است که مردم کرد اقدام به مهاجرت گسترده به تهران ودر سال های اخیر به کردستان عراق کنند.

    بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در سال 1391 استان لرستان اولین استان بیکار کشور و استان­های ایلام، فارس، کرمانشاه، گیلان، البرز و کردستان به ترتیب در رده­های بعدی بیشترین نرخ بیکاری کشور قرار دارند. بیکاری فزاینده باعث افزایش فقر در این مناطق نیز شده­است و باید گفت که منظور از فقر، درآمد ناکافی نیست چرا که «رویکرد معیشتی نیز فقر را فراتر از ناکافی بودن درآمد می­داند.»(wedington,2003,5)بیکاری و فقر در مناطق کردنشین کشور باعث مهاجرت بسیاری از مردم ساکن این مناطق به تهران و کردستان عراق شده است. البته عده­ای نیز با وجود توان مالی کافی اقدام به مهاجرت به کلان شهرها و گاه حتی کشورهای دیگر می­کنند و گاه تصور می­کنند مهاجرت نه تنها باعث رشد و ترقی آنها و فرزندانشان بلکه باعث ارتقا شأن اجتماعی شان نیز می­شود متأسفانه بسیاری از این گونه مهاجرت­ها با قطع کامل ریشه­های فرهنگی و فراموشی آداب و رسوم و سنن همراه است. شرایط اقلیمی و آب و هوایی نیز بر افزایش مهاجرت از مناطق کرد نشین به نقاط دیگر دامن می­زند. «بیش از 82 درصد مساحت استان کردستان کوهستانی و کوهپایه­ای است.»(مرکز آمار ایران،1386: 6) این امر باعث شده­است که در فصل سرد، بسیاری از ساکنان این مناطق خصوصاً کشاورزان و کارگران ساختمانی بیکار شوند. همچنین ورود گرد و غبار فراوان در سال­های اخیر به مناطق غربی کشور و نبود امکانات پزشکی کافی باعث شده­است تا شرایط زندگی برای بسیاری از مردم کرد دشوار شود؛ و مردم این مناطق آلودگی تهران را به غبار شدید شهر خود ترجیح دهند. چرا که در تهران با وجود آلودگی هوا دست کم امکانات پزشکی و درمانی کافی وجود دارد ولااقل تنفس آسانتر است.

    کمبود امکانات تفریحی، رفاهی و علمی و ... نیز از عوامل مهم افزایش مهاجرت بوده­است گرچه کردستان و مناطق کردنشین کشور دارای قدمت تاریخی بسیار و مناطق گردشگری بسیارند اما نبود امکانات کافی برای جذب توریست و اسکان مسافران باعث کاهش رشد اقتصادی و رفاهی آنها شده­است. این در حالی است که در تهران امکان دسترسی به امکانات رفاهی و تفریحی، و فضاهای علمی و آموزشی و... به راحتی صورت می­پذیرد.

    وجود بزرگترین و بهترین دانشگاه­های کشور در تهران، برگزاری سالانه بزرگترین نمایشگاه­های کتاب و کالاهای دیگر، وجود بیمارستان­های مجهز با تعداد بسیار زیادی از پزشکان حاذق کشور، وجود پارک­ها و باغ موزه­های بزرگ با امکانات تفریحی و رفاهی بسیار، هتل­های بزرگ و مجلل و ... همه و همه چیزهایی است که مردم سایر مناطق کشور را به سوی تهران جذب می­کند.

کردها در تهران و کردستان عراق

    مهاجران کردی که وارد تهران شده­اند در همه مناطق استان تهران پراکنده هستند. شاید به طور دقیق نتوان محله­ی خاصی را برای کردها در نظر گرفت. اما در تهران، کوچه­ها و خیابان­های بسیاری وجود دارد که بر اساس نام­های کردی و مناطق کرد­نشین برگزیده شده­است؛ چنانچه محله کردستان که در منطقه 6 تهران و خیابان­های اورامان، مریوان، بیجار، کنگاور در مناطق 6 و 7 و... تهران واقع شده­ اند.

     گرچه تعداد زیادی از کردهایی که ساکن تهران و یا کرج هستند و یا محل کارشان تهران است از شخصیت­های برجسته و فرهیخته کشورند^[6]. اما آنچه که در این مقاله بررسی شده است بررسی وضعیت عموم کردهای مهاجر و عوامل نگران کننده این گونه مهاجرت­ها است.

 در بعضی از مشاغل می­توان کردها را به صورتی گروهی و گسترده مشاهده نمود چنانچه بسیاری از آموزشگاههای موسیقی سنتی، اتوبارها،^[7] و مراکز عرضه مستقیم میوه و تره بار^[8] تهران توسط کردها اداره می شود؛ فروشندگی و عرضه کالاهای مختلف نیز توسط کردها در تهران رونق گسترده­ای دارد. عده­ای از کردها در تهران تاجران بزرگی^[9] هستند و مغازه­ها و فروشگاههای بزرگی را اداره می­کنند اما در کنار این عده برخی نیز مجبور به دست فروشی^[10] کنار خیابان­ها و مترو شده­اند. تحصیل بسیاری از جوانان کرد در رشته­هایی چون جهانگردی و هتلداری، فیزیک هسته­ای و ... که در شهرهای آنها بازار کاری ندارد نیز باعث افزایش مهاجرت آنها به تهران شده­است. گرچه تعداد دانشجویان محصل در این رشته­ها اندک است اما به هر حال اکثر همین تعداد اندک نیز به مجبور به مهاجرت می­شوند.

    البته مهاجرت کردها به تهران مزایایی هم دارد حضور پررنگ کردها در بعضی مناطق باعث آشنایی بیشتر مردم تهران با فرهنگ و زبان آن­ها شده­است به طوری که بسیاری از مردم تهران برای فرزندان خود نام­های کردی می­گذارند و در دهه­ی اخیر، نام­های روناک، روژینا، روژین، روژان و... از نام­های متداولی است که غیرکرد زبانان برای فرزندان خود انتخاب می­کنند.

مردم کرد ایران طی مدت زمان کوتاهی مهاجرت وسیعی نیز به سمت کردستان عراق داشته­اند گرچه این موضوع ریشه­ای تاریخی دارد چراکه میان بسیاری از کردهای ایران و عراق نسبت­های قومی وجود دارد اما به استقلال رسیدن بخش کرد نشین عراق در سال­های اخیر باعث افزایش مهاجرت کردها به عراق شده است وجود شغل­های فراوان در شهرهای هولیر^[11] و سلیمانیه با در آمد بسیار عمده­ترین علت مهاجرت کردهای ایران به عراق بوده است. در حال حاضر بسیاری از کردهای ایرانی  به عنوان استاد دانشگاه، روزنامه نگار و نویسنده، مهندس عمران، خواننده و نوازنده،  تاجر و... در عراق مشغول به کار هستند. این مهاجرت به لحاظ فرهنگی مضرات کمتری را با خود به همراه دارد چراکه به هر حال وجود زبان و فرهنگ مشترک مانع از فراموش شدن فرهنگ کردی می­شود اما این مهاجرت به هر صورت مهاجرتی برون مرزی است و بسیار نگران کننده است.

در جستجوی خویش و خویش

    هنگامی که محیط زندگی از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد و افراد احساس نارضایتی کنند اقدام به مهاجرت می­کنند؛ چرا که «محیط با کیفیت مناسب، احساس رفاه و رضایتمندی را برای جمعیت آن از طریق ویژگی­های فیزیکی یا اجتماعی و یا نمادین به وجود می­آورد.»(van kamp&  others,2003,7) و «رضایتمندی از محل سکونت نیز به عواملی از قبیل امکانات و خدمات تفریحی و رفاهی، فرهنگی، آموزشی، امنیت و آرامش و وجود فضای تعاملات اجتماعی بستگی دارد.»(پور احمد و دیگران،1390: 21)

    اما همین که افراد دست به مهاجرت می­زنند و با چالش­هایی چون «یادگیری یک زبان جدید، تفاوت­های فرهنگی و هنجاری، دور شدن از فرهنگ آبا و اجدادی روبه رو می­شوند، برای آنها فرایند سازگاری استرس­زا می­باشد.»(Marta,2001:841) و اگر این افراد نتوانند در فرایند سازگاری با محیط جدید موفق شوند «دچار فشارهای روانی و استرس می­شوند که خود بر سایر شیوه­های زندگی آن­ها تأثیر می­گذارد.»(Yuorenkoski,1998:219, Harpham,2004:234) به طور نمونه در بسیاری از موارد خصوصاً در شغل­های سخت که کارگران زحمت زیادی را متحمل می­شوند و درآمد چندانی هم ندارند نارضایتی آن­ها از وضعیتشان باعث بروز پرخاشگری در آن­ها می­شود^[12]. البته این استرس در بین مهاجران فصلی که به طور  دائم از محل زندگی خود دور نشده­اند و در بین دانشجویان که از حمایت اجتماعی و احترام برخوردارند کاهش می­یابد. در نگاهی کلی می­توان گفت: «افراد با تحرک اجتماعی بالا، درآمد بالا و برخوردار از حمایت­های اجتماعی و مالی و روانی دارای سلامت روان بهتری می­باشند.»(Desouza,2005:16)

    مهاجرت کردها به تهران معایب و مزایای بسیاری دارد؛ کردها نیز به مانند بسیاری از مهاجران پس از مهاجرت با ورود به محیطی با فرهنگ و زبان جدید مجبور می­شوند بسیاری از رسومات خود را ترک کنند. کمتر لباس کردی بپوشند و یا بیشتر فارسی صحبت کنند و مسائل بسیاری از این دست؛ خصوصاً این شتاب فراموشی فرهنگی در نسل بعدی مهاجران و بچه­هایی که در تهران متولد می­شوند بارزتر است به گونه­ای که در برخی موارد، نسل جدید دیگر قادر به صحبت کردن به کردینیستند و یا خواندن و نوشتن به کردی را به اندازه­ی پدرها و مادرهای خود نمی­دانند. بسیاری از مهاجران نیز پس از مدت اندکی دچار تنهایی و غربت می­شوند به همین دلیل همواره به دنبال یافتن نشانی از خویش^[13] و ریشه­های گذشته خود و نیز در جستجوی خویش^[14] به ایجاد شغل­ها و تشکل­های گروهی دست می­زنند و یا هنگامی که به کردزبانی برخورد می­کنند با صدای بلند و با شوق بسیار کردی حرف می­زنند. همچنین بسیاری از کردها نیز می­کوشند در هر شغل و جایگاهی که هستند ریشه­های فرهنگی خود را حفظ کنند به طوری که بسیاری از کردها همواره کلاش^[15] کردی می­پوشند و یا بر روی مغازه­های خود نام کردی قرار می­دهند. به طور نمونه بسیاری از مغازه­های تهران که توسط مالکین کرد اداره می شوند؛ نام­های کردی چون ژوان، کابوکی، هتاو و... دارند.

نتیجه­ گیری:

-       مهاجرت در نگاهی کلی، امری مثبت است و برای تبادلات فرهنگی، رشد علمی و ... بسیار مهم و ضروری است اما اگر از روی ناچاری و به اجبار صورت گیرد و یا بر اثر عدم آگاهی کافی باشد امری منفی است و در بسیاری از موارد پیامد­های تلخی را به همراه دارد.  

-       بیکاری، فقر، نبود امکانات مناسب علمی، رفاهی، بهداشتی و ... باعث کاهش کیفیت زندگی و نارضایتی بسیاری از مردم کرد از محیط زندگیشان و مهاجرت آن­ها به تهران و کردستان عراق شده است.

-       طبقه­ی اجتماعی، سرمایه و میزان در آمد، رابطه مستقیمی با سلامت روحی و روانی مهاجران کرد  دارد.

-       مهاجرت کردها به تهران خطر فراموشی فرهنگ و زبان اصیل کردی را خصوصاً برای نسل های بعدی که در تهران متولد می­شوند، به همراه دارد.

-       اگر اقداماتی گسترده در جهت رفع مشکلات مردم کرد ساکن مناطق غربی کشور صورت گیرد از مهاجرت کردها به تهران و کردستان عراق بسیار کاسته خواهد شد چرا که بسیاری از مهاجران را شرایط نامطلوب زندگی در محیط زندگیشان وادار به مهاجرت کرده است.

منابع:

1)    احمدپور، احمد و دیگران.(1390). بررسی نقش کیفیت محیط سکونتی در مهاجرت­های درون­شهری، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 75، ص 36-17

2- Deshingkar, P. and Start, 2003, Seasonal Migration for Livelihood: Coping, Accumulation and Exclusion, Working Paper, 220, ODI, London, UK.

3- Harpham, T. (2004), “Urbanization and  mental Health in Developing Countries: A Research Role For Social Scintits . Public Health Professional and Social Psychiatrists : Social Science And Medicine . vol. 3.                                                                                                               

4- Rao, U., 1994, Palamoor Labor: a Study of Migrant Labor in Maha Bubnaga r District, Hyderbad, C.D. Deshmukh Impact Center, Council for Social Development.

5- Van Kamp, Irene, Kees Leidel Meijer, Gooitske Marsman, Augustinus de Hollander, 2003,

Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual

Framework and Demarcation of Concepts: a literature study. in landscape and urban

planning, No. 65, PP. 5-18.

6- Wedingttone, C., 2003, Livelihood Outcome of Migration for Poor People Development Research Center on Migration, Globalization and Poverty, Working Papers T1.

7- Desouza, R. 2005, Migration and Mental Health Migrant news, Vol .3 No. 22.

8- Yuorenkoski, M. et al. (1998), “Long-term Mental Hearth Outcome of Returning Migrant Children and Adolescents”, European Child and Adolescent Psychiatry, vol. 7.

[1]. گفتگو با عده­ای از ایرانیان مهاجر ساکن کشور کانادا (شهرهای ونکوور و تورنتو).

[2]. در این مقاله کردها به عنوان نمونه­ای از مهاجران بررسی می­شوند  و مشکلات آنها در واقع مشکلات همه مهاجران است تنها به دلیل این که اکثر مخاطبان خبرگزاری کرد هستند این گزینش صورت گرفته است.

[3]. محور اصلی بررسی تهران است.

[4]. بسیاری از مردمی که در حومه کلان شهرها زندگی می­کنند با چنین معضلی مواجه هستند.

[5].Deshingkar

[6]. از میان این این افراد می­توان به دکتر میر جلال الدین کزازی استاد برجسته ادبیات، نویسنده بزرگ کشور علی­اشرف درویشیان، شهرام ناظری هنرمند فرهیخته و ... اشاره کرد.

[7]. مشاهده مستقیم و گفتگو با عده­ای از مردم کردی که در اتوبارهای خیابان­های تجریش، نیاوران، هفت تیر، فاطمی، مطهری، شریعتی، پاسداران و ... کار می­کنند.

[8]. مشاهده مستقیم و گفتگو با عده ­ای از کردهایی که در مراکز میوه و تره بارتجریش، نیاوران، اختیاریه، فرمانیه، کامرانیه، دارآباد، قلهک، شریعتی، معلم، هفت تیر و... به صورت گروهی کار می­کنند.

[9]. مشاهده مستقیم و گفتگو با برخی از تاجران پارچه و فروشندگان لوازم خانگی و کالاهای تجملی که در خیابان­های مولوی، سه­راه امین حضور و لاله زار هستند.

[10]. مشاهده مستقیم و گفتگو با عده­ای از دست­فروشانی که در خیابان­های انقلاب، نیاوران و ... و مترو حضور دارند.

[11]. اربیل.

[12]. مشاهده موردی برخورد برخی از کارکنان کُرد میوه و تره بار در مناطق مختلف تهران.

[13]. خود.

[14]. خویشاوند.

[15]. نوعی پای­افزار و کفش کردی که از گذشته و تا هم اکنون استفاده می­شود.

انتهای پیام/

• برچسب ها
• #
• #
• #