• شنبه ۲۲ فروردین ۱۳۹۴ ۱۵:۴۱
• کد خبر : 280651

• اخبار
• سایر رسانه ها

در چهار سوق بازار، زیر طاقه راسته ی بویک چلر، که یکی از راسته های بازار قیصریه زنجان محسوب می شود هنوز صدای خش خش اره ی استاد کار به گوش میرسد، صدایی که یاداور دوران نه چندان دور است دورانی که صندوق سازان نیز برای خود در بازار قیصریه راسته ای داشتند و اکنون استاد کار ما تنها بازمانده ی آن استان است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از زنجانم، امروزه صندوقچه دوباره به خانه های آنانی که ذوق هنری دارند بازگشته و بیشترین خرید از جانب نو عروسان است، برای چیدن لوازم و خلعتی های عروس و داماد. تنها محلی که می توانند خریداریش کنند راسته “صندوق چی لار”  واقع در بازار سنتی زنجان است، راسته ای که روزهای نه چندان دور محل کسب صندوق سازها یا به تعبیر ترک زبانان “یخدان” سازها بود.

امروز هم همین طور است، از سبزه میدان وارد بازار زنجان می شوم آدرس راسته صندوق سازها را می پرسم … سه چهار صندوقچه خوش آب و رنگ مقابل مغازه صف کشیده اند، آدرس تولیدی را از همین فروشنده جویا می شوم به سمت تیمچه حاج اسماعیل ، همان تیمچه که روزگاری بنام “راسته پامبیق چی لار” شهره بود و اینک بنام ” اَنتیک ساتان نار” معروف است.

مغازه کوچک تخته پوشیست عاری از هرنوع زینت، مرد میانسالی میان تخته های برش خورده، روی زمین نشسته و مشغول چکش کوبی بر یک تکه فلز است که باید دسته های صندوقچه را تشکیل دهند.

محمد جعفری می گوید: متولد سال ۱۳۳۲ خورشیدی است، ۶ سال بیشتر نداشت که به جای مدرسه روانه بازار شد نزد حاج رسول خلیل آبادی که از قدیمی ترین نجاران زنجان بود نجاری می کرد، “حاج جواد میر محمد رضایی” همان خطاط و مرکب ساز معروف زنجان هم آن هنگام در همان حوالی مغازه ای داشت و مشغول نقاشی بود و طرح هایی با چوب برای تزیین درو دیوار خانه ها می ساخت، حاج جواد که هنرمندی بی نظیر بود شیوه جعبه سازی را به همکارانش آموخت و محمد جعفری نوجوان، نیز در قبال دریافت روزانه ۱۵ قران یا ۱۰ شاهی، نزد استادش شاگردی می کرد و جعبه می ساخت و به گفته خودش بازار جعبه سازی، سکه بود.

جعفری می گوید: با ورود چوب های نئوپان و کمدهای آماده، کار ما از رونق افتاد و من به نقاشی ساختمان روی آوردم تا همین پنج سال پیش که دیگر توان بالا پایین رفتن از نردبان را نداشتم پس تصمیم گرفتم دوباره برگردم سر کار پیشینم و با توجه به تجربه گذشته ام ساخت صندوقچه های چوبی را که دوباره مورد استقبال مردم قرار گرفته شروع کرده ام.

به صندوقچه های بزرگ و قدیمی داخل مغازه اشاره می کند و می افزاید: صندوق هایی برای تعمیر می آورند که گاه بیش از یک قرن از عمر آن ها می گذرد.

جعفری می گوید صندوقچه های بزرگ که طول آن ها یک متر یا بیشتر بود به  “هشدر خان ” معروف بودند، این اسم هم به دلیل بزرگی صندوقچه روی آن نهاده شده بود و هم مربوط به نام شهر هشدرخان واقع در باکو بود که تولید کننده این صندوق ها بود.

در حال فرم دادن دسته های صندوقچه است با چکش قطعه فلزی را روی چیزی شبیه میز فلزی بنام “سندان” فرم می دهد و از گذشته های نه چندان دور بازار زنجان سخن به میان می آورد و می گوید: زنجان صنعت گران ماهری داشت که متاسفانه یکی یکی از گردونه فعالیت خارج شدند. به سندان پیش رویش اشاره می کند و قیچی زمخت و مخصوص آهنبری اش و یادآوری می کند: این ابزار متعلق به پنجاه سال پیش است، دیگری کسی نمی تواند از این ابزار بسازد.

جعفری “احمد دمیرچی” را  یکی از ابزار سازهای توانمند و بی نظیر زنجان می داند که هیچ جایگزینی برای او وجود ندارد.

از وضع بازار می گوید  ازگرانی، از پیری می گوید و هزار و یک مشکل، هشت فرزند دارد و روزگارش را از هشت صبح  تا ۱۲ ظهر و از سه تا هفت عصر در همین مغازه نقلی سپری می کند، رادیوی قدیمی روی طاقچه باریک مغازه و بازنشسته هایی که هر روز برای گپ زدن نزد او می آیند اوقات فراغتش را پر می کند و موتور “ریکس” آلمانیش که حامل یک خورجین رنگ و رو رفته است، از زیبا ترین دارایی های اوست که  ۴۶ سال  هر روز  او را از محله “دباغ لر” به بازار می رساند.

سایزهای مختلف صندوقچه های چوبی روی هم چیده شده اند از صندوقچه های کوچک مخصوص زیور آلات تا صندوق های بزرگ یک متری قرار است هر کدام از آن ها مزین به طرحی زیبا شود. قرار شده برخی را رنگ لاکی بزند همان رنگ مورد پسند قدیمی ها که با الکل حل می شود و آن قدر با پنبه روی صندوق کشیده می شود تا براق شود، برخی دیگرشان قرار است با قطعات حلبی برش خورده که با ابزار برجستگی های جزیی هم روی آن ایجاد شده  تزیین شود روی حلبی هم رنگ می خورد و بعد با رنگ طلایی و قالب طرح طلاکوب روی آن نقش می بندد. اغلب  جعبه ها  قهوه ای هستند با طرح طلایی، دسته ها، پایه ها و قفل خوری آن ها نیز گرچه با دستان “محمد صندوق ساز” با حداقل امکانات ساخته شده اند اما بسیار زیبا و ظریف هستند.

جعفری می گوید : جعبه ها را به دلخواه و سفارش مشتری ها آماده می کنم، لازم باشد مخمل های قرمز و صورتی هم داخل آن ها می چسبانم، اغلب مشتری ها برای جهیزیه خرید می کنند و قیمت ها هم از ۵۰ هزار تومن تا ۱۵۰ هزار تومن است.

آقا محمد، سفارش دارد اما حوصله و کشش کار کردن ندارد ساختن هر جعبه  سه چهار روز طول می کشد، حتی سفارش هایی از اصفهان و سایر شهرها دارد اما توان کار کردن ندارد حتی به مشتری هایی که از سایر شهرها تماس می گیرند و خواستار ارسال تصاویر و نمونه کار هستند پاسخ رد می دهد.

وی با بیان اینکه اگر مغازه ام بزرگ بود شاگرد آموزش می دادم، میگوید: در زمان شاگردی خودم ۴نفر بودیم که تا ساعت۱۰شب کار می کردیم و مدام مورد تذکرات پاسبان ها بودیم که می گفتند دیگر سر و صدا نکنید.

او می گوید: برخی ها که قدر هنر و صنعت گذشتگان را می دانند و به سنت های گذشتگان خود احترام و ارزش قائل هستند این روزها برای سفارش ساخت این صندوقچه ها اقدام می کنند.

شاگردی ندارد برای دلش کار می کند و اندکی درآمدش، بیمه هم ندارد، آخر وقتی آقا محمد ها کم سن و سال بودند “اوستاکار” ها همیشه  وقتی مامور بیمه می آمد با نگرانی حضور شاگردانشان را کتمان می کردند و اهمیت بیمه آن موقع ها برایشان تبیین نشده بود حالا هم که دیگر خیلی دیر شده است.

گویی آقا محمد ها هرگز هنرمند نبوده اند، گویی خاطرات آن ها از راسته کفاش ها(طلاسازان امروزی)، از بازار کوچک آن روز، از رضایی ها، خلیل آبادی، شیروانی ها، توسلیان، اسماعیل نوری، چلنگری ها وآنان که رفتند یا خانه نشین اند مختص خود آن ها بوده و قرار نبوده ما میراث دار آن ها باشیم.

صندوق یا صندوقچه که در زبان محلی به آن یخدان هم گفته می شود، به این صورت ساخته می شود که چوب های هم اندازه و منظم را در کنار هم ثابت کرده و جعبه ای به صورت مستطیل می سازند و سپس قسمت بالای جعبه که به صورت قوسی ساخته شده را از بدنه به وسیله ی اره جدا می کند تا دری شود برای این جعبه.

استاد بادقت فراوان چوب ها را کنار هم می چیند، اندازه می گیرد و به هم پیوند می زند. اره، تیشه،  رنده، دست در دست استاد کار داده اند تا تحفه ای سازند از برای پیشکش به عروس وداماد.

صندوق سازی را می توان یکی از رشته های صنعت درود گری به حساب آورد با این تفاوت که حاصل این رشته در نهایت صندوقچه هست.

جعبه ساخته شده و در آن جدا می شود و حال زمان آن می رسد که روکشی ازجنس فلز بر روی آن کوبیده شود تا هم مقاومت بیشتری یابد و هم رنگ را به زیبایی نشان دهد.

امید است که با حمایت مسئولان این پیشه رونق دوباره یافته و راسته صندوق سازان دوباره احیا شود.

انتهای پیام/ر

• برچسب ها
• #
• #
• #
• #